Iedere vrijdagmiddag laat Marc Broere de afgelopen week de revue passeren. Met vandaag aandacht voor de uitslag van de eerste subsidieronde van het SBOS. Welke conclusies kunnen we trekken als we kijken naar de winnaars en verliezers?

Dit voorjaar gaan we niet met z’n allen naar de Afrika-dag van de Evert Vermeer Stichting (EVS). Deze jaarlijkse hoogmis van de ontwikkelingssector is voorlopig uitgesteld.  De aanvraag die de EVS voor het organiseren van deze activiteit bij de nieuwe Subsidiefaciliteit voor Burgerschap en Ontwikkelingssamenwerking (SBOS) heeft gedaan is afgewezen, net als 85 andere aanvragen. Slechts zestien aanvragen werden gehonoreerd door de nieuwe organisatie die de subsidietaken van de NCDO heeft overgenomen. Daarmee wordt meteen de toon gezet in het nieuwe draagvlakbeleid van de Nederlandse overheid–of beter gezegd het beleid om mondiaal burgerschap te stimuleren. Want de Afrika-dag van de EVS was altijd een zekerheidje voor mondiaal betrokken Nederlanders. Net zoals je altijd weet dat je in juni naar Festival Mundial kan, meestal op Vaderdag.

Gemengde gevoelens

Ik heb er gemengde gevoelens bij. Aan de ene kant vind ik de EVS een prima club. Het is een van de weinige organisaties in Nederland die consequent het onderwerp van de beleidscoherentie op de agenda zet. Bij ontwikkelingssamenwerking draait eigenlijk alles om die coherentie. Er zijn tal van ontwikkelingsorganisaties in Nederland die driftig bezig zijn met het ondersteunen van projecten in Afrika of elders, maar zij vergeten de politieke context daaromheen. En dat is dweilen met de kraan open. De EVS richt zich juist op die context en is alleen daarom al een onmisbare organisatie in Nederland met veel kennis bovendien.

Verder biedt de jaarlijkse Afrika-dag altijd weer een interessant programma met boeiende gasten en volle zalen. Het feit dat er ieder jaar weer meer dan 1000 mensen naar dat aparte Hogeschoolgebouw achter station Den Haag Holland Spoor komen, zegt voldoende.

Maar hierin schuilt ook meteen mijn kanttekening. De Afrika-dag is uitgegroeid tot een jaarlijkse reünie van veel dezelfde mensen die toch al mondiale burgers zijn. Moet je daar dan nog je schaarse overheidsmiddelen voor mondiaal burgerschap voor inzetten of is het verstandiger om nieuwe initiatieven met nieuwe doelgroepen een kans te geven? En dat is precies wat SBOS voor een groot deel heeft gedaan. Als de Afrika-dag zo’n succes is, kan het toch ook prima zonder overheidssubsidie draaien? Waarom niet net als bij een goed concert of theatervoorstelling 25 euro per kaartje vragen? Dan kun je met 1000 deelnemers nog altijd voor 250.000 euro een mooi Afrika-feestje bouwen!

COSsen en EEN-campagne

Dan krijgen ook de COSsen veel minder geld dan ze hadden gehoopt. Van de zes aanvragen is er maar één gehonoreerd.  De COSsen zijn ‘regionale organisatie-en adviesbureaus voor mondiale vraagstukken’, verenigd in COS-Nederland. Als het aan de COSsen zelf had gelegen, waren ze net als vroeger bij de NCDO een aanzienlijk deel van de draagvlaksubsidies blijven opsouperen. Ik vind het een uitstekende zaak dat SBOS hier een stokje voor heeft gestoken.Want over de kwaliteit van het werk van de COSsen heb ik zo mijn twijfels.

Vroeger had je COSsen die wat voorstelden en die elan hadden.  Met stevige directeuren ook. Gosse de Boer uit Groningen bijvoorbeeld, die jarenlang als SNV’er ‘in het veld’ had gewerkt. Hans van Vugt uit Tilburg die Festival Mundial bedacht en tot grote hoogte bracht. En wat te denken van de flamboyante Sam Pormes uit Assen die als senator nog geroyeerd werd door GroenLinks.  Of Thijs de la Court uit Alkmaar die  had meegeschreven aan ‘Een wereld van verschil’, de baanbrekende nota van Jan Pronk. Tegenwoordig is er van dat elan weinig meer over. De COSsen verkochten hun ziel aan de NCDO door in ruil voor een enorme bak subsidie een promotiebureau voor de Millenniumdoelen te worden in plaats van echt aan mondiaal burgerschap te werken. Bij een COS heb je zelden nog het gevoel dat je in een dynamieke en creatieve omgeving binnenstapt.

