De keuze van de VVD en de PvdA om de komende jaren enkele miljarden te gaan bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking doet nogal wat stof opwaaien in de ontwikkelingssector. OS-woordvoerders van andere politieke partijen en ontwikkelingsorganisaties reageren geschokt en kijken voornamelijk de PvdA aan voor uitleg. 

In het Kamerdebat van vandaag over de kabinetsformatie kreeg de PvdA het zwaar te verduren onder de kritiek van de oppositiepartijen. D66, SGP, CU en GroenLinks bekritiseerden de genomen besluiten op het gebied van ontwikkelingssamenwerking en beschuldigden de PvdA ervan niet meer internationaal solidair te zijn.

‘Het is heel erg triest dat de PvdA heeft ingestemd met deze draconische bezuinigingen,’ vond Arie Slob, fractievoorzitter van de ChristenUnie. Ook GroenLinks-fractievoorzitter Bram van Ojik was teleurgesteld. Hij vroeg zich af hoe de VVD en PvdA het kunnen rijmen bruggen te willen slaan tussen arm en rijk en vervolgens gaan korten op het budget voor OS. D66-leider Alexander Pechtold betreurde dat de PvdA en D66 niet langer aan dezelfde kant van de lijn staan en Kees van der Staaij (SGP) vond de bezuinigingen van een ‘gigantisch’ formaat.

PvdA-leider Diederik Samsom gaf toe dat de bezuinigingsmaatregelen hem en zijn partij pijn doen, maar ‘in het licht van elkaar wat gunnen hebben wij deze pijnlijke maatregel geaccepteerd.’ Hij vond dat er daarnaast genoeg geld overblijft om de allerarmste mensen te helpen. Bovendien wordt het resterende budget volgens hem beter besteed door onder meer de oprichting van een fonds van 750 miljoen euro voor investeringen in bedrijven in arme landen.

Klimaatgelden

Zoals eerder vermeld op Vice Versa komt er van 2014-2016 inderdaad een revolverend fonds van 750 miljoen euro. Ook komt er een nieuw structureel budget voor internationale veiligheid. De publieke uitgaven voor lange termijn financiering van het internationale klimaatbeleid – zoals toegezegd tijdens de Klimaattop in Kopenhagen in 2009 – maken daarnaast grote kans om uit het OS-budget te worden betaald.

Meerdere partijen en organisaties stuit die laatste maatregel tegen de borst. ‘Ik vind het een verdere uitholling van het beleid,’ zegt OS-woordvoerder van D66, Sjoerd Sjoerdsma. ‘Van de publieke klimaatgelden werd beloofd dat ze niet onder ontwikkelingssamenwerking zouden vallen en nu dreigen ze er toch ondergeschoven te worden.’ Ontwikkelingsorganisatie Hivos stelt in een verklaring op de site dat als deze maatregel doorgaat, het kabinet hiermee ‘de bevolking in arme landen laat meebetalen aan de oplossing van het vooral door industrielanden veroorzaakte klimaatprobleem.’

‘Zware domper’

Sjoerdsma noemt de bezuinigingen verder een ‘zware domper’. De OS-woordvoerder van D66 zegt teleurgesteld te zijn in de PvdA: ‘De Partij van de Arbeid trok een grote broek aan de afgelopen anderhalf jaar, maar eenmaal aan de onderhandelingstafel blijkt de belofte slechts holle retoriek te zijn.’

Volgens Farah Karimi, directeur van ontwikkelingsorganisatie Oxfam Novib, hebben de VVD en de PvdA met hun regeerakkoord ‘Bruggen slaan’ juist een kloof geslagen in de aanpak van de armoede. ‘Vooral Samsom heeft iets uit te leggen. Hij heeft de afgelopen maanden een campagne gevoerd waarin hij een “eerlijk verhaal” wilde vertellen. Maar in dit regeerakkoord zitten honderden miljoenen aan bezuinigingen op internationale armoedebestrijding verstopt in bijzinnen,’ zegt Karimi in een persverklaring.

Ook de uit de PvdA ontstane Evert Vermeer Stichting (EVS) geeft in een verklaring op de site aan ‘zwaar teleurgesteld’ te zijn over de bezuinigingen waar het bestuur van de PvdA dinsdag ‘met pijn in het hart’ mee ingestemd heeft. De EVS deelt verder mee dat hun inzet was om het budget voor OS gelijk te houden en op termijn, bij begrotingsevenwicht, weer te laten groeien. De stichting vertrouwt er op dat het ook nog steeds de inzet van Diederik Samsom en het partijbestuur is om op den duur het OS-budget te vergroten.

Historische koerswijziging

Volgens Hivos laat de PvdA met deze maatregelen zien dat zij internationale solidariteit als beginsel loslaat. ‘“We zijn sociaal en solidair,” zegt de PvdA, maar uitsluitend binnen de eigen landsgrenzen,’ zegt directeur Manuela Monteiro. Volgens de ngo houdt deze keuze daarom een historische koerswijziging van de PvdA in, vergelijkbaar met het afschudden van de ideologische veren onder premier Kok. Partos, de branchevereniging voor internationale samenwerking, deelt de mening dat deze beslissing een koerswijziging van de politieke partij betekent.

Volgens Partos is het daarnaast voor Nederland zelf nadelig om op het OS-budget te korten. ‘Nederland verdient zijn geld voor 70% in het buitenland en het beetje groei dat er wereldwijd nog is, zit in de ontwikkelingslanden. Door zo fors te bezuinigen op onze positie in Afrika, Latijns Amerika en Azië, verbranden we bruggen in plaats van ze te bouwen. Het is dus niet alleen oneerlijk maar ook onverstandig wat dit kabinet van plan is’, stelt Alexander Kohnstamm, directeur van Partos, op de site van de branchevereniging. ‘Een land als Engeland verhoogt met dit argument in het achterhoofd zijn budget voor ontwikkelingssamenwerking juist.’ Ook Sjoerdsma van D66 geeft aan dat Nederland hiermee ‘een voortrekkersrol’ verliest waar decennialang aan gewerkt is.

‘Gematigd positief’

Sjoerdsma is wel positief over de keuze van VVD en PvdA om door te gaan met de speerpunten en prioriteiten van staatssecretaris Knapen. ‘Het om de twee jaar volledig veranderen van de sectoren waar Nederland actief zal zijn en de landen waar Nederland actief zal zijn – dat vind ik een verspilling van geld’, zegt hij.

Ook Bernard Wientjes, VNO-NCW-voorzitter, ziet een aantal positieve punten in het buitenlandbeleid. Wientjes zegt in een verklaring ‘gematigd positief’ te zijn en blij te zijn dat het kabinet ervoor gekozen heeft om het topsectorenbeleid volledig door te zetten. ‘Maar de minister van handel hoort niet thuis bij het ministerie van Buitenlandse Zaken, maar bij Economische Zaken. Bovendien is de combinatie met Ontwikkelingssamenwerking lastig. Onderdeel daarvan is de noodhulp en dat heeft niets te maken met handel. Dat had beter uit elkaar gehaald kunnen worden.’

De PvdA was nog niet bereikbaar voor een reactie. Morgen heeft Vice Versa een interview met Marit Maij, OS-woordvoerder van de Partij van de Arbeid, om haar reactie te peilen.