Het speerpunt Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten (SRGR) wordt breed ondersteund door de Tweede Kamer. Toch hameren de Kamerleden op het belang van ‘posterioriteiten’ als onderwijs en zorg voor dit speerpunt. Jeroen de Lange (PvdA) wil SRGR zelfs helemaal verbreden naar gezondheidszorg. Staatssecretaris Knapen waarschuwt echter voor ‘mission creep’.

Het aandeel van Official Development Aid (ODA) aan gezondheidszorg is gedaald van 30% naar 10 %. 16 van de 20 landen met de hoogste moedersterfte ontvangt geen geld op het gebied van zorg. Wat gaat de staatssecretaris daaraan doen? wil Harry van Bommel (SP) weten. Ook Wassila Hachchi (D66) en Kathleen Ferrier (CDA) pleiten voor een belangrijke plaats voor gezondheidszorg als onderdeel van het speerpunt SRGR en HIV/Aids.

Jeroen de Lange (PvdA) wil het liefst gezondheidszorg helemaal terug op de agenda. ’90% van de ontwikkelingslanden draagt de global disease burden. Maar slechts 12 % van de gezondheidszorg uitgaven gaat naar ontwikkelingslanden’, weet hij te vertellen.

Volgens de voormalig econoom bij de Wereldbank is er een duidelijk verband tussen gezondheidszorg en economische groei. Sterker nog, de grootste bottleneck voor economische groei zou heel goed gezondheidszorg kunnen zijn, denkt De Lange. De kennis bij Nederlandse organisaties als het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT), Cordaid en PharmAccess, moet behouden blijven, vindt de PvdA woordvoerder.

Mission creep

Daarnaast onderstrepen D66, SP en CDA het belang van basisonderwijs, een thema dat zij missen in de Kamerbrief over SRGR. Door middel van basisonderwijs kan voorlichting gegeven worden en onderwijs heeft een positief effect op de gezondheid van vrouwen en meisjes, is de redenering.

Staatssecretaris Ben Knapen ziet zeker ingangen om op het specifieke speerpunt SRGR te werken met gezondheidszorg en onderwijs, ‘op een handzame manier.’  Zo worden onderwijzers en vroedvrouwen getraind en voorlichtingsavonden op scholen georganiseerd.

Maar Knapen is behoedzaam om het belang van zorg en onderwijs duidelijk te onderstrepen. ‘Ik zie de samenhang wel, maar voor je het weet zitten we weer op het hele terrein van gezondheidszorg en onderwijs, en dat is voor ons in brede zin een posterioriteit.’ Knapen waarschuwt daarbij voor een mission creep: voor je het weet probeer je alles weer aan te pakken.

Gender

Verder wordt kamerbreed genderongelijkheid als diepere oorzaak aangewezen voor problemen gerelateerd aan SRGR, zoals genitale verminking, kindhuwelijken en seksueel geweld. Aandacht voor ongelijke machtsverhoudingen tussen man en vrouw missen de Kamerleden echter in de brief.

Volgens Knapen is gender een crosscutting issue op alle beleidsterreinen en is het geen  apart onderdeel van beleid. Wel erkent hij dat gender de sleutel is bij zaken als SRGR en HIV/Aids. Er zijn dan ook concrete programma’s die juist genderongelijkheid proberen aan te pakken en ook in internationaal verband, bij organisaties als UNAIDS en UNFPA, stelt Nederland dit onderwerp aan de orde.

Coherentie

El Fassed (GroenLinks) ontpopte zich gisteren als vanouds als koning van de coherentie, en wees er als enige Kamerlid op dat het ACTA-verdrag die dag door het Europees Parlement tegen was gehouden. Een overwinning voor Zuidelijke landen, die anders middels het ACTA-verdrag moeilijker toegang zouden kunnen krijgen tot medicijnen. Hij wilde van Knapen weten of hij zijn vreugde deelde, en sprak Kathleen Ferrier (CDA), die immers ook coherentie als belangrijk onderdeel ziet van OS, erop aan dat zij niets van dit verdrag wist.

