Ondanks de opmerkelijk zonnige en warme eerste dag van november werd het Koninklijk Instituut van de Tropen overspoeld met mensen. De Afrikadag was uitverkocht en dat was duidelijk merkbaar. Meer dan 100 gastsprekers, 14 partners, 36 organisaties en 80 vrijwilligers werkten mee en stonden klaar om ongeveer 1000 bezoekers te ontvangen. Dit jaar was het thema ‘democratie, goed bestuur en mensenrechten’. Volgens de eerste hoofdgast, de Afrikaanse telecomgigant Mo Ibrahim, een terecht thema, want: ‘Good governance is de enige weg naar vooruitgang’.

De Afrikadag is een jaarlijks evenement wat georganiseerd wordt door de Foundation Max van der Stoel (FMS). Het is de ideale gelegenheid voor een politiek en maatschappelijk debat over internationale samenwerking, maar er is ook ruimte voor muziek en dans. Dansgroep Zaouli betreedt het podium na de opening door Manuele Monteiro, de nieuwe voorzitter van de FMS en Mo Ibrahim, de Soedanese telecomtycoon die zich inzet voor democratie in Afrika. Ook al is het nog vroeg voor een zaterdagochtend, weten de dansers en muzikanten van Zaouli het publiek goed te enthousiasmeren.

Nadat zowel het publiek als de zaal zelf goed zijn opgewarmd (van al dat meegeklap en –beweeg), sluit tweede hoofdgast Joyce Banda, voormalig president van Malawi en tevens eerste vrouwelijke president van het land, de opening af. Banda vertelt dat er redenen bestaan om optimistisch te zijn, zoals de toename van het aantal vrouwen in bestuurlijke functies. Zij is daar zelf het levende bewijs van. Ze geeft aan dat het lastig is om corruptie te bevechten, maar dat er manieren zijn die helpen. Zo moet volgens Banda de rol van politieke partijen worden versterkt. Zelf probeert ze bij te dragen door online zoveel mogelijk over haar politieke carrière met anderen te delen. Verder geeft ze aan dat het implementeren van democratie tijd nodig heeft: het ontwikkelingsland moet leren en tegelijkertijd moeten de westerse landen begrijpen dat democratie een eigen interpretatie vereist. Niet voor niets zei Mo Ibrahim dan ook: ‘if democracy is what we see in America, than we don’t want democracy!’.

Een ‘VIDE’ of ‘SEXI’ debat over en voor Afrika

Een belangrijke politieke vaardigheid is natuurlijk het overtuigen van andere mensen. Als je beter wilt worden in het overbrengen van jouw standpunt kan een debattraining handig zijn. Vice Versa volgde de workshop ‘Groei in debat: Debattraining over Afrika’, gegeven door IDEA, om erachter te komen hoe en waarom debatvaardigheden precies van pas kunnen komen.

Een vaak voorkomende valkuil is dat mensen te veel bezig zijn met het vasthouden van hun eigen standpunt in plaats van goed te luisteren naar de (tegen)argumenten van de tegenstander. Het is belangrijk om te weten dat een debat niet per se over winst hoeft te gaan, maar om het vinden van een oplossing. Om Aristoteles maar even te citeren: ‘het mooiste debat is groeien in het standpunt, door te luisteren naar het standpunt van de ander en die te integreren in je eigen standpunt’.

Daarnaast is het van belang dat een stelling goed is gedefinieerd, om te voorkomen dat je eeuwig blijft discussiëren over de interpretatie van de stelling. De stelling moet voldoen aan vier criteria: Verschil in mening, en moet Interessant, Duidelijk en Evenwichtig zijn. Oftewel, een stelling moet VIDE zijn. Tegelijkertijd zou een stelling juist een opening moeten bieden om verdiepende lagen van een bepaald onderwerp op te zoeken. Verder leren we hoe we ons standpunt SEXI kunnen overbrengen. Dit doe je door als eerste een Statement te doen, bijvoorbeeld: ‘er moeten meer bedrijven naar Afrika’. Vervolgens geef je de Explanation met een voorbeeld ter Illustration. Op die manier komt jouw standpunt het meest overtuigend over.

