Nucleaire technologie associëren we met verwoesting en rampspoed. Toch zijn er ook veel goede en vreedzame toepassingen. Kwaku Aning van het Internationaal Atoomagentschap (IAEA) was onlangs op uitnodiging van Minister van Buitenlandse Zaken Timmermans in Nederland om te vertellen over toepassingen van nucleaire technologie. 

Dr. Kwaku Aning is een gedreven pleitbezorger van nucleaire technologie met een indrukwekkende internationale carrière. Zijn handdruk is onmiskenbaar Ghanees, maar zijn accent is licht Amerikaans – opgedaan in de jaren dat hij aan de topuniversiteiten Columbia en Princeton natuur- en metaalkunde studeerde. Na diverse posten binnen de VN bemand te hebben is Aning nu het Hoofd Technische Samenwerking van het IAEA. Onlangs was hij in Nederland om voorlichting te geven over alle mogelijkheden waarop nucleaire techniek kan bijdragen aan vrede, welvaart en ontwikkeling.

De reputatie van nucleaire techniek is op zijn zachtst gezegd niet best. Heel begrijpelijk, vindt Aning. ‘De eerste keer dat de wereld nucleaire techniek in actie zag was toen Hiroshima en Nagasaki gebombardeerd werden.’ De rampen in Tsjernobyl en Fukushima hebben de reputatie van nucleaire techniek verder verslechterd, ‘straling’ is op zichzelf een onheilspellend woord geworden. Het Atoomagentschap komt zelden in het nieuws, maar als het gebeurt is het als de internationale gemeenschap kritiek uit op de nucleaire programma’s van Iran of Noord-Korea. ‘Veilig en vreedzaam gebruik van nucleaire techniek is een ongelooflijk belangrijk onderdeel van wat wij doen, maar we doen nog veel meer.’ De humanitaire toepassingen van nucleaire techniek zijn groot, maar opvallend onbekend.

Nucleaire wichelroede

Aning relativeert de angst voor de nucleaire techniek. ‘Die techniek is overal aanwezig. Als je door een beveiligingspoortje loopt op een vliegveld ga je door een laag nucleair stralingsveld. De röntgenstraling die de tandarts gebruikt om een foto van je gebit te maken is nucleaire techniek. We gebruiken nucleaire techniek om kanker te bestrijden.’

Het zijn enkele voorbeelden van vreedzame toepassingen, maar er zijn nog veel meer wonderlijke dingen mogelijk. In Ethiopië is met hulp van de IAEA een laboratorium voor isotope hydrologie opgezet. Met de kennis en middelen die daar aanwezig zijn kunnen grondwatervoorraden worden opgespoord en in kaart gebracht. In droge gebieden is deze techniek makkelijk, eenvoudig en goedkoop te gebruiken. De Ethiopische overheid ziet het als een van de belangrijkste middelen om in de toekomst grondwatervoorraden te monitoren en zo eventuele tekorten en conflicten af te wenden.

Maar ook de tseetseevlieg, een beruchte overbrenger van ziektes voor zowel mensen als dieren op het Afrikaanse continent, kan met nucleaire straling bestreden worden. ‘In een laboratorium selecteren we de mannelijke larven. Die worden een aantal seconden bestraalt, waardoor ze onvruchtbaar worden.’

Ook het ‘versnellen van de evolutie’ ziet Aning als een belangrijke toepassing van nucleaire techniek. ‘Dat is iets anders dan genetische modificatie. We kruisen niets, maar versnellen de ontwikkeling van bepaalde eigenschappen die al in gewassen aanwezig zijn. Stel je voor dat je ergens rijst wil planten, maar dat die niet goed groeit in het water dat op die plek beschikbaar is. Je kan dan de evolutie haar werk laten doen en er heel veel generaties overheen laten gaan voor je een geschikte soort hebt die daar wel kan groeien. Wij kiezen ervoor dat proces eenvoudigweg te versnellen door bepaalde eigenschappen van het gewas te versterken.’

Geen reden tot alarm

Kwaku Aning vindt het heel belangrijk om goed te communiceren over de vele mogelijkheden die nucleaire energie biedt. ‘Maar bij veel mensen gaan alarmbellen af als ze dat woord horen. Dat zie ik overal. Zowel bij burgers als bij beleidsmakers. De enigen die niet bang zijn voor nucleaire techniek zijn specialisten’, lacht hij. Nog eens die Ghanese handdruk, en Dr. Aning vervolgt zijn weg: naar het Nederlands Kanker Instituut in Amsterdam.