Syrische vrouwen schreven de afgelopen maanden geschiedenis. De ‘iconen’ van de revolutie, zo werden ze genoemd.  Ze doorbraken taboes en tradities en demonstreerden zij-aan-zij met mannen tegen het regime van president Assad, en voor vrouwenrechten. Toch laat Hivos in de nieuwe publicatie Women’s rights in Syria, A paradigm change? een waarschuwend geluid horen.

‘Het moet echt nu gebeuren!’, zo begint Jessie Hexspoor, programmamedewerker gender, vrouwen en ontwikkeling van Hivos, aan haar gepassioneerde betoog. ‘Wanneer er nu niet wordt ingespeeld op de situatie dan wordt er voorbij gegaan aan de specifieke rol en rechten van de Syrische vrouw. Door de revolutie is het oude systeem opengebroken en is er ruimte ontstaan voor veranderingen. Juist tijdens deze overgangsfase is het zo belangrijk dat er aandacht komt voor vrouwenrechten. Waarom? Als er nu – in deze tijd van politieke verandering en oorlog – geen aandacht voor is, dan komt dit er bij een nieuwe regering ook niet. De Syrische oppositie is bezig met het leggen van de fundamenten voor een nieuwe, democratische regering. Dit is het moment waarop vrouwen deel uit kunnen maken van de beleidsbeïnvloeding. De lakmoesproef voor een dergelijke regering is de manier waarop ze met de bevolking omgaan en dus ook met vrouwen.’

‘Gendersensitiviteit op de agenda’
‘Daarom vinden wij het heel belangrijk dat er verschillende platforms worden opgericht die zich speciaal inzetten voor vrouwenrechten. Deze pressiegroepen, lobbygroepen en politieke partijen helpen vrouwen om hun positie in te nemen binnen de politiek en de maatschappij in het algemeen. Ook zijn er besloten bijeenkomsten georganiseerd voor de oppositie met als kernvraag: “Wat eisen we?”. Tijdens deze bijeenkomsten zijn er lobbyplannen opgesteld en is er gekeken naar de mogelijkheden om gendersensitiviteit op de agenda te zetten.’

Het belang van deze ontwikkelingen wordt in de publicatie meermalen benadrukt. ‘De angst voor geweld, verkrachtingen en ontvoeringen heeft er voor gezorgd dat de vrouw steeds meer uit het straatbeeld verdwijnt waardoor de roep om vrouwenrechten langzaam verstomt. Ook de vrouwen die actief zijn in de oppositie voelen zich niet in staat om vrouwenrechten en gendersensitiviteit op de agenda te zetten. De discussie binnen de politiek richt zich momenteel voornamelijk op de behoefte aan noodhulp en het vinden van een oplossing voor het politieke conflict en vrouwenrechten vormen voor veel Syriërs geen prioriteit. Dat moet veranderen en daarom wordt er veel geïnvesteerd in onderwijs en bewustwordingscampagnes. Immers, wanneer je het belang van vrouwenrechten niet kent, hoe kan je er dan voor opkomen?’

‘Succesvolle beleidsbeïnvloeding’
‘Syrië is een dictatuur, daardoor was het in het verleden vrijwel onmogelijk om je als oppositie te organiseren en een tegenstem te laten horen. Daarom is er nu ook heel sterk die vraag vanuit Syrische vrouwen naar assistentie en training op dit vlak: “Hoe moeten wij ons organiseren en hoe kunnen we een verschil maken?” Het realiseren van bewustwording en het ontwikkelen van kennis zijn van vitaal belang voor een succesvolle beleidsbeïnvloeding.’

Het klinkt misschien wat voorbarig om over het beleid van een nieuwe regering te praten. Hexspoor geeft toe: ‘Het kan nog wel maanden duren. Een oplossing met het huidige regime bestaat niet meer, dat station zijn we gepasseerd. Het probleem is dat de oppositie voorlopig nog niet sterk genoeg lijkt voor een machtsovername. Dat betekent dat het doorvoeren van een beslissende verandering in de handen van de internationale gemeenschap ligt. Zonder assistentie van buitenaf is een doorbraak voorlopig niet haalbaar.’

Volgens Hexspoor is dat dan ook de belangrijkste rol van ontwikkelingsorganisaties: druk leggen op de internationale gemeenschap. ‘Nederlandse ontwikkelingsorganisaties moeten het belang van deze problematiek blijven benadrukken en aankaarten bij de Nederlandse overheid en de internationale gemeenschap.’

‘Het land bevindt zich momenteel in een oorlogssituatie. Daarom is het extreem moeilijk voor buitenlandse ontwikkelingsorganisaties om directe hulp te bieden. Er zijn wel veel moedige Syriërs die contact onderhouden met buitenlandse organisaties en hulp inroepen voor lokale activiteiten en projecten. Deze projecten houden zich enerzijds bezig met humanitaire hulp en beleidsbeïnvloeding en anderzijds met het ‘gewone werk’. Zo wordt er gekeken naar wat er in de nieuwe grondwet en wetgeving moet komen te staan, maar ze houden zich ook bezig met de wettelijke vertegenwoordiging van vrouwen en het opzetten van opvanghuizen voor verkrachte vrouwen. Ook wordt de rol die vrouwen nu spelen in de revolutie gedocumenteerd, evenals de schendingen van vrouwenrechten die momenteel plaatsvinden. Deze informatie kan in de toekomst dan worden gebruikt om vrouwen hun positie in te laten nemen en genoegdoening voor de slachtoffers te krijgen.’

‘Naast deze eerste groep Syriërs, zijn er ook Syriërs die naar het buitenland zijn gevlucht en vanuit landen als Beiroet en Turkije projecten opzetten om de internationale druk op het regime van Assad te blijven stimuleren om de huidige situatie in Syrië tot een eind te brengen.’

‘Nu of nooit’
Juist in de context van deze ontwikkelingen benadrukt Hexspoor de rol van vrouwen: ‘Het is nu of nooit, na de transitie is het te laat. De helft van de Syrische bevolking bestaat uit vrouwen, de helft van de doden zijn vrouwen, de helft van de slachtoffers van Assad zijn vrouwen. Deze vrouwen hebben de tradities verbroken en het verleden achter zich gelaten. Ze hebben zij-aan-zij met mannen geprotesteerd en gedemonstreerd voor een betere toekomst en zij verdienen het om gehoord en erkend te worden.’