In plaats van een vrijdagmiddagborrel van Marc Broere vandaag een speciale column van Manon Stravens naar aanleiding van de gebeurtenissen in Parijs. Net als bij iedereen maakte die grote indruk op haar. Toch houdt ze hoop. ’Je kan een potloodje breken, maar we slijpen er gewoon weer een puntje aan’.

’Leve de humor! Humor is duizendmaal krachtiger dan de leugenachtige macht van tirannen, hun meelopers en bloedhonden. Geen wonder dat zij er zo bang voor zijn. Humor maakt de wereld menselijker en echter. Menselijk, omdat (zelf)spot de soepelheid van de geest tekent, het vermogen om veel te begrijpen en er speels mee om te gaan. Echter, omdat humor pas werkt als die een waarheid te kijk zet. Met humor gaf Charlie Hebdo het vrije woord, de vrije mening en de vrije pers levensechte vleugels.’

Symboliek en filosofie in de woorden van columniste Nausicaa Marbe gisteren op de Dam, waar circa 18.000 mensen zich hadden verzameld voor de herdenking van de moord op de Franse satirici in Parijs. Samen met premier Rutte, burgemeester Van der Laan en hoofd-commissaris Aalbersberg. Ze spraken over de kracht van humor en (zelf)spot. Dat halve vrijheden niet bestaan. Dat vlijmscherpe en onwelgevallige kritiek, bijtende spot en scherpe verschillen de kern is van vrijheid en democratie. Dat vrijheid verantwoordelijk met zich meebrengt, maar geen zelfcensuur.

De koelbloedige onthoofding van het satirische weekblad had mijn zonnige woensdag in een klap gitzwart gemaakt. Omdat, in de woorden van Marbe, de ’vrije geesten van Charlie Hebdo’ zich niet door terreur lieten kisten. ’Ze draaiden niet, ze conformeerden zich niet, ze logen niet, ze ontkenden niet, ze bleven hun werk doen’. Met de moord is de journalistiek, de persvrijheid, de vrijheid van meningsuiting en de democratie in tien minuten in het hart geraakt.

Opnieuw. Met een recordaantal vermoorde (66), ontvoerde (119), verbannen, gevluchte (139), gearresteerde (853) verdwenen, bedreigde (1846) en gevangen (178) journalisten was 2014 al een dramatisch jaar. Tussen Kerst en vandaag werden behalve de Charlie Hebdo moorden ook vijf journalisten in Somalië en eentje in Bangladesh gearresteerd, een journalist in Mexico ontvoerd, een in Congo vermoord, een blogger in Brazilië doodgeschoten en een in Mauritanië tot de dood veroordeeld. En vandaag krijgt de veroordeelde Saoedische blogger Raif Badawi de eerste vijftig van de duizend zweepslagen. Enkel omdat hij een kritisch online discussieplatform oprichtte.

Dat er in de eerste zeven dagen van 2015 alweer acht mensen wegens hun pennenstreken zijn omgekomen, stemt diep diep triest. In de woorden van Marbe: ’De vrijheid waar we voor staan, is niet meer zo gaaf als we willen. Ze is opgejaagd, bespat met bloed, verminkt, ontkend, verdacht gemaakt. Er is grote moed en wijsheid nodig voor herstel’. En toch hou ik hoop. Het is bemoedigend te zien hoe rondom het zwart van de website van Charlie Hebdo, ook een enorme creativiteit ontspruit. Wereldwijd wordt er driftig getekend en geschreven. Pennen en potloodjes die het met een uitdagende ‘fuck you’-houding afleggen tegen het wapen. Middelvingers en uitstekende tongen van een in bloed gedrenkt blad. Een schitterende zandsculptuur op een Indiaas strand, met de tekst ’Bullets can’t stop pen’, onder de van zand gemaakte gezichten van de slachtoffers.

De boodschap is duidelijk. Je kan een potloodje breken, maar we slijpen er gewoon weer een puntje aan. Met twee potloodjes kunnen we twee keer zoveel cartoons, opiniestukken en teksten produceren, controversieel of niet. Deze aanslag zet de pennen op scherp. Daar zijn er gelukkig nog altijd meer van dan kalasjnikovs. Charlie Hebdo komt volgende week gewoon met een nieuwe editie. Oplage: een miljoen.

Rutte zei gisteren: ’De moordenaars probeerden het woord te doden door journalisten doelwit te maken. Laat ons antwoorden met luide, scherpe, vrije woorden. Laten we elkaar  nooit het zwijgen opleggen’. Ik hoop en ik weet dat er voor elk slachtoffer tientallen nieuwe tekenaars, schrijvers en voorvechters van het vrije woord opstaan. Niet zo zozeer om nog meer niets ontziend te shockeren, maar gewoon om verknipte geesten te laten zien dat het wapen het nooit wint van de pen.