In het regeerakkoord staat dat de toekomstige regering toestemt met een belasting op financiële transacties. Dit betekent een breuk met het vorige beleid, want voorheen heeft demissionair minister van Financiën De Jager zich hier altijd tegen verzet. Organisaties als Oxfam Novib lobbyen om een deel van dat geld aan te wenden voor internationale samenwerking. Maar volgens Ted van Hees, beleidsadviseur bij Oxfam Novib, omarmt Nederland de transactietaks op een halfslachtige manier doordat het pensioenfondsen vrijwaart.

Mark Rutte en Diederik Samsom geven in het regeerakkoord aan dat ze zich willen aansluiten bij de ‘versterkte samenwerking’ in Europa voor een heffing op de financiële sector, ofwel Financial Transaction Tax (FTT) in het Engels. De heffing is een belasting op transacties van aandelen, afgeleide financiële producten (derivaten) als opties of futures, van bijvoorbeeld banken, hedge fondsen, woningbouwcorporaties en pensioenfondsen.

3,6 miljard

De belasting moet ervoor zorgen dat speculatie in de financiële sector worden getemperd zodat er meer rust komt op de financiële markten, en het levert volgens het Centraal Planbureau voor Nederland een bedrag van 3,6 miljard euro op en volgens de Europese Commissie zelfs 5,1 miljard euro. Organisaties als Oxfam Novib stellen voor om een deel van dit bedrag ten goede te laten komen voor internationale samenwerking en financiering van het klimaatprobleem. Frankrijk heeft al te kennen gegeven tijdens de top in Rio+20 om een deel van de transactietaks ten goede te laten komen aan internationale samenwerking.

Elf landen, waaronder Frankrijk, Duitsland, Spanje en Italië hebben zich in Europees verband verenigd om een dergelijke taks in te voeren. De Europese Commissie werkt de plannen verder uit. De nieuwe regering zou zich nu bij deze groep aan willen sluiten, volgens het regeerakkoord.

De verklaring van Rutte en Samsom kan een omslagpunt betekenen. In het demissionaire kabinet Rutte was minister van Financiën De Jager geen voorstander van de belastingheffing. In Europees verband lag hij dwars, ook al had Ronald Plasterkfinancieel woordvoerder van de PvdA in oktober 2012 de taks als een van de drie voorwaarden gesteld om akkoord te gaan met de Nederlandse inzet in de Europese Raad. Premier Rutte ging daar mee akkoord, maar zijn minister van Financiën De Jager heeft dat nooit uitgedragen.

Loos gebaar

Samsom lijkt nu een overwinning te hebben behaald, maar er zit een flinke adder onder het gras, volgens Ted van Hees, beleidsadviseur bij Oxfam Novib. Ook al juicht hij toe dat Nederland van plan is mee te doen met de taks, hij is minder blij met de voorwaarde die wordt gesteld, namelijk dat Nederlandse pensioenfondsen worden uitgezonderd. Volgens hem zullen de elf landen uit het Europese samenwerkingsinitiatief hier nooit mee akkoord gaan, waardoor het risico groot is dat Nederland alsnog niet zal meedoen met het initiatief. ‘Als de regering bij deze voorwaarde blijft vrees ik dat het een loos gebaar zal zijn’, concludeert Van Hees. ‘Waarom gebruikt de regering in plaats van deze uitzondering te maken niet een deel van de opbrengst om eventuele schade voor pensioengerechtigden te compenseren?’ suggereert hij.

De reden dat het regeerakkoord pensioenfondsen uitzondert is dat een transactietaks een negatieve impact zou hebben op het vermogen van de pensioenfondsen. Maar volgens Van Hees is dat een onterechte vrees. Van Hees: ‘Er is een flinke lobby geweest van de pensioenfondsen en andere financiële marktpartijen en de Partij van de Arbeid en anderen zijn daar ingetuind. Maar de transaktietaks heeft helemaal niet zoveel effect op pensioenfondsen, in ieder geval niet vergelijkbaar met een verhoging van het BTW van 19% naar 21%. De pensioenfondsen zouden beter wat kunnen bezuinigen op de 20% kosten die ze maken bijvoorbeeld door de hoge managementfee’s te beperken of anderszins te bezuinigen op transactiekosten.’

Congres

Ted van Hees vestigt zijn hoop op het PvdA congres van aanstaande zaterdag. ‘Er kunnen weliswaar geen amendementen worden ingediend op het Regeerakkoord, maar compensatie van de pensioenfondsen in plaats van deze uit te zonderen en het gebruik van de opbrengst voor internationale samenwerking en klimaat is eerder een specificatie dan een fundamentele wijziging’, zegt Van Hees. PvdA-partijleider Samsom zei vandaag in het Kamerdebat over het Regeerakkoord dat over elke uitwerking van elke maatregel balt te praten. ‘Dat kan hiermee op een constructieve manier. Het PvdA kan zowel de `pijnlijke´ bezuiniging op internationale samenwerking terugdraaien en meedoen met een maatregel die prominent in haar verkiezingsprogramma stond door in Brussel de FTT zonder uitzonderingen te steunen’, aldus Van Hees.