Na maanden in spanning afwachten is het hoge woord eruit: jawel, 1 miljard bezuinigingen op Ontwikkelingssamenwerking! De euforie over het gevallen kabinet en de hoop op een overheid die gunstiger gestemd zou staan tegenover internationale samenwerking zijn in één klap verdwenen.

Een van de besluitnemers: Diederik Samsom, een vriendelijk ogende kale man die in 2006 nog glimlachte dat hij het zich niet kon voorstellen dat de PvdA met de VVD zou gaan regeren, omdat het onacceptabel was om te bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking. Marit Maij, de nieuwe woordvoerder van zijn partij op dit terrein, stelde in een interview op Vice  Versa Online: ‘Het afsluiten van handelsakkoorden die minder gunstig zijn voor bepaalde landen en dat goed proberen te maken met ontwikkelingssamenwerking, dat zal niet meer gebeuren.’ Coherentie tussen OS en handel zal volgens haar tot betere ontwikkelingssamenwerking leiden. Sommigen spreken van verraad, anderen zien mogelijkheden.

Onderzoeker Lau Schulpen en schrijfster Mirjam Vossen namen voor Vice Versa het regeringsakkoord onder de loep. Een van hun conclusies is dat er naast de bezuinigingen ook veel verborgen verschuivingen zijn. Zo worden de bezuinigingen op Defensie bijvoorbeeld gecompenseerd met 250 miljoen uit het OS-budget om vredesoperaties mee te betalen. Eigenbelang wordt minder genoemd dan in het regeerakkoord van het vorige kabinet maar ondertussen wordt het geïnstitutionaliseerd. Een uiting daarvan is een fonds waarop het Nederlandse midden- en kleinbedrijf een beroep kan doen om te investeren in ontwikkelingslanden. ‘Het zoveelste douceurtje voor het Nederlandse bedrijfsleven’, stellen Schulpen en Vossen.

Wat wil de PvdA, die altijd gepleit heeft de internationale solidariteit hoog in het vaandel te hebben, precies met dit akkoord? George Orwell helpt ons met het lezen van de kleine lettertjes.

Animal Farm

Wie kent de schrijver van Animal Farm en 1948 niet? George Orwell werd geboren in 1903 als Eric Blair in een elitair Brits gezin. Hij haatte de klasse waaruit hij was voortgekomen vanwege haar hautaine houding naar arbeiders, en had sympathie voor het anarchisme en socialisme. Tijdens het vechten tegen de fascisten in Spanje raakte hij echter teleurgesteld in de zogenaamde solidariteit van ‘links’. Dit dreef hem tot het schrijven van zijn politieke satires.

Taal speelde volgens George Orwell een grote rol in het verkrijgen en misbruiken van macht. Politieke taal is volgens hem een middel om leugens als waarheden neer te zetten. Door het gebruik van vage en betekenisloze zinnen kan politieke taal namelijk de werkelijkheid verbergen. Politieke definities kunnen zelfs zo ver gaan dat ze moorden verdedigbaar maken en slavernij verkopen als vrijheid.

Het grootste gevaar volgens Orwell is dat ook mensen, die geen slechte intentie hebben, de politieke taal gaan gebruiken en als normaal ervaren. Het gevaar is dat het doel van politieke heersers, bijvoorbeeld slavernij, ondersteund wordt zonder dat mensen er erg in hebben. Om een bruggetje naar onze sector te slaan: vroegere marxisten beheren nu een portfolio ‘ontwikkeling private sector’ of hebben de ondertitel op hun visitekaartje veranderd van ‘afdelingshoofd’ naar ‘manager’. 

Mooie woorden

Volgens Orwell was er een belangrijke relatie tussen politieke taal en onderdrukkende ideologieën, en hij toont dit aan met het totalitarisme, dat zich presenteert als een socialistisch systeem. Het totalitarisme is volgens hem in werkelijkheid een systeem waarin machthebbers termen als ‘vrijheid’ en ‘solidariteit’ manipuleren en bijna ongemerkt een andere inhoud geven. De deportatie naar Siberië van mensen die geen proces hadden gehad, gebeurde onder de noemer ‘eliminatie van onbetrouwbare elementen’ en boeren werden van hun boerderij verdreven onder het mom van ‘rectificatie van grenzen’.

Het gaat ver om onze nieuwe regering te vergelijken met de totalitaire heersers in de verhalen van Orwell. Toch kan Orwell ons wijzer maken wat betreft het vage regeerakkoord op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. Wat betekenden de mooie woorden, zoals ‘modernisering’ van officiële ontwikkelingshulp en ‘investeringen’ in ontwikkelingslanden, in de realiteit?

Het regeerakkoord schept verwarring. Zal minister Lilianne Ploumen erin slagen duidelijkheid te scheppen, in de vorm van internationale solidariteit? De ontwikkelingssector moet in elk geval helderheid eisen over wat de werkelijke intentie is voordat we de taal van de huidige overheid overnemen om ons eigen voortbestaan te redden. Want dan wordt ‘solidariteit’ al snel gelijk aan ‘eigenbelang’. En daarvoor zijn we toch niet aan het werk?

Dit artikel verscheen in de laatste Vice Versa. Neem nu een abonnement op het vakblad en u ontvangt deze Vice Versa alsnog in de bus.