BLOG – Vandaag, 8 februari, is het Chinees Nieuwjaar. Het jaar van de Aap wordt ingeluid door miljoenen Chinese families. Kathleen Ferrier hoopt dat het China in dit komende apenjaar lukt om vertrouwen te krijgen in een nieuw model. Ter vervanging van het heersende model waarbij harmonie boven alles gaat en conflict vakkundig vermeden wordt.

Deze dagen verplaatsen in China miljoenen mensen zich. Vanwege het Chinees Nieuwjaar (CNY) dat we op 8 februari vieren, worden er dit jaar in China in veertig dagen tijd in totaal meer dan 2,9 miljard reizen gemaakt. Dat is het aantal dat (London) Heathrow Airport in veertig jaar tijd te verwerken krijgt als je uitgaat van de passagierscijfers van vorig jaar.

Deze meest massale volksverhuizing vindt ieder jaar plaats en wordt ieder jaar omvangrijker, omdat iedereen die het zich even kan permitteren terug naar het ouderlijk huis gaat om CNY volgens eeuwenoude tradities te vieren met familie en vrienden. Daarbij is harmonie van het grootste belang en men is bereid behoorlijk ver te gaan voor het bewaren van de lieve vrede. Zo blijken singles, alleenstaanden, om vervelende vragen van familieleden te vermijden, er niet voor terug te deinzen nep-partners in te huren voor de avond van het familiediner. Voor dertig euro per uur breng je een tafelgast mee, die alle gewenste achtergrondinformatie en gedragingen tot in de puntjes beheerst. Contractueel ligt vast dat handje vasthouden en een kusje of drie per avond zijn toegestaan, verder geen intimiteiten.

Carrière voor partner

Ik vind het een opvallend verhaal. Allereerst omdat ik zou verwachten dat er vooral nep-vriendinnen ingehuurd zouden worden. Er is in China een overschot van dertig miljoen mannen als gevolg van de één-kind politiek die tot begin dit jaar van kracht was. Dat blijkt niet het geval. Ambitieuze jonge vrouwen kiezen voor een carrière en hebben helemaal geen zin in al het gedoe met vaste partners. Dat betreft hier in China niet het nakomen van afspraken of het waarmaken van verwachtingen et cetera. Hier gaat het vooral om dat je als stel onvermijdelijk geconfronteerd wordt met utopische idealen, zoals het vinden van passende woonruimte.

Ook het vooruitzicht kinderen te krijgen is voor velen bepaald niet aantrekkelijk. Dat gaat niet alleen om het opgeven van bepaalde vrijheden, maar vooral het competitie-circus waar je in China onvermijdelijk in terecht komt met kinderen. Vanaf dag één moet er ingezet worden op een zo hoog mogelijk intellectueel niveau, zodat het toelatingsexamen tot de beste peuterspeelzaal gehaald wordt en vervolgens hopelijk ook alle honderden examens en tests, die het Chinese onderwijspad plaveien. Want zonder hoge opleiding, geen baan in een land waar je met zo’n 1,3 miljard anderen moet concurreren. Jonge mensen hebben geen zin in deze competitie.

Een ander aspect is hoe makkelijk men hier aankijkt tegen ‘doen alsof’, wat in feite neerkomt op de hele boel te belazeren. Om de lieve vrede te bewaren is er veel geoorloofd. Vanuit mijn Surinaamse achtergrond ben ik meer van het gezegde ‘Zonder wrijvig geen glans’, dus laat die wrijving maar komen.

Individu ondergeschikt

In een land waar harmonie centraal staat, van de slaapkamer tot in het beleid van de regering op het hoogste niveau toe, leren mensen niet omgaan met verschil van inzicht of onenigheid. Daarbij komt dat individuele belangen, gevoelens en posities, altijd ondergeschikt zijn aan het belang van het grotere geheel, van jouw familie, je wijk, je dorp, stad, provincie of land. Conflicten zijn er natuurlijk wel, maar er wordt niet over gesproken. Als ze niet vanzelf oplossen wordt er van hogerhand ingegrepen. Per regeringsverordening of -decreet, of door een meerdere in (partij)rang die bepaalt wat er gaat gebeuren.

President Xi Jinping laat er geen twijfel over bestaan dat het nastreven van harmonie ook in zijn beleid ten koste van alles – of in ieder geval veel – centraal staat. Maar daar worden door de snel groeiende middenklasse in China wel steeds meer vraagtekens bij gezet. Kritiek, geuit omdat er mensenrechten worden geschonden, zoals de vrijheid van meningsuiting of de vrijheid van godsdienst, of kritiek vanwege de ernstige milieuverontreiniging, wordt in de kiem gesmoord. Activisten verdwijnen of worden opgepakt of worden, als ze een buitenlands paspoort hebben, het land uitgezet. Ngo’s worden gesloten en leiders van religieuze organisaties worden vaker opgepakt. We hebben het het afgelopen jaar in toenemende mate zien gebeuren.

Onvoorspelbaar Aapjaar

Interessant is dan de vraag of China, nu het een steeds grotere rol speelt in de internationale politiek, ook in die verhoudingen uitsluitend het harmoniemodel zal nastreven. Dus conflicten en iedere vorm van kritiek simpelweg zal verbieden, uit de weg ruimen of in ieder geval volstrekt negeren. Dat zou wel eens heel lastig kunnen worden en daarom is het goed dat in de opzet van de Aziatische Infrastructuur Investeringsbank Bank (AIIB) intensieve internationale samenwerking besloten ligt. Daardoor kan het functioneren van deze bank, die over enkele maanden van start gaat, een belangrijk, wederzijds leerproces opleveren.

Er zijn stemmen die beweren dat het geen toeval is dat deze bank in het jaar van de Aap, onder het element Vuur, van start gaat. Aapjaren kenmerken zich door het gemak waarmee er over lastige obstakels gesprongen kan worden en het zijn jaren van grote innovatie, creativiteit en vooruitgang.

Maar, zo waarschuwen de Feng Shui meesters en waarzeggers, het zijn ook jaren om extra op je hoede te zijn voor onverwachte wendingen. Apen zij namelijk niet alleen slim, maar ook onvoorspelbaar.

Op 8 februari 2016 zitten miljoenen Chinese families, in harmonie en met al dan niet nep-aanhang, bij elkaar en luiden met gerechten en gebruiken zoals bepaald door de eeuwenoude tradities het jaar van de Aap in.

Mijn wens voor dit apenjaar is dat met een enorme apensprong, het China lukt meer vertrouwen te krijgen in een ander model dan dat van harmonie ten koste van alles. Zodat er ruimte kan komen voor een tegengeluid. Want zonder wrijving, geen glans.

Kong Hei Fat Choi! (Gelukkig nieuw jaar!)