Knapen deelt niet zo uitgesproken de vreugde van El Fassed, maar laat wel weten dat betaalbaarheid van medicijnen voor hem een belangrijk punt is. Zo heeft het kabinet een kleine subsidie beschikbaar gesteld aan een ngo die lijsten opstelt over hoe de toegang tot medicijnen geregeld is bij bedrijven. ‘Bedrijven koketteren ermee als ze hoog op die lijst staan, dus als reputatiemechanisme begint dat een rol te spelen’, aldus de staatssecretaris. Verder zijn er partnerschappen tussen bedrijven en ngo’s waarbij medicijnen worden ontwikkeld die belangrijk zijn voor ontwikkelingslanden. Knapen: ‘Veel medicijnen worden niet verder ontwikkeld omdat er geen geld mee kan worden terugverdiend. Er is nog een wereld te winnen als je kijkt naar wat er op de plank ligt bij laboratoria.’

Vraaggestuurd

Voor D66 woordvoerster Hachchi zit het nog niet lekker dat SRGR slechts in 8 partnerlanden een prioriteit is. ‘Het moet vraaggestuurd zijn’, luidde het antwoord van Knapen gisteren – waarmee hij lijkt aan te geven dat er blijkbaar door partnerlanden niet heel vaak om dit speerpunt wordt gevraagd. ‘Bovendien moet je ook rekening houden met de arbeidsverdeling: internationaal is afgesproken dat een donor op niet meer dan drie thema’s actief is’, aldus Knapen. SRGR staat in schril contrast met het speerpunt voedselzekerheid, waarmee Nederland in 14 van de 15 partnerlanden actief is.

Daarnaast deed ook het rapport van de Algemene Rekenkamer veel stof opwaaien. Hoe kan het dat de staatssecretaris in 2011 nog geen werk heeft gemaakt van extra activiteiten op het gebied van SRGR, zoals de Rekenkamer suggereert? wil de Kamer weten. Knapen zegt dat nieuwe programma’s bewust nog niet waren opgestart, omdat je niet in een maand tijd programma’s rustig kunt opbouwen. ‘Het was bovendien van tevoren al aangekondigd dat we pas in 2012 zouden beginnen met nieuwe activiteiten’, verdedigt Knapen zich (lees hier de Reactie van het ministerie op de conclusies van de Algemene Rekenkamer).

VVD in de verdediging

Het meest felle debat ontstond echter direct aan het begin, toen VVD-woordvoerster De Caluwé het woord nam. Door alle Kamerleden werd zij aangevallen op haar punt 3 miljard te bezuinigen. Terwijl het standpunt van de PVV over ontwikkelingssamenwerking inmiddels bekend is en Johan Driessen met zijn anti-islam en anti-OS geluid een eigen rol heeft gekregen in de debatten, die de Kamerleden slechts nog doet fronsen en aan Knapen sussende woorden ontlokt, wordt het van de VVD niet geaccepteerd dat ook deze partij zo drastisch wil korten op OS.

Op SRGR bezit Nederland unieke expertise en heeft het grote resultaten geboekt, begon De Caluwé haar pleidooi nog moedig, maar ze werd al gauw aangevallen door El Fassed, Ferrier, De Lange en Hachchi, die niet begrepen hoe zij dit speerpunt in ere wil houden als ze drie miljard wil bezuinigen. Een gerichte en selectieve aanpak, leningen aan het bedrijfsleven, geen bijdragen meer aan het maatschappelijk middenveld en de bijdragen stoppen aan niet effectieve multilaterale organisaties als het WHO en de FAO, is haar oplossing.  ‘We kunnen ons steentje bijdragen, maar we moeten niet voor alles opdraaien’, aldus De Caluwé. Even verderop in het debat klonk van PVV-zijde een gelijkende uitspraak: ‘De Nederlandse bevolking kan niet de hele last van wereld op haar schouders dragen.’