In een open brief aan de directeuren van de lidorganisaties van Partos, roept Frank van der Linde de OS-sector op om over te gaan tot grondige zelfreflectie en heroriëntatie. ‘Weer schreeuwen dat de bezuinigingen belachelijk zijn, heeft niet alleen geen nut, maar maakt het probleem alleen maar erger.’

Beste oud-collega’s,

Dinsdag komen jullie bijeen voor de algemene ledenvergadering van Partos en ongetwijfeld gaan jullie ook praten over de aangekondigde bezuinigingen. Jullie kunnen besluiten om een volgende ‘genoeg = genoeg’ of ‘je krijgt wat je wilt’ actie op te zetten. Ik raad jullie het ten zeerste af.

Niet alleen is de kans van slagen klein, maar belangrijker is dat daardoor het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking alleen maar verder verslechtert. En ondanks dat de particuliere ontwikkelingsorganisaties maar vijftien procent van het budget opmaken, is zij wel grotendeels verantwoordelijk voor de beeldvorming ten aanzien van ontwikkelingssamenwerking. Dat het nieuwe kabinet zo gemakkelijk zo hard en zo snel verder kan bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking, zegt daarom meer over de particuliere ontwikkelingsorganisaties dan over het nieuwe kabinet. In ieder geval is er iets grondig mis gegaan in de communicatie met de Nederlandse burger.

Dat jullie het met name zoeken in de foute communicatie met de burger, blijkt uit agendapunt 7 van de vergadering. Dan gaan jullie bespreken hoe het imago van de sector opgekrikt kan worden. Ondanks dat het een zeer goed idee is om de communicatie met de burger grondig te herzien, is er meer mis dan alleen de communicatie met de burger. Zoals elke goede marketier jullie kan vertellen, kan een verouderd product ook met een goede marketingcampagne niet aan de man gebracht worden. Het gaat in eerste instantie dus om het verbeteren, of beter, het opnieuw uitvinden van het product. Maar ik twijfel of het besef dat het product verouderd is wel breed genoeg leeft. Hoeveel rapporten en boeken moeten daar nog over verschijnen?

Over hoe het nieuwe ‘product’ eruit moet komen te zien, valt veel te zeggen. Ik heb duidelijk ideeën welke kant het op moet, zoals gedeeltelijk aangegeven in het NRC Next artikel van vorige week, maar heb zeker geen totale oplossing of strategie paraat. Wel zie ik dat er nauwelijks een fundamenteel debat is over de toekomst van ontwikkelingssamenwerking en dat naar criticasters al helemaal niet wordt geluisterd. Sterker nog, de sector probeert criticasters de mond te snoeren, zoals ik momenteel ervaar.

Na mijn artikel in NRC Next mag denk ik duidelijk zijn dat mijn interventie om te komen tot een fundamentele heroriëntatie van de sector, zonder te pretenderen dat ik alles weet, geen korte ongecoördineerde actie is. Na ruim tien jaar werkzaam te zijn geweest in de sector, kan ik niet anders dan concluderen dat het oude paradigma zwaar over datum is. Mocht ik alleen staan in deze interventie, dan zou het een kansloze interventie zijn. Maar zeker na bijvoorbeeld het interview met Johan van den Gronden (directeur van het Wereld Natuurfonds) in de laatste Vice Versa, ben ik gesterkt in mijn geloof dat ik hiermee door moet gaan. Zoals gezegd, hopelijk kunnen we snel het fundamentele debat met elkaar gaan voeren. Maar zolang het boegbeeld van de sector (Alexander Kohnstamm, directeur van Partos) op de radio afgelopen vrijdag nog stellig durft te beweren dat OS wél werkt omdat de armoede is afgenomen, zijn we denk ik nog niet zo ver dat de randvoorwaarden voor zo’n debat aanwezig zijn. Al zou de armoede door de interventie van OS-organisaties zijn afgenomen, hetgeen niet bewezen is, dan nog moeten we ons afvragen wat de neveneffecten zijn geweest, zoals bijvoorbeeld het gebrek aan interactie tussen de bevolking en haar leiders en hulpverslaving.

En wellicht was de armoede wel sneller afgenomen, als we onze eigen overheid en multinationals gedwongen hadden op een eerlijke manier handel te drijven. Ik heb hier geen compleet antwoord op, maar vind het wel absurd dat op dit niveau geen debat wordt gevoerd. En zolang Cordaid mijn kritiek probeert te pareren in Trouw door te melden dat de partner waarmee ze samenwerken aangeeft heel erg tevreden te zijn, zijn we er nog lang niet. Alsof die partner zou antwoorden ‘Nu je het vraagt, we balen al heel lang van jullie’.

Het rapport van Keystone ) is wat dat betreft een stuk interessanter. In dit onderzoek, in opdracht van 25 ‘noordelijke’ ngo’s, zijn bijna 3000 ‘zuidelijke’ partners benaderd en hebben ruim 1000 partners gereageerd. Uit het onderzoek komt naar voren dat partners vooral geen sub-contractor willen zijn van noordelijke ngo’s, hetgeen ze dus kennelijk zo ervaren. Helaas zijn de rapporten per noordelijke ngo niet publiekelijk gemaakt. In het kader van transparantie zou dat toch de voorkeur moeten hebben. Of valt er iets te verbergen?

Daarnaast vind ik het opmerkelijk dat de Nederlandse particuliere ontwikkelingsorganisaties maar moeilijk een band kunnen opbouwen met de diaspora in Nederland. Als Nederlandse ontwikkelingsorganisaties al niet in staat zijn om met de verwesterde diaspora een goede relatie op te bouwen, hoe is de communicatie dan met partners in de doellanden?

Je kunt alleen een goed debat voeren als je bereid bent serieus naar deze kritiek te luisteren, het geheel te bediscussiëren, bereid bent de toekomst van de huidige organisaties ter discussie te stellen en de mensen waar het allemaal om gaat intensief te betrekken, dus primair de partners maar dus ook de diaspora. En de reorganisatie van de OS-sector gaat sowieso plaatsvinden. De vraag is alleen of jullie daar zelf toe het initiatief nemen of dat die van buitenaf wordt geïnitieerd. Hopelijk van binnenuit. Jullie kunnen daar morgen het startsein voor geven.

Hopelijk heb ik jullie kunnen overtuigen van het belang om tot grondige zelfreflectie en herorientatie over te gaan. En de tijd dringt. Niet alleen omdat eind 2015 sneller dichtbij is dan men denkt, maar primair uiteraard omdat er nog steeds veel te veel mensen in bittere armoede leven, overigens ook steeds meer in het Westen. En ondanks onze verschillende meningen, hebben we uiteindelijk allemaal hetzelfde einddoel: een duurzame rechtvaardige stabiele wereld. Maar ik geloof dat een betere wereld altijd bij jezelf begint. Zolang het westen zich nog steeds heel vaak fout gedraagd, moeten we naar mijn mening het ter verantwoording roepen van onze eigen overheden en bedrijven tot onze core business maken. Daarnaast kunnen we uiteraard andere mensen/landen helpen bij hun ontwikkeling. Maar dan wel echt vanuit een vraag en niet vanuit ons nog steeds veel te vaak misplaatst superioriteitsgevoel.

To be continued!

Met vriendelijke groet,

Frank van der Linde