De deelnemers van de workshop pasten fanatiek hun SEXI techniek toe en zo blijkt dat debattrainingen niet alleen nuttig zijn voor jongeren, waar IDEA zich voornamelijk op richt, maar voor iedereen. Over veel issues binnen internationale samenwerking bestaan verschillende meningen, waardoor het vruchtbaar kan zijn om op een overtuigende manier uit te leggen waar je voor staat en goed te luisteren naar de ander om tot oplossingen te komen.

Radio in Timboektoe

Na de eerste ronde moesten opeens alle duizend bezoekers tegelijkertijd lunchen. In de marmeren hal splitsten alle mensen zich op in twee rijen met lange wachttijden. Het uitdelen van de lunchpakketjes vorig jaar ging toch iets efficiënter. Maar na het enigszins haastig wegwerken van een bak rijst arriveert Vice Versa op tijd bij de workshop ‘Radio Timboektoe’ in de tweede ronde, gegeven door ICCO en Kerk in Actie.

Timboektoe 2012: bruut wordt er een einde gemaakt aan de vreedzame situatie waarin de bevolking generaties lang leefden. Het gebied wordt bezet door extremisten die het geloof gebruiken om te moorden en andere gruwelijke misdaden te plegen. Na hun verdwijning blijft de bevolking in verwarring achter. Om een bijdrage te leveren aan de vredesopbouw wilden ICCO en Kerk in Actie mensen stimuleren om met elkaar in gesprek te gaan. De radio kan daarbij als hét middel dienen om moeilijke onderwerpen bespreekbaar te maken, want de radio heeft nog altijd een groot bereik in Timboektoe. Samenwerking met imams is daarbij belangrijk, want mensen zijn veel meer geneigd om te luisteren als ze ‘iets over de Islam’ horen. Praten wordt als een soort therapie gezien. Door bepaalde luistergroepen te organiseren proberen de radiojournalisten mensen bewust te maken dat leven in harmonie mogelijk is. Het publiek vraagt zich af of deze techniek ook interessant is voor andere regio’s. Het antwoord is dat ICCO en Kerk in actie eerst deze pilot afwachten en op basis van de evaluaties verdere mogelijkheden bekijken.

De ambitie van Ploumen

In de derde workshop die Vice Versa gaat debatleider Andrew Makkinga in gesprek met Lilianne Ploumen. We leren Ploumen iets beter kennen en komen bijvoorbeeld te weten dat ze de eerste in de familie was die ging studeren, maar eigenlijk meer van werken houdt dan van studeren. Dat studentenbestaan vind ze maar een beetje losjes en ze heeft meer met het opzwepende van werk. Makkinga vraagt waar Ploumen’s ambitie vandaan komt. Ploumen: ‘ik wilde altijd de wijde wereld in en fixen wat niet klopte’, en vervolgt: ‘Ja, als je jong bent geloof je dat nog’.

Ploumen geeft aan dat er allerlei manieren zijn om de wereld te veranderen. Je kunt je geld op een bepaalde manier besteden, de politiek beïnvloeden of online media inzetten. Ze is er achter gekomen dat het in de politiek niet alleen gaat om beïnvloeden maar ook om het ‘doen’ en ‘er zijn’. Zo zien we filmpjes van Ploumen die een bezoek bracht aan vluchtelingenkampen in Jordanië, Libanon en Zuid-Soedan. Het gesprek gaat over naar het onderwerp internationale solidariteit. Ploumen zegt dat logisch is dat de internationale solidariteit wordt aangetast door de invloed van de economische crisis en de moedeloosheid van wat we nou daadwerkelijk kunnen doen. Toch geeft Ploumen graag voorbeelden van wat wel helpt. Zoals de noodhulp die de Filippijnen ontving na de ramp door tyfoon Haiyan. Beeldschilderingen lieten teksten zien als ‘Thank you world for helping us!’.

