In het Smart Aid-debat van deze week nemen we de digitale en open data mogelijkheden onder de loep. Dat is geen onbekend terrein voor Open for Change-medeoprichter Mariken Gaanderse. Volgens haar heeft open data en open development de ontwikkelingssector al definitief veranderd.

Een van mijn favoriete quotes die de kern van de huidige uitdagingen van ontwikkelingssamenwerking raakt, is van Kevin Kelly: ‘We have to get better in believing the impossible.’ Kelly is een van de oprichters van Wired, het Amerikaanse tijdschrift dat schrijft over hoe technologie onze samenleving in al haar aspecten beïnvloedt. Voor ontwikkelingssamenwerking biedt de toepassing van webinnovaties en sociale  en digitale technologie ongekende mogelijkheden. Het verandert het spectrum in een enorm rap tempo. Wat gisteren nog science fiction leek, gebeurt nu. De nieuwe digitale tools bieden nieuwe mogelijkheden en kansen voor ontwikkelingsorganisaties, zoals Ton Zijlstra ook benoemt in zijn interview, maar met die tools creëren we ook een nieuwe realiteit en nieuwe spelregels voor de organisaties zelf.

Crisistweets

Een recent voorbeeld hiervan is de manier waarop de hulpverlening rondom orkaan Sandy in de VS is georganiseerd. Google heeft een interactieve en realtime crisiskaart opgesteld waarbij onder meer de weersituatie, de vluchtroutes en noodopvang in kaart werd gebracht, waarin YouTube-filmpjes online werden gezet en lokale emergency Twitter-oproepen realtime werden weergegeven. Mensen zonder internet of elektriciteit ontvingen crisistweets via hun mobiele telefoon. Ook in andere crisisgebieden, zoals in Syrië en eerder in Haïti, wordt er volop gebruikgemaakt van dit type crisismaps.

Met deze tools verschijnen er nieuwe spelers op het veld, die gevraagd en ongevraagd in actie komen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de hackers en andere digitale experts die bijdragen aan initiatieven als de Standby Task Force van de UN. Hoe ga je als ontwikkelingsorganisatie om met dit soort nieuwe spelers? Je kunt ze niet meer links laten liggen, want ze hebben zo een platform. Sterker nog: Misschien kunnen ze zelfs een hele waardevolle bijdrage leveren en hebben ze je zo ingehaald.

Gedeelde waardes

Er ontstaan momenteel talloze frisse nieuwe samenwerkingsinitiatieven die veelal zelf organiserend zijn en inspringen op deze nieuwe realiteit. Een groot aantal van dit soort initiatieven zet meer dan ooit in op het individu en hoe je als individu bij kan dragen aan het grotere geheel. Nieuwe digitale technologie helpt “gewone” mensen hun invloed uit te oefenen en maakt dat ze zich kunnen organiseren zonder organisaties. Het draait bij deze nieuwe sociale en vaak online initiatieven dan ook meer om gedeelde waardes dan om charismatisch leiderschap van een grote sterke organisatie. Dit betekent overigens niet dat deze bewegingen geen leiders hebben, zij staan alleen niet centraal. De focus ligt op de invloed die je als individu kunt uitoefenen om een vraagstuk op te lossen. En in mindere mate om het versterken van een leider of organisatie die dan aan de slag gaat met dat vraagstuk.

Zie hoe bijvoorbeeld een organisatie als Avaaz in korte tijd gigantisch is gegroeid, hoe een organisatie als Purpose aan terrein wint en hoe initiatieven als CodeforAmerica de publieke sector in de VS hervormt en nu navolging krijgt in Kenya met Code4Kenya, een nieuw accelerator programma waarbij civic hackers worden uitgedaagd aan de slag te gaan met open data ecosystemen op het gebied van water, gezondheidszorg en onderwijs.

Veranderen

Sociale en digitale technologie stelt ons in staat om onszelf en onze activiteiten op een nieuwe manier te organiseren en soms dwingt het ons dus ook om te veranderen. Of je het nu wilt of niet, gelooft in deze ontwikkelingen of niet, de wereld om ons heen verandert. De tools en het ecosysteem veranderen en daarmee ook het DNA en de structuur van organisaties zelf. Ingewikkelde interne goedkeuringsprocessen op communicatiegebied gaan bijvoorbeeld moeilijk samen met een tool als Twitter. Een hiërarchische organisatiestructuur past niet goed meer bij een open manier van werken.

Wanneer informatie en kennis openlijk beschikbaar is, wordt het niet automatisch meteen waardevol, dat hangt ook af van wat er met deze data en kennis vervolgens wordt gedaan. Feit is wel dat nieuwe digitale technologie de manier waarop we samenwerken, creëren, leren en mobiliseren fundamenteel verandert. Mede door de transparantie en openheid ontstaan er nieuwe vormen van (politieke) participatie en maatschappelijke betrokkenheid.

Niet iedereen

Zelf neem ik op dit moment deel aan een gratis online cursus van de Stanford Universiteit met 35.000 mensen van over de hele wereld. Ik zit in een werkgroep met mensen uit China, Argentinië, Kenia, India en Oezbekistan. Voor mij is dit een goed voorbeeld van hoe kennis op een andere manier gedeeld wordt, hoe we op andere manieren samenwerken en hoe de wereld met elkaar in verbinding komt te staan. Ik besef heel goed dat nog niet iedereen in de wereld de beschikking heeft tot internet en computers, maar met de snelheid van de digitale ontwikkelingen, zullen de mogelijkheden voor heel veel mensen snel worden vergroot. Een ander voorbeeld is hoe een ngo uit Brazilië, INESC, nu in Amsterdam-Oost maatschappelijke organisaties ondersteunt in haar budgetmonitoringsactiviteiten richting de overheid. Ik word daar zelf erg enthousiast van.

Om van deze ontwikkelingen gebruik te kunnen maken, is er een mindshift nodig. Het gaat het er denk ik om, om een grote ambitie te hebben, kleine hele concrete stapjes te maken en te durven experimenteren. Voor mij is dit een spannende zoektocht waarbij op veel vragen nog een geen helder antwoord is. Duidelijk is wel dat weg die we ingeslagen zijn onomkeerbaar is. Open data en open development heeft de ontwikkelingssector nu al definitief veranderd. Zoals ik laatst las: ‘Another world is not just possible, it’s happening.’