Door het nieuwe ontwikkelingsbeleid worden ontwikkelingsorganisaties steeds verder teruggeworpen op de markt. ‘Identiteit’ lijkt hierbij het toverwoord te zijn. Hoe gaan verschillende organisaties hier mee om en investeren ze steeds meer in hun roots? Deze discussie zal de komende jaren een belangrijke rol binnen de NGO-sector spelen en Vice Versa wil actief bijdragen aan dit debat. Om warm te draaien maakte Vice Versa alvast een rondje langs acht medefinancieringsorganisaties.

Door Krista Russchen

“Meer geld vanuit de samenleving, minder geld vanuit de overheid” is een bekende leus in de kamerbrief die de staatssecretaris voor ontwikkelingshulp, Ben Knapen, op 26 november 2010 naar de Tweede Kamer stuurde. Deze kamerbrief schetst de rol die medefinancieringsorganisaties in de toekomst moeten spelen. Het zal voor de meesten van ons geen verrassing zijn dat deze toekomst er niet erg rooskleurig uitziet: er wordt de komende beleidsperiode fors bezuinigd op het MFS-kanaal.

Dit medefinancieringsstelsel werd in 1965 door de eerste minister voor ontwikkelingssamenwerking Bot ingevoerd. Eén van de redenen voor de invoering van het MFS was dat organisaties in de samenleving wortelen en uit kunnen voeren wat de overheid niet kan uitvoeren. De organisaties zijn immers de vruchten van verschillende maatschappelijke stromingen in Nederland en aangenomen werd dat zij beschikken over een groot draagvlak onder de Nederlandse bevolking.

Steeds verder verwijderd raken

In de beschouwing uit Vice Versa # 6 2010 stelt Marc Broere, de hoofdredacteur van Vice Versa, dat organisaties steeds verder verwijderd raken van hun bestaande achterban door professionalisering en overheidsfinanciering.

In ditzelfde artikel stelt Marc Broere dat ontwikkelingsorganisaties beter kunnen investeren in hun bestaande achterban dan op zoek te gaan naar nieuwe doelgroepen. Die bestaande achterban lijken ze steeds meer verwaarloosd te hebben. Nu worden ze door Knapen teruggeworpen op die achterban en zijn ze voor hun overleven hiervan afhankelijk. Knapen wil de N van Niet-gouvernementeel weer terugzien bij de organisaties en vindt dat ze weer op zoek moeten gaan naar hun identiteit.

Verzorgingstaat niet meer te betalen

De Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) laat zien dat de discussie over identiteit niet alleen in de ontwikkelingssector speelt, maar ook in andere maatschappelijke en sociale sectoren, zoals de gezondheidszorg en het (bijzonder) onderwijs. De verzorgingstaat is niet meer te betalen en de overheidssubsidies nemen af. Maatschappelijke organisaties worden steeds verder teruggeworpen op ‘de markt’ en het versterken van hun identiteit en investeren in hun achterban wordt van groter belang. Bovendien wordt ook de vrijheid van (deels) gesubsidieerde maatschappelijke organisaties om eigen beleid te ontwikkelen steeds kleiner en zijn ze steeds meer tijd kwijt om verantwoording af te leggen en aan om allerlei regels te voldoen. Om die reden zou een lossere verhouding met de overheid wenselijk zijn.

De RMO heeft in 2009 en 2010 twee adviezen opgesteld met concrete aanbevelingen aan maatschappelijke sectoren om hun identiteit te versterken en zo minder afhankelijk worden van de overheid. Het belangrijkste punt dat de RMO maakt met betrekking tot dit onderzoek is dat organisaties voortdurend de dialoog met hun achterban moeten zoeken en dat er structureel mogelijkheden worden geboden aan die achterban voor inspraak en het leveren van input. Op deze manier gaat de achterban zich meer betrokken voelen. Verder adviseert de RMO dat organisaties moeten uitgaan van hun eigen missie en vanuit die missie fondsen moeten gaan zoeken. Ze moeten niet meer, zoals de afgelopen jaren steeds meer het geval was, de subsidierelatie met de overheid (en bijbehorende beleidsprioriteiten) als uitgangspunt nemen. Voor de overheid adviseert het RMO het verminderen van de verantwoordingsdruk. Het gaat daarbij om verminderen van activiteiten die afleiden van de relatie met de achterban. Meer flexibiliteit, meer vertrouwen en meer verantwoording achteraf.

Zeer toepasbaar

Na de bezuinigingen in andere maatschappelijke sectoren, volgt nu de ontwikkelingssector. De adviezen van het RMO lijken dan ook zeer toepasbaar op de ontwikkelingssector. Maar hoe doe je dat: investeren in je identiteit en op een structurele wijze in dialoog gaan en inspraak geven aan je achterban? Het is een belangrijk onderwerp in de dialoog die Knapen het komende jaar met de NGO-sector aan wil gaan. En maakt het investeren in identiteit echt een verschil of is het een drogreden van de staatssecretaris om de bezuinigingen op het MFS-kanaal te rechtvaardigen?

Vice Versa wil de komende tijd actief bijdragen aan dit debat met als belangrijkste vraag wat de organisaties van elkaar kunnen leren. Om warm te draaien maakte Vice Versa alvast een rondje langs acht medefinancieringsorganisaties die sterk vanuit een gevoel van identiteit zijn opgericht, zowel seculier als religieus. Woordvoerders van Cordaid, Hivos, ICCO, Mensen met een Missie, Oxfam Novib, Terre des Hommes, Woord en Daad en ZOA vluchtelingenzorg zullen vanaf vandaag aan het woord komen om ons te laten zien hoe zij omgaan met het huidige identiteitsvraagstuk.

Positieve bijdrage

Uit deze tour langs de verschillende organisaties komt vooral naar voren hoe de verschillende organisaties omgaan met de wisselende omstandigheden die de afbrokkelende subsidierelatie met de overheid met zich meebrengen. De organisaties reageren, overigens niet geheel onlogisch, verschillend op deze omstandigheden. Wat kunnen organisaties van elkaar leren? Hoewel de resultaten niet van te voren in beton zijn gegoten, nodigt Vice Versa u van harte uit om mee te doen in dit debat. Op deze manier hoopt Vice Versa samen met u een positieve bijdrage te kunnen leveren aan het identiteitsvraagstuk dat de organisaties momenteel voor de voeten gegooid wordt.

Krista Russchen volgt momenteel de master Religie in de Moderne Wereld aan de Rijksuniversiteit te Groningen. De tour langs de verschillende ontwikkelingsorganisaties is onderdeel van haar afstudeerproject en de stage die ze bij Vice Versa heeft gelopen. Op dit moment werkt ze aan haar afstudeerscriptie waarin ze dit onderwerp verder zal uitdiepen en waarin ze zich voornamelijk zal bezighouden met organisaties die een religieuze achtergrond hebben. Tips en suggesties zijn van harte welkom op kristahrusschen@hotmail.com