Iedere vrijdagmiddag bespreekt Vice Versa de ontwikkelingen in de sector. Met vandaag aandacht voor de maatschappelijke discussie tussen ngo’s en overheid die gestart is door staatssecretaris Knapen. Hoofdredacteur Marc Broere legt uit waarom hij het een verstandige beslissing van Knapen vindt om dit debat via twee journalistieke platforms te laten verlopen en niet via brancheorganisatie Partos.

Op 1 november 2010 ontving staatssecretaris Ben Knapen een select groepje journalisten in zijn werkkamer op het ministerie. Hij maakte toen bekend welke allianties zich hadden gekwalificeerd voor het tweede Medefinancieringsstelsel (MFS-2). En passant verklaarde Knapen dat hij voor de sector ‘een betrouwbare partner’ wil zijn.

Wel benadrukte Knapen dat hij zo snel mogelijk aan een gesprek met het maatschappelijk middenveld wilde beginnen over hoe het na 2015 verder moet. ‘Ik wil een discussie starten over hoe afhankelijk maatschappelijke organisaties van overheidsgelden moeten zijn om hun belangrijke rol in de samenleving goed te kunnen vervullen’, sprak de staatssecretaris die toen nog maar enkele weken in functie was. En hij voegde daar aan toe: ‘Ik vind dat we naar een situatie moeten waarin we de n van “niet-gouvernementeel” meer in de organisaties terugzien. Ngo’s zijn er juist om burgers te betrekken en te engageren, om constructief wantrouwen te organiseren.’

Non-paper

Ruim een jaar later gaat dat debat er nu ook komen. Ieder moment wordt een zogeheten non-paper van de staatssecretaris verwacht, waarin hij zijn eigen gedachtenlijn over de toekomst van de ngo’s zal presenteren. Knapen ziet zijn eigen stuk nadrukkelijk als een van de stukken voor de discussie. Ook eerder geschreven visiedocumenten, zoals die van IKV/Pax Christi voorman Jan Gruiters en Cordaid-directeur René Grotenhuis, vormen net zo’n belangrijk onderdeel van de discussie. Het gaat Knapen erom dat er een inhoudelijk debat plaatsvindt over de rol die ngo’s in een snel veranderende wereld moeten spelen. En natuurlijk zal daar uiteindelijk een prijskaartje aan hangen.

Bijzonder is ook het platform dat de staatssecretaris gekozen heeft. Tot eind januari zal er een online discussie plaatsvinden op de websites van One World en Vice Versa. Los van het feit dat dit natuurlijk tot de corebusiness van Vice Versa behoort, vind ik het ook om een andere reden een goede keuze. One World en Vice Versa garanderen een open en inhoudelijk debat. We hebben beiden een redactiestatuut en kunnen journalistieke onafhankelijkheid garanderen.

De keuze laat nog eens zien dat zowel Knapen als topambtenaar Bram van Ojik een journalistieke achtergrond hebben en niet bang zijn voor een goed en kritisch debat.

Haken en ogen

Ook is het denk ik heel verstandig om dit debat in eerste instantie niet via brancheorganisatie Partos te laten verlopen. Partos is een brancheorganisatie van de particuliere ontwikkelingssector en in tegenstelling tot Vice Versa en One World nadrukkelijk wél een speler met belangen in deze discussie. Aan een maatschappelijke discussie via Partos zouden een aantal haken en ogen zitten die een echt fundamenteel debat over de rol van ngo’s lastig zou maken.

Neem de discussie over de rol van zuidelijke ngo’s. Tijdens het debat op woensdagavond liet Bram van Ojik doorschemeren dat een van de onderwerpen uit het non-paper de rol van zuidelijke ngo’s is. Deze zuidelijke ngo’s zijn inmiddels zo sterk geworden dat je in ieder geval de discussie moet starten of het nog wel van deze tijd is om financiering van zuidelijke ngo’s via Nederlandse organisaties te laten verlopen. Zuidelijke ngo’s vormen tegenwoordig vaak een bedreiging voor regeringen in ontwikkelingslanden die hun vrijheden willen inperken. Is het dan niet logischer om de steun aan zuidelijke ngo’s via Nederlandse ambassades te laten verlopen die zich in kunnen zetten om de ruimte voor deze ngo’s veilig te stellen door politieke druk? Het was een vraag die tijdens het debat aan de orde kwam en die niet per definitie in het voordeel is van een brancheorganisatie als Partos die de belangen van haar Nederlandse leden moet behartigen.

Ongemakkelijk

Het direct ondersteunen van zuidelijke partners is sowieso een onderwerp waar de sector zich wat ongemakkelijk over lijkt te voelen. Het hele jargon van organisaties als Hivos, Cordaid, OxfamNovib en ICCO is altijd doordesemd geweest van politieke correctheid. Ons werk moet aansluiten bij de prioriteiten van de mensen dáár. Het zijn onze partners in het zuiden die met hún eigen voorstellen komen die wij alleen maar ondersteunen. Iedereen die de sector kent weet dat de praktijk soms een stuk weerbarstiger is geweest, want het leek er vaak op dat lokale ngo’s hun projectaanvragen zo formuleerden dat ze in de telkens veranderende speerpunten van de donororganisatie vielen. Veel zuidelijke ngo’s werden zelfs speciaal voor deze reden opgericht. Jan Gruiters van IKV/Pax Christi sprak afgelopen woensdag terecht over een kerstboom waar telkens een nieuwe bal bij komt van weer een nieuw in Nederland bedacht speerpunt.

Toch hebben ontwikkelingsorganisaties zich altijd opgesteld als de hoeders van hun partners in het zuiden. Wat als deze partners inderdaad volwassen zijn geworden en geen financiële maar een andersoortige relatie willen? Een ander soort partnerschap. Voor Nederlandse ngo’s zou hier een voordeel aan kunnen zitten, want dan zijn ze gelijk af van de enorme regelzucht en verplichtingen op het gebied van evaluaties. Dan kunnen we gelijk de gemeenschappelijke MFS-2 evaluatie, de organisatie-analyse van partners en de 5-C modellen afschaffen: hiep hiep hoera! Met veel minder geld kunnen ze dan aan een ander soort belangenbehartiging van hun zuidelijke partners gaan doen.

Maar ook hierbij geldt de vraag of een brancheorganisatie als Partos op zo’n discussie zit te wachten, want in een dergelijk scenario zouden Nederlandse ontwikkelingsorganisaties hun werk met veel minder financiële middelen kunnen doen, en dat kan weer op gespannen voet staan met de ‘belangen’ van de sector.

Ik denk dat het heel goed is om nu eerst inhoudelijk te gaan discussiëren op One World en Vice Versa. Waarbij Partos natuurlijk van harte uitgenodigd is daaraan met verve deel te nemen.