Zij het aarzelend, maar staatssecretaris Knapen heeft zich door woordvoerder Ontwikkelingssamenwerking Wassila Hachchi (D66) laten verleiden een verkenning uit te voeren naar de wenselijkheid van een financieel strafhof tegen corruptie in Den Haag. Hachchi pleitte daar vanavond voor tijdens het laatste debat voor het zomerreces over speerpunt veiligheid en rechtsorde.  Een verder rustig debat, waarin Knapen het belang van het werk van ngo’s in fragiele staten onderstreepte en in navolging van Jeroen de Lange (PvdA) pleitte voor een regiospecifieke benadering voor falende staten.

Wassila Hachchi’s (D66) wens om een internationaal financieel Strafhof tegen corruptie op te richten, die net als het Internationaal Strafhof in Den Haag zou moeten zetelen, kwam enigszins uit de lucht vallen. Desalniettemin pleitte ze stevig voor een onderzoek naar de wenselijkheid van zo’n instelling. ‘Corruptie is een duidelijke ondermijning van democratie en opbouw van eerlijke regimes’, onderbouwde ze haar pleidooi.

Houtskoolschets

Ook Knapen was enigszins overrompeld, en kon daardoor niet direct ‘ja’ of  ‘nee’ zeggen. ‘Het is evident dat er met voormalige machthebbers die eruit zijn gegooid of die gearresteerd worden, afgerekend moet worden. Maar als het gaat om corruptie in brede zin, zoals dat ook voorkomt als cultuurfenomeen, vind ik het een heel lastig vraagstuk’, aldus Knapen.

Gedwongen om een duidelijke toezegging te doen, beloofde Knapen uiteindelijk een verkenning in te stellen, zij het in de vorm van een ‘eerste houtskoolachtige schets.’

Het was verder een ontspannen samenkomen tijdens dit laatste debat voor het zomerreces. Veel controverse rondom de de plannen van de staatssecretaris op dit speerpunt bestond er niet en de korte anderhalfuur die voor dit debat in was gepland hoefde niet eens volgemaakt te worden. De meeste Kamerleden, uitgezonderd de PVV, konden zich vinden in de brief en onderstreepten het belang van veiligheid. Knapen kreeg zelfs de complimenten van Kathleen Ferrier (CDA) en Jeroen de Lange (PvdA), waarbij laatstgenoemde fijntjes opmerkte dat hij een stijgende lijn zag in de kwaliteit van de Kamerbrieven. De paar kritische kanttekeningen die er waren werden helder door Knapen beantwoord en daarmee leken de Kamerleden tevreden genoeg om van hun zomerreces te kunnen genieten.

Expertise

Wel betwijfelde de VVD, die het eens was met het belang van veiligheid en rechtsorde, of dat de taak van ontwikkelingssamenwerking moest zijn. Hiermee wekte ze onbedoeld de suggestie dat ze de gelden voor vredesmissies, die nu voor een deel onder ODA vallen, op andere posten zoals defensie wilde overbrengen (hetgeen een overwinning van de voorstanders van hulp zou betekenen, gezien die graag ‘vervuiling’ van het ODA-budget tegengaan).

Staatssecretaris Knapen wees erop dat internationaal is vastgesteld dat bepaalde delen van vredesmissies onder de ODA-criteria vallen, gezien vrede en stabiliteit noodzakelijk zijn voor ontwikkeling. Verder benadrukte hij de expertise die Nederland heeft op dit gebied en vertelde dat er door zowel andere donoren als door partnerlanden zelf om Nederlandse kennis en kunde wordt gevraagd.

Ngo’s onmisbaar

Ferrier ging in haar laatste Kamerdebat in haar politieke carrière nog een keer op de bres staan voor haar stokpaardjes gender en het maatschappelijk middenveld. Ze vroeg de staatssecretaris aandacht te houden voor de rol van vrouwen in conflictgebieden in het kader van VN-Resolutie 1325 en vrouwelijk leiderschap. Ook benadrukte ze de rol van het lokale maatschappelijk middenveld.

‘Mevrouw Ferrier heeft een lange traditie hoog te houden als het gaat om het aandacht vragen voor  gender, en schudt ons wakker als wij dreigen in te dutten. Dank daarvoor’, antwoordde Knapen collegiaal tegen Ferrier, waarna hij een brief toezegde voor na de zomer met daarin uiteengezet de ontwikkelingen rondom de implementatie van het Nationale Actieplan (NAP) op regionaal niveau. De belangrijke rol van het maatschappelijk middenveld erkende hij. ‘In veel gevallen gaat het niet zonder ngo’s: zij hebben het contact en het vertrouwen om mensen mee te krijgen. In veel gevallen moet je het vooral niet zelf willen proberen’, aldus Knapen.

Lesje in staatsopbouw

Het was tevens het laatste debat in Jeroen de Lange’s korte carriere als volksvertegewoordiger voor de PvdA. Met een gedegen speech over staatsopbouw waarin hij denkers als Thomas Hobbes en Charles Tilly citeerde, leerde hij de Kamer en het Kabinet een lesje over staatsopbouw in vijf minuten en zorgde de voormalig econoom bij de Wereldbank ervoor dat hij niet stilletjes door de achterdeur uit de Kamer verdween. ‘Interventies slagen alleen als ze aansluiten bij lokale endogene processen tot staatsvorming. Wij moeten niet ons model van een moderne staat op fragiele staten projecteren. Moet er bijvoorbeeld eerst sprake zijn van goede regels zijn voordat het bedrijfsleven investeert? Zo gaat dat niet altijd; zo is het ook niet gegaan in China en zo doet China het nu ook niet in Afghanistan en Soedan. Juist door daar aan te slag te gaan ontstaat de druk om iets te doen aan de opbouw van instituties’, speechte hij.

Ook pleitte De Lange voor meer expertise op ambassades. ‘Alleen met kennis van fragiele staten is de human security benadering met succes uit te voeren. Het duurt jaren voordat men in een land weet wat er gedaan moet worden. Dat is alleen mogelijk met specifieke organisaties.’

Regiospecifieke benadering

Knapen complimenteerde De Lange met zijn ‘essay’ en hoopte het zelfs op schrift te ontvangen. De roep om meer expertise onderschreef hij. ‘Een van de grootste fouten die we hebben gemaakt is dat we zoveel objectieve criteria hebben bedacht van wat een failed state is – terwijl je van de ene valkuil in de andere loopt als je geen oog hebt voor de antropologie van staatsvorming, die immers zo regiospecifiek is.’

Met de onlangs ingestelde Kennisplatforms hoopt Knapen te werken aan het samenbundelen van expertise, alhoewel er volgens Hachchi nog veel onduidelijkheid bestaat rondom de opzet en aankleding van deze platforms.

Ingrid de Caluwé (VVD), die in de laatste debatten flink werd aangevallen door de Kamerleden vanwege haar plan om 3 miljard op OS te bezuinigen, vroeg aan het eind van het debat een applaus voor haar vertrekkende collega’s Ferrier en De Lange. Ook Knapen bedankte deze woordvoerders voor het ‘constructief voor de voeten lopen’ en wenste ze succes in hun ‘geӫngageerde leven.’