Hoewel Nederland last heeft van eigen crises en moedeloosheid, is het belang van internationale solidariteit belangrijker dan ooit volgens Ploumen. Denk aan ISIS en ebola. Ploumen vertelt dat de ebola-epidemie veel verder gaat dan de directe slachtoffers van de ziekte. We zien een filmpje van een aantal kinderen die in de steek zijn gelaten, terwijl dat geheel onnodig is. Er is onvoldoende kennis over de fases van ebola en daardoor ook wanneer de besmettelijke fase is. Naast genezing is goede voorlichting daarom cruciaal.

Makkinga zou nog wel een dag met Ploumen willen praten, maar Ploumen moet zich alweer haasten naar de volgende workshop over kinderarbeid in Afrika, voordat ook zij wordt opgeslokt door de verplaatsende menigte.

TTIP: een vloek of een zegen?

De energie van de deelnemers lijkt bij de laatste ronde iets afgezwakt. Ze moeten echter nog even doorzetten, want de TTIP (Transatlantic Trade and Investment Partnership) is een technisch ingewikkeld iets maar verdient ontegenzeggelijk de aandacht.

Wat is de TTIP eigenlijk precies? De TTIP is een handelsovereenkomst tussen de EU en de VS. De Europese commissie is erg positief over het voorstel omdat het veel werkgelegenheid voor Europa zal opleveren en Nederland daar dus ook van profiteert. In de documenten staat dat de TTIP een template zou kunnen zijn voor toekomstige investeringsafspraken en het voorbeeld kan worden voor ‘globale standaarden’. Aan de aan de andere kant zullen mensen in ontwikkelingslanden daar de prijs voor moeten betalen. Of beter gezegd, ontwikkelingslanden zullen de gevolgen ondervinden van minder handel met de VS en de EU. Agnes Jongerius (lid van het Europese Parlement voor de PvdA) vraagt zich terecht af of deze deal wel zo eerlijk is.

Toch blijft het lastig te zeggen of deze deal nu echt wel zo nadelig zal zijn zoals de onderzoeken tot nu toe voorspellen. Misschien hebben de positieve effecten in de EU en de VS op de langere termijn ook positieve effecten voor ontwikkelingslanden. Hoe dan ook: zowel Afrika als Europa heeft werkgelegenheid nodig en daarom moeten we naar het complete plaatje kijken. Daarom is het van belang dat de TTIP niet alleen in de EU wordt besproken, maar ook in Nederland en andere lidstaten hoog op de agenda komt te staan.

Wat hebben radio en handelsovereenkomsten te maken met Good Governance?

Het thema ‘democratie, goed bestuur en mensenrechten’ reikt ver. Zo kunnen debatvaardigheden overal van pas komen, om de politiek zowel van buitenaf als intern te beïnvloeden. Onderwerpen die via de radio bespreekbaar worden gemaakt leiden wellicht niet direct tot democratie, maar maken pijnlijke gebeurtenissen of taboes in ieder geval bespreekbaar. De dialoog kan ook gaan over politieke issues. Als ergens democratie geboren moet worden, dan komt dit wel voort uit de verlangens van de bevolking. Het gaat vandaag echter niet alleen om goed bestuur of een werkende democratie in Afrika, maar ook over de politieke keuzes van Europa en Nederland. Ook hier moeten we rekening houden met de effecten van besluiten die gevolgen hebben voor ontwikkelingslanden.

Ploumen zei al dat er veel manieren zijn om de wereld te veranderen, waarvan politieke beïnvloeding  er één is. Wie weet biedt Afrikadag inspiratie voor Ploumen’s politieke beïnvloeding, want er zijn genoeg redenen om het debat aan te gaan. Dan kunnen we het gelijk nog eens hebben over de voor- en nadelen van de TTIP.