Iedere vrijdagmiddag houdt Vice Versa actuele ontwikkelingen uit de sector tegen het licht. Met dit keer een bijdrage van Lokaalmondiaal directeur Stefan Verwer. Hij laat zich graag inspireren door de nieuwe generatie idealisten, maar vraagt zich tegelijk af wat het antwoord van het praktisch idealisme is op de grote uitdagingen van deze tijd.

Terwijl de rest van Europa de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog herdacht, was het precies een week geleden (11-11-11) de dag van de duurzaamheid. Actievoerend Nederland verzamelde zich donderdagavond al in de Heineken Music Hall voor een feest met muziek, cabaret, maar vooral een bijeenkomst met heel veel inspiratie, want daar gaat het de afgelopen tijd eigenlijk alleen maar over. Weg van het slechte nieuws: de nieuwe idealist wil geïnspireerd worden en wil zelf bijdragen aan een betere wereld. Immers, waarom zouden we in Nederland onze kennis en kracht niet inzetten voor de betere wereld.

Nog meer inspiratie krijg ik voorgeschoteld als ik de nieuwsbrief van de EEN-campagne lees. Ik kan een duurzame bijdrage leveren aan het oplossen van de armoedeproblematiek door simpelweg de CO2 uitstoot van mijn reizen met Trees for Travel te compenseren; via Fietsen Scoort! kan ik “mensen met fietsprojecten op het zuidelijk halfrond” helpen. Het zijn prachtige voorbeelden hoe ik mijn eigen, zij het beperkte, steentje kan bijdragen.

Praktisch idealisme

Het praktisch idealisme is het laatste decennium gemeengoed geworden in maatschappelijk betrokken Nederland. Niet klagen over wat machthebbers kunnen doen, maar juist als persoon handelen. Immers wat is er in onze consumptiemaatschappij machtiger dan de macht van de consument?

De inspiratie van de nacht van de duurzaamheid heb ik helaas aan mij voorbij moeten laten gaan. Die donderdagavond was ik namelijk te gast op het feestje van de ASN Bank. In Scheveningen streden acht goede doelen om de ASN Bank Wereldprijs 2011. De prijs bestaat uit een cheque van maar liefst 10.000 euro.

De ASN Bank onderscheidt zich als bank door zich te richten op thema’s als eerlijke handel, (tegen) kinderarbeid, duurzame energie en (tegen) wapenindustrie. Maatschappelijk verantwoorde thema’s, die niet altijd het makkelijkst zijn om te communiceren. Maar de klanten van de ASN Bank hebben expliciet aangegeven dat ‘hun’ bank juist op deze thema’s activiteiten moet ontplooien.

Ook hier overheerst het praktisch idealisme, realiseer ik me als de finalisten het podium betreden en nog één keer de gelegenheid krijgen om hun initiatief te presenteren: ansichtkaarten gemaakt door kinderen die een fotografietraining kregen en zo een (eerlijk) centje bij kunnen verdienen, het opzetten van een beroepsopleiding voor het installeren van zonnepanelen in Zuidelijk Afrika en de ontwikkeling van een duurzame motor behoren allen tot de kanshebbers. Allemaal jonge, ondernemende, tastbare en vooral inspirerende initiatieven, die gericht zijn op wat je zelf kan bijdragen aan een betere wereld.

Één van de finalisten viel nogal uit de toon: de campagne “geen geld voor geweld” gebruikt namelijk een oud, maar beproefd middel: het klassieke actievoeren en wel tegen het feit dat het ABP (pensionfonds van de ambtenaren) haar financiële belangen moet terugtrekken uit één van de grootste wapenproducenten van Europa. Een meer politiek getinte tegenactie, maar die niet alleen daardoor afweek van de andere finalisten: wat vooral opviel was dat de vertegenwoordigers van deze campagne op middelbare leeftijd waren.

Waar is het alternatief?

Een generatie van nieuwe inspirerende idealisten is opgestaan. Zij zetten zich af tegen het systeem. Niet door zich daartegen te verzetten, maar door de gebaande paden links te laten liggen. Daarbuiten bouwen zij aan een betere wereld, op hun eigen manier. Het enthousiasme en het positivisme straalt af van deze groep mensen en ik begrijp de aantrekkingskracht: gesprekken met vertegenwoordigers van deze nieuwe stroming in het idealisme inspireren, de passie van die mensen boeit en de creativiteit spat er vanaf.

En toch mis ik iets… De vertegenwoordigers van het praktisch idealisme, de nieuwe idealisten, lijken de maatschappelijke discussie helemaal te negeren: die wordt afgedaan als niet interessant, ‘dat doen wij niet’ en misschien wel ‘oude politiek’. Het onderwerp lijkt te groot en te ver weg voor de nieuwe idealist, die zich liever richt op concrete veranderingen op kleine schaal.

Politiek en maatschappelijk engagement

Onlangs had ik het genoegen de Indiase econoom en Nobelprijswinnaar Amartya Sen te interviewen. Sen was bezorgd over de financiële crisis, maakte zich zorgen waar de Europese Unie naartoe ging, maar was vooral benauwd voor het toenemende parochialisme: terwijl technologische ontwikkelingen de grenzen doen vervagen lijkt de belevingswereld van veel wereldburgers namelijk alleen maar kleiner te worden. Een mondiaal parochialisme begrenst de belevingswereld van grote groepen burgers en versterkt tegenstellingen in plaats van dat zij die doet verdwijnen. De wereld wordt kleiner, wereldburgers trekken zich terug in de bescherming van de eigen parochie, terwijl fundamentele waarden en normen op de achtergrond raken. En dat is zorgelijk, want volgens Sen functioneert de democratie niet als burgers niet geëngageerd zijn en participeren.

Zo betoogt de Indiase econoom dat voedseltekorten en honger minder voorkomen in een democratie dan in een autoritair regime. Immers ‘protesten tegen hoge voedselprijzen of voedseltekort dwingen een regering tot actie, want politici weten dat het heel moeilijk is om de verkiezingen te winnen na een hongersnood,’ aldus de Indiase Nobelprijswinnaar. Toch is democratie geen garantie, want ook in India (formeel een democratie) komt nog veel honger voor. Volgens Sen komt dat ‘omdat de Indiase bevolking onvoldoende participeert in de democratie en haar rechten niet opeist: om structurele sociale, economische en medische problemen van de armen tegen te gaan, is er veel meer engagement richting de democratische plicht nodig.’ Burgers moeten dus hun rechten opeisen: formeel is democratie alleen niet voldoende.

Door zich af te keren van de oude instituties en het maatschappelijke debat te mijden lijkt de praktisch idealist mee te gaan in de heersende tendens om zich af te keren van de wereld. Dat betekent niet automatisch dat de praktische idealist moet terugvallen op de ‘oude’ actiemethodes, maar wel dat er een bewustzijn moet komen dat er een grens ligt aan de macht van de consument. Die grens ligt precies waar de macht van de stemgerechtigde begint.

Het is tijd dat die link nu gelegd wordt, want juist de mensen waarvoor de praktisch idealisten strijden worden het hardst geraakt in de oneerlijke machtstrijd die er op mondiaal niveau nog steeds wordt gevoerd.