Het regeerakkoord was een kwestie van geven en nemen. Volgens Lau Schulpen van het Centre for International Development Issues Nijmegen (CIDIN) en schrijfster Mirjam Vossen mocht de VVD een punt scoren op ontwikkelingssamenwerking. Maar wie volgens de twee het akkoord goed leest, ziet dat de PvdA op dit beleidsterrein veel meer heeft weggegeven dan 1 miljard.

Uiteraard is het eerste dat opvalt aan het regeerakkoord dat ontwikkelingssamenwerking verder wordt gekort met een bedrag oplopend tot 1 miljard in 2017. Effectief betekent dit dat Nederland in 2014 en 2015 hieraan rond de 4 miljard zal uitgeven. Voor de liefhebbers: dat is pakweg 0,6% van het vermoedelijke BNP in die jaren. ‘Met pijn in het hart’ staat het PvdA-bestuur die bezuiniging toe. Wellicht denkt men er meteen bij dat er toch nog een aardig resultaat voor de poorten van de hel is weggesleept: De VVD beschouwde ontwikkelingssamenwerking immers niet langer als een ‘kerntaak van de overheid’ en wilde het budget nog veel forser korten.

Zonder te willen meedoen aan het nationale spelletje wie er nu heeft gewonnen in deze formatie, kunnen we wel stellen dat rechts toch op zijn minst verlekkerd zal kijken bij dit regeerakkoord. De thematische prioriteiten van het vorige kabinet, zoals watermanagement en voedselzekerheid, blijven recht overeind. Nederland blijft haar internationale stokpaardje van de 3D-benadering van stal halen. En Nederland zal zich ook de komende jaren blijven inzetten voor een ‘modernisering van de criteria voor officieel erkende ontwikkelingshulp’, een eufemisme voor het streven om ook defensie-uitgaven onder het OS-budget te mogen scharen.

Verborgen verschuivingen

Dit zijn niet de enige redenen waarom “rechts” zich in de handen zal wrijven. Want naast de open en bloot-bezuiniging van 1 miljard, zijn het juist de meer verborgen verschuivingen die opvallen. Het zijn veranderingen waarmee links oppervlakkig gezien de schade heeft beperkt, maar die welbeschouwd toch vooral extra punten opleveren voor rechts.

Zo heeft Nederland het ‘eigenbelang’ ietsje minder prominent neergezet als motief voor OS. Maar intussen komt er ook een ‘revolving fund’ van 750 miljoen voor investeringen van het midden- en kleinbedrijf in ‘zich ontwikkelende landen’. Dat is het zoveelste douceurtje aan het Nederlandse bedrijfsleven.

Ook praat dit kabinet, minder dan het vorige, alleen maar over onze goede vrienden in Israël. Er komt zelfs een nieuw budget voor Internationale Vrede en Veiligheid, waaruit vredesoperaties in ontwikkelingslanden worden betaald. Een mooi initiatief. Jammer alleen dat ook dit geld, 250 miljoen per jaar, uit het budget voor OS wordt gehaald. Daarmee wordt de bezuiniging op Defensie, eveneens 250 miljoen per jaar, weer goedgemaakt. Als troostprijs mag de nieuwe OS-bewindspersoon de verantwoordelijkheid dragen voor de besteding van die gelden, maar wel ‘in overeenstemming met de minister van Defensie’.

En tot slot: Het regeerakkoord zegt zich in te zetten voor het creëren van nieuwe coalities om HIV/AIDS in Afrika te bestrijden. Maar ondertussen worden ook de ‘publieke uitgaven voor de lange termijn financiering van het internationale klimaatbeleid’ onder het OS-budget geschoven.

Al met al leidt dit tot de conclusie dat er krap weinig overblijft voor bilateraal beleid, zeker wanneer we de vaste afdrachten aan internationale organisaties en de verplichtingen aan bijvoorbeeld ngo’s van het resterende budget afhalen.

Schade beperken

Uiteraard is het de vraag of dit allemaal zo erg is. Onze inzet voor het bestrijden van wereldwijde armoede hangt immers van méér af dan van ons budget. Het kabinet zou de schade van de bezuiniging op OS kunnen beperken door zich sterk te maken op andere terreinen. Anders gezegd: Links zou een deel van zijn verlies kunnen goedmaken door stevig in te zetten op zaken als klimaatverandering en wapenexporten aan arme en ondemocratische landen. Het zou punten kunnen scoren door een einde te maken aan de strakke bescherming van intellectuele eigendomsrechten en door het voeren van een migratiebeleid dat meer kansen biedt aan studenten en werknemers uit ontwikkelingslanden.

Maar ook op deze punten is de oogst in het regeerakkoord mager. Wat de PvdA heeft losgelaten bij OS, heeft het niet weten te herwinnen via andere beleidsterreinen. Een pluspunt is het voornemen in het regeerakkoord om ‘mensenrechten, duurzaamheid en goede arbeidsomstandigheden te bevorderen in bilaterale- en multilaterale samenwerking’. Dat betekent dat aanstaand minister Ploumen voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, de volgorde in de titulatuur van de nieuwe post is veelzeggend, zich sterk zou moeten maken voor een doorstart van de Doha-ronde, ‘eerlijkere’ bilaterale handelsakkoorden en meer zeggenschap van ontwikkelingslanden in multilaterale fora.

Het is de vraag of zij daar tijd voor heeft. Ploumen zal in eerste instantie bezig zijn om de bezuinigingen in goede banen te leiden, het nieuwe bedrijfslevenpotje op te tuigen en de strijd aan te gaan met haar collega op Defensie over wie het nou echt voor het zeggen heeft over die vredesmissies.

We wensen haar veel succes daarbij. Ze zal het nodig hebben, ook om ons te kunnen uitleggen op welke wijze dit regeerakkoord nou daadwerkelijk bijdraagt aan de noodzakelijke herbezinning op ontwikkelingssamenwerking. Vooralsnog is het vooral meer van hetzelfde, maar dan met minder geld.