Samenwerking, beleid op basis van bewijs uit het veld en eigenaarschap voor hulpontvangende landen. Deze zijn volgens Gerda Verburg, voormalig Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en huidig voorzitter van het VN Comité World Food Security, noodzakelijk om voedselzekerheid te bereiken. Afgelopen donderdag gaf zij de vierde Dick de Zeeuw lezing over voedselzekerheid. Maar hoe zit het met de machtsverhoudingen?

Volgens Gerda Verburg, voormalig Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en huidig voorzitter van het VN Comité World Food Security, is een paradigmaverandering nodig om voedselzekerheid te bereiken. ‘Het is mijn overtuiging dat wij voorbij het korte-termijn denken kunnen komen en op een duurzame manier voedselzekerheid voor iedereen kunnen bereiken’, trapt zij de middag af. Daarbij wijst Verburg drie speerpunten aan waar op gelet moet worden: inclusiviteit, kennis en verantwoordelijkheid.

Inclusiviteit

‘Henry Ford zei al: samen komen is het begin, samen blijven is succes en samen werken is vooruitgang,’ vertelt Verburg. Hoewel het idee niet nieuw is, is de zo-gehete multi-stakeholder approach op internationaal niveau nieuw en een grote verandering, meent ze. ‘Beslissingen die door alle stakeholders samen genomen worden, hebben een grotere kans om langere tijd mee te gaan. Wat hierin nieuw is, is het besef dat beslissingen die in één deel van de wereld gemaakt worden, invloed hebben in een ander deel van de wereld.’

Verburg benadrukt het belang van de aanwezigheid van alle stakeholders. ‘In Kenia was er veel verlies van de bananenoogst. De overheid heeft zich toen gericht op de boeren en hun geholpen het verlies te verminderen. Er was op het veld inderdaad minder verlies, maar de rest van de stakeholders, iedereen die er bij betrokken is tot aan de consument, hadden ze er niet bij betrokken. Het bleek later dat tijdens het transport het verlies nog heel groot was.’

‘De multi-stakeholder approach is noodzakelijk om verder te komen. Daarbij is vertrouwen heel belangrijk’, vertelt Verburg. ‘Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Er moet daarom altijd geïnvesteerd worden in vertrouwen.’

Kennis

Beleid en acties moeten gebaseerd zijn op bewijzen uit het veld, oftewel evidence-based, noemt Verburg als tweede punt. ‘En het is belangrijk om transparant te zijn over wat wel en wat niet werkt, – ook van wat niet werkt kunnen wij leren – maar dat wordt vaak niet gedaan.’ Ook bedrijven kunnen daaraan bijdragen. ‘Bedrijven worden vaak nog alleen als geldbron gezien en niet als bron van kennis en ervaring.’

Verantwoordelijkheid

Bij het derde speerpunt denkt Verburg vooral aan eigenaarschap. ‘Ontvangende landen moeten eigenaarschap verkrijgen over de projecten en er naar streven om onafhankelijk te worden van donorlanden,’ meent zij. ‘Er zijn landen die wel twintig jaar lang afhankelijk bleven van het Wereld Voedselprogramma, een programma dat ontwikkeld is voor acute voedselhulp en niet als lange termijn oplossing. Het Wereld Voedselprogramma zou bijvoorbeeld beter moeten samenwerken met de FAO of IFAD, twee instituten die zich met de ontwikkeling van landbouw en voedselproductie bezig houden.’

Machtsverhoudingen

Na de lezing wordt Verburg door de aanwezigen stevig aan de tand gevoeld. Hoe wordt er bijvoorbeeld omgegaan met machtsverschillen aan de multi-stakeholder tafel? ‘Als wij niet met zijn allen aan tafel gaan zitten, verandert er zeker niets,’ stelt Verburg. Ze geeft daarbij wel toe dat het moeilijk is. ‘Je moet de ideeën die je over de ander hebt overboord zetten. Voor de meesten is het rond de tafel zitten met de vijand, dus dat kost veel tijd en geduld. Wij hebben met de VGGT, de vrijwillige richtlijnen over verantwoordelijk management van land-, visserij- en boseigendomsrecht, mensen bij elkaar gebracht die elkaar haatten. Wij zijn er meer dan twee jaar mee bezig geweest, maar nu hebben wij iets neergezet waar iedereen achter staat.’

Een student in de zaal maakt daarbij de opmerking dat communiceren met elkaar niet gelijk staat aan het veranderen van machtsverhoudingen. Verburg geeft daar iets in toe. ‘Het is onmogelijk om alle problemen op te lossen. Wij zorgen voor een omgeving met regels waar iedereen zich aan moet houden en proberen zo een gelijkwaardig speelveld te creëren.’