Malaria maakt wereldwijd vele slachtoffers. De ziekte kan echter gemakkelijk behandeld worden door een driedaagse kuur te volgen. De impactevaluatie ‘The Impact of Packaging and Messaging on Adherence to Malaria Treatment: Evidence from a Randomized Controlled Trial in Uganda’ van Jessica Cohen, Indrani Saran en wijlen Elif Yavuz* (Harvard School of Public Health en J-PAL) toont aan dat meer dan 35 procent van de patiënten de kuur niet afmaakt. Een sticker kan uitkomst bieden.

Malaria is een levensbedreigende ziekte en resulteert jaarlijks in duizenden doden. Vooral veel Afrikaanse kinderen worden het slachtoffer van malaria. Cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie tonen aan dat er in 2012 meer dan 207 miljoen gevallen van malaria zijn vastgesteld. Naar schatting zijn er 627.000 mensen overleden aan deze ziekte.

De behandeling van malaria heeft zowel op het slachtoffer als op de gemeenschap een positief effect. Enerzijds lijdt het slachtoffer niet langer aan de symptomen van de ziekte en anderzijds wordt de kans dat de ziekte zich verspreidt naar een ander individu kleiner. Malariabehandeling heeft helaas ook een keerzijde en dat is namelijk dat de parasiet die malaria veroorzaakt resistent kan raken tegen het geneesmiddel.

Op dit moment is Artemesinin-Combinatie Therapie (ACT) de enige behandeling die effectief werkt tegen de parasiet. De behandeling duurt drie dagen, waarbij zes doseringen ingenomen moeten worden. Ondanks dat deze behandeling erg effectief is, is het ook vijf tot tien keer duurder dan de oudere malariamedicatie, zoals chloroquine en sulphadoxine-pyrimethamine. Gelukkig verstrekken veel overheden ACT’s gratis in publieke ziekenhuizen en klinieken. Daarnaast wordt er ook gekeken naar manieren om de behandeling in de private sector te verstrekken.

Duidelijke boodschap

Het onderzoek werd tussen november 2010 en september 2011 uitgevoerd onder 2.641 huishoudens in het Luwero district, Centraal Oeganda. Luwero is een arme en landelijke regio, waarbij de meerderheid van de huishoudens afhankelijk is van zelfvoorzienende landbouw. Daarnaast wordt het gebied geteisterd door malaria, met een gemiddelde van 100 geïnfecteerde muggenbeten per persoon per jaar. De doelstelling van het onderzoek was om de impact van verschillende verpakkingen en boodschappen op het gebruik van ACT’s te evalueren.

Tijdens het veldwerk kreeg elk huishouden een ID-kaart. Op vertoon van deze kaart konden zij gratis bij aangewezen apotheken een ACT behandeling afhalen. Op de kaart stond tevens vermeld welke specifieke verpakking zij zouden meekrijgen van de apotheker. Daarnaast werden de patiënten vriendelijk verzocht een korte enquête in te vullen waarbij zij hun gemoedstoestand moesten aanduiden. 72 uur na het afhalen van de behandeling werden de patiënten benaderd om een vervolg enquête in te vullen. Aan het einde van het project werden alle huishoudens nogmaals bezocht voor een laatste evaluatie en werden de ID-kaarten ingenomen.

De gesubsidieerde ACT’s werden door lokale apothekers verkocht en op de verpakking werd het belang van het afmaken van de kuur op verscheidene manieren onderstreept. Fraai gekleurde verpakkingen met pictogrammen zorgden er wel voor dat analfabeten begrijpen wat er staat, maar het komt niet ten goede aan een effectief gebruik van de pillen. Daarnaast maakt het de pil per stuk ook nog eens tien tot vijftig procent duurder. Een simpele sticker met daarop de boodschap ‘malaria is niet verdwenen totdat ALLE pillen ingenomen zijn’ zorgde voor een verbetering van vijf procent ten opzichte van de controlegroep.

Uiteenlopende motieven

In het verleden zijn er al een aantal stappen gezet om effectief gebruik van malariapillen te stimuleren, zoals het verschaffen van trainingen voor apothekers, patiëntenbehandeling, mondelinge instructies voor de patiënt, herinneringsberichten via de SMS en speciale verpakkingen die de patiënt helpen herinneren om een dosis in te nemen. Helaas bleek geen van deze benaderingen een grote verandering aan te brengen. Dit komt mede doordat er geen aantoonbaar bewijs is waarom mensen stoppen met het innemen van hun medicatie.

De onderzoekers vonden uiteenlopende motieven waarom de patiënten stopten met het innemen van de pillen. Sommige van hen voelden zich al beter op de tweede dag van de behandeling en daaruit concludeerde zij dat ze genezen waren. Anderen wilden een gedeelte van de medicatie bewaren voor een toekomstige besmetting. Daarnaast waren er ook patiënten die de kuur onderbraken, doordat zij geen aantoonbare verbetering zagen en de effectiviteit van de ACT’s in twijfel trokken.

De impact van de interventie uit dit onderzoek is ook klein, maar wel duidelijk is dat een simpele sticker die het belang van correct gebruik onderstreept, een positieve werking heeft op het aantal mensen die de kuur afmaakt. Daarnaast biedt dit onderzoek meer inzicht in de factoren waarom patiënten besluiten de kuur niet af te maken. Verder is het belangrijk dat de patiënten bewust worden van het feit dat zij zich niet moeten laten leiden door de symptomen van malaria om te bepalen of ze genezen zijn, schrijven de onderzoekers. Alleen het volledig afmaken van de kuur zorgt ervoor dat zij niet langer aan malaria lijden.

*Elif Yavuz verloor haar leven tijdens de terroristische aanslagen in Nairobi