Laten we nog even doorgaan. Ook de EEN-campagne diende subsidie in bij SBOS, maar werd afgewezen. Ook hierbij heeft SBOS een goede keuze gemaakt, vind ik. In Nederland is de EEN-campagne nooit aangeslagen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Britse equivalent One heeft EEN nooit potten kunnen breken, ondanks behoorlijk financiële injecties van de lidorganisaties. Simpelweg gewogen en te licht bevonden.

Wereldwinkels en Milieudefensie

En dan de winnaars. Waar ik echt blij om ben, is dat de Wereldwinkels wél subsidie hebben gekregen en zelfs de grote winnaar zijn van de eerste SBOS-ronde. Er werden twee projecten van de Wereldwinkels goedgekeurd. De Wereldwinkels zijn met een opvallende come-back bezig als het gaat om het stimuleren van mondiaal burgerschap. Tot begin jaren negentig van de vorige eeuw speelden de Wereldwinkels onder de bezielende leiding van Hans Beerends een belangrijke rol in de DerdeWereldbeweging in Nederland. Campagnes en bewustwording stonden voorop, de verkoop van producten uit de winkel kwam op de tweede plaats. Na het vertrek van Beerends werd die volgorde omgedraaid. Steeds meer werden de winkels geprofessionaliseerd en verhuisden ze naar A-locaties in winkelstraten of winkelcentra. Daarmee werden ze een stuk laagdrempeliger, maar de keerzijde daarvan was dat de mondiale bewustwording naar de achtergrond verdween.

In mijn eigen dorp staat een prachtige Wereldwinkel midden in het winkelcentrum. Als ik de doorgaans oudere dames achter de toonbank vraag hoe het nu toch zit met de dumping van Nederlandse landbouwproducten in West-Afrika, krijgen ze bijna een rolberoerte. Vraag ik daarentegen om cadeaupapier om mijn gekochte product te doen, dan gaat dat tegenwoordig net zo professioneel als in een gewone winkel.

Maar sinds enkele jaren hanteren de Wereldwinkels een scheiding tussen de verkoop in de winkels (onder de naam Fair Support als professionele retailorganisatie) en de campagneactiviteiten van de landelijke vereniging. Dat betekent dat de poot die zich met mondiaal burgerschap bezighoudt weer veel actiever is geworden. Ik vond dit een hele verstandige keuze die helderheid schept en nu krijgen de Wereldwinkels, die nog altijd een uniek netwerk hebben in Nederland, weer veel meer profiel. En dat vertaalt zich meteen in twee goedgekeurde SBOS-aanvragen.

Wat ik verder ook heel positief vind is dat de aanvraag van Milieudefensie om je voedselafdruk te verkleinen is goedgekeurd. Milieudefensie heeft een ‘links’ imago en het onderwerp van je voedselafdruk is pas echt mondiaal burgerschap omdat burgers kritisch gaan nadenken over hun eigen consumptiegedrag. Het feit dat SBOS ondanks de politieke wind in Nederland dit project heeft goedgekeurd, vind ik een geruststellend teken.

Spanningsveld

SBOS heeft een veelbelovende start gemaakt, maar ik ben wel benieuwd of ze het aan de stok gaan krijgen met minister Uri Rosenthal van Buitenlandse Zaken. Hij heeft aangegeven dat het maatschappelijk middenveld geen activiteiten meer mag ondernemen die ingaan tegen het officiële Nederlandse beleid. Daar ligt de komende periode nog een interessant spanningsveld. Wat als Milieudefensie oproept om te consuminderen en dat niet in het belang is van de Nederlandse economie? Wat als de studenten journalistiek die lokaalmondiaal in het kader van het programma Beyond (y)our World traint (ook een goedgekeurd project) kritische vragen gaan stellen over het Nederlandse ontwikkelingsbeleid? Wat als de Fair Trade gemeenten met wie de Wereldwinkels samenwerken de Nederlandse regering gaat aanspreken op haar mondiale verantwoordelijkheid? Wat als al die jongeren uit de gehonoreerde uitwisselingsprogramma’s met veel kritiek op het gedrag van de Nederlandse overheid ten aanzien van ontwikkelingslanden gaan terugkomen?

We zullen het gaan zien. Want eigenlijk gaat echt mondiaal burgerschap namelijk keihard in tegen de kernprincipes en kernwaarden van dit huidige Nederlandse kabinet.