‘Het is niet nodig een vogelaar te zijn om in extase te geraken door de kakofonie van geluiden die je hoort.’, zo beschreef Ron van Huizen vorige week de online discussie ‘De N van NGO’ in zijn column. Vice Versa zet na een dikke maand de meest opvallende conclusies, thema’s en stellingen voor u op een rijtje. En hoe zit het nu met het langverwachte non-paper van het ministerie van Buitenlandse Zaken?

De online discussie ‘De N van NGO’ is inmiddels al meer dan een maand bezig. Enkele opvallende conclusies kunnen alvast getrokken worden. De planning van de discussie liep meerdere malen in de war door het uitstel van het zogenaamde ‘non-paper’. Dit non-paper – afkomstig van het ministerie van Buitenlandse Zaken – is een discussiestuk dat samen met andere ingebrachte suggesties uit de online discussie (en consultatierondes in het Zuiden) zal leiden tot een beleidsstuk over het maatschappelijk middenveld in de ontwikkelingssector. Schijnbaar wordt men het op de Apenrots niet eens over de vorm van dit non-paper. Nog steeds geen witte rook dus.

Ondertussen zijn er iedere dag sinds het slotdebat van de Knaak van Knapen interessante bijdragen geplaatst over de relatie tussen het maatschappelijk middenveld en de overheid, de opkomst van zuidelijke ngo’s en de boude conclusies van de inmiddels gepromoveerde PhD student Willem Elbers. Toch is de discussie nog redelijk gekunsteld en zijn er opvallend weinig spontane reacties. Houdt de ontwikkelingssector de adem in totdat het ministerie met het non-paper op de proppen komt? Is men bang een extreem tegengestelde visie te hebben dan die van het ministerie, en zo overheidssubsidie mis te lopen?

Tot nu toe zijn er een aantal vaste commentatoren zoals Reinier van Hoffen, Frank van der Linde, Piet van Ommeren en Paul van den Berg die wel van zich laten horen. Waar blijft de rest van de sector? Misschien is men sinds de bezuinigingen te druk om zich in het onderwerp te verdiepen of is de sector nog niet rijp genoeg om te praten over de meerwaarde van de eigen organisaties. Het lijkt erop alsof er alleen gereageerd wordt als de belangen van de eigen organisatie verdedigd ‘moeten’ worden. Of mag niemand behalve de representatieve directeuren reageren?

Koers ministerie beïnvloeden

Juist nu is het moment voor de sector om zich te bemoeien met de koers die het ministerie in de toekomst gaat varen met (of zonder) het maatschappelijk middenveld. Vooralsnog lijken alleen de grote organisaties zich erbij te betrekken, door visiedocumenten te schrijven (zoals René Grotenhuis en Jan Gruiters), of interviews te geven. Als journalistiek platform probeert Vice Versa het zo laagdrempelig mogelijk te maken – middels de nieuwsblog – om een online discussie te faciliteren. Om het nog gemakkelijker te maken vat Vice Versa de belangrijkste discussielijnen van de afgelopen maand samen.

Suïcidale sector

Volgens sommigen wordt de toekomst van het maatschappelijk middenveld door ngo’s zelf bepaald. ‘De ngo die vijftig jaar aan de verschrompelende overheidsborst gelegen heeft zal uitdrogen’, zo stond op de nieuwsblog. In de discussie worden ngo’s verschillende rollen toebedeeld. De ene organisatie ziet voor de ngo van de toekomst een rol als makelaar weggelegd, de ander ziet ontwikkelingsorganisaties als hefboom voor ontwikkeling. De ngo van de toekomst moet een ‘ultieme netwerkorganisatie’ zijn, of juist de eigen waarden oppoetsen en niet te veel op het bedrijfsleven gaan lijken. Nog een mooie quote uit de blog: ‘Uiteindelijk willen we onszelf natuurlijk opheffen – we zijn in dat opzicht een suïcidale sector’.

‘De overheid wordt nu te vaak als subsidieverstrekker gezien’, zei Bram van Ojik (ministerie van Buitenlandse Zaken) tijdens het slotdebat van de Knaak van Knapen. Volgens hem zijn de overheid en het maatschappelijk middenveld te klef met elkaar, en moeten hun rollen en verantwoordelijkheden duidelijker gescheiden worden. Op hoeveel overheidssubsidie kunnen ngo’s nog rekenen na afloop van het tweede medefinancieringsstelsel (MFS) in 2015? Het zal nog even duren voordat dat bekend wordt. In de discussie wordt in ieder geval gepleit voor zowel de komst van een MFS-3 als een vergroting van de onafhankelijkheid van ngo’s – en dus minder overheidsfinanciering. Dit laatste zou overigens een logisch vervolg zijn op het tot nu toe gevoerde beleid van staatssecretaris Knapen. Consensus is er op de nieuwsblog over het belang van de samenwerking tussen ngo’s en het ministerie. Onenigheid is er over de gevolgen van deze samenwerking.

Nieuwe strijkstok

Is de overheid te veel de spelregels gaan bepalen wat betreft het beleid van ngo’s? Zijn ngo’s in een bepaalde richting gedrukt vanwege de overheidsfinanciering en langzaam maar zeker getransformeerd tot uitvoerders van het overheidsbeleid? Deze vragen kwamen aan de orde dankzij de prikkelende stelling van Willem Elbers dat ngo’s in een spagaat zitten. Vervolgens ontpopte zich de stelling dat een waardegedreven logica niet zou samengaan met het managementdenken die in de OS sector zijn intrede heeft gedaan. ‘Onbedoeld is een nieuwe strijkstok ontstaan; de verantwoording kost meer dan het resultaat’, zo werd vorige week maandag op deze website betoogd.

Hiernaast gaat een van de belangrijkste discussielijnen over de meerwaarde van noordelijke ngo’s, zeker nu het ministerie direct zuidelijke ngo’s lijkt te gaan financieren. ‘Gaat het debat nog wel over ‘mensen helpen’ en worden er niet alleen argumenten aangedragen om koste wat kost de organisatie boven water te houden?’, zo was op de nieuwsblog te lezen.

Deze en andere vragen zullen de komende tijd nog centraal staan op de website van Vice Versa, The Broker en na de komst van het non-paper ook op One World. Doe mee en reageer op de nieuwsblog ’N van NGO’.