In het LUX te Nijmegen stond afgelopen dinsdag  ‘rechts ontwikkelingsbeleid’ centraal. Wat is dat eigenlijk en hoe doe je dat? Vanuit wetenschappelijke, politieke en non-gouvernementele invalshoeken werd het nieuwe beleid van Ben Knapen onder de loep genomen en overwegend hartelijk ontvangen.

Bij dit IS LIVE debat waren opnieuw niet de minsten aanwezig om te praten over de actuele omslag naar ‘rechts ontwikkelingsbeleid’. Criticaster, columnist, publicist, historicus en oud- VVD woordvoerder voor ontwikkelingssamenwerking, Arend-Jan Boekestijn, was terug van weg geweest. Naast hem nam schrijfster van onder andere ‘De Crisiskaravaan’, Linda Polman, plaats, evenals de directeur van de NGO Woord en Daad, Jan Lock. Tot slot was er ook ‘the middleman’: Han de Groot van het meer onbekende UTZCertified. Kritische vragen werden gesteld door Lau Schulpen, docent/onderzoeker bij CIDIN en de gespreksleider van de avond. Een felle discussie tussen de overwegend gelijkgestemde kandidaten kwam er niet deze avond niet.

Eindelijk wordt er geschrapt

Arend-Jan Boekestijn beklimt als eerste het podium om te reageren op de Kamerbrief van staatssecretaris Ben Knapen. Hij vindt het erg positief om te horen dat er nu eindelijk wordt geschrapt in het aantal landen. Het grote aantal donorlanden is iets wat Boekestijn naar eigen zeggen nooit begrepen heeft. Het beste kan er volgens hem worden geïnvesteerd in die landen die in de ‘tipping zone’ verkeren, zoals Ghana. Daarnaast kan Boekesteijn zich ook vinden in de inzet op ‘waar wij goed in zijn’ zoals water en internationale rechtsorde. Het is duidelijk dat het beleid van Knapen goed in de smaak valt bij Boekesteijn. ‘Ik heb de Tweede Kamer op een ongelukkige manier verlaten en had dan ook nooit gedacht dat, wanneer ik een boek zou schrijven, deze gelezen zou worden. Laat staan dat hetgeen waar ik in mijn boek voor pleit, ook uitgevoerd zou gaan worden. Ik vind dat het debat dat nu gaande is, een hele welkome is.’

Knapen’s beleid: rechtse maakbaarheid of doelmatigheid?

Jan Lock, directeur van Woord en Daad, is de tweede gast. Volgens Lock is de insteek van het gehele debat nog altijd de verkeerde. ‘Eén ding begrijp ik niet: in de jaren ’90 zijn we er toch achter gekomen dat de maakbaarheid van ontwikkelingssamenwerking niet mogelijk is? Dat er dus kritiek komt door het faillissement van maakbaarheid zou logisch zijn. We kunnen dan ook beter vragen stellen dan praten over verandering. Dat is een beter paradigma. De verandering is nu dat we gaan naar een rechtse maakbaarheid als uitgangspunt. Maar ontwikkeling komt vanuit mensen zelf.’ Jan Lock stelt niet alleen filosofische vragen, maar meent ook dat de lijntjes met de volgens hem ‘traditionele sectoren’ worden doorgeknipt nu er wordt gepleit voor het bedrijfsleven. ‘We schieten van het ene uiterste, de sociale sectoren, naar het andere, de private sector. Als we dit zo aanpakken is deze richting op een zelfde wijze na 5 jaar failliet.’

De angst van Lock wordt verder niet opgepakt. Linda Polman, schrijfster van de Crisiskaravaan, spreekt juist van doelmatigheid. Net als Arend-Jan Boekestijn zegt zij dat die doelmatigheid haar belangrijkste uitgangspunt is in plaats zich rechts of links te positioneren. De Kamerbrief ontvangt ook zij positief. ‘Ben Knapen rationaliseert, durft te denken en te spreken.’

Coherentie beschouwt Polman als essentieel voor een goede uitvoering van het beleid. Niet alleen tussen sectoren maar vooral ook tussen de programma’s van uiteenlopende donoren. In Haïti is volgens Polman een goede aftrap gemaakt: 54 regeringsdonoren hielden samen een conferentie waar afspraken en doelstellingen werden geformuleerd. ‘Helaas heeft niemand zich hier uiteindelijk nog aan gehouden,’ aldus Polman. ‘Dit geldt ook voor ontwikkelingssamenwerking, ook daar ontbreekt het gemeenschappelijke doel. Het zijn allemaal organisaties met hun eigen projectjes.’

De productie verduurzamen

Met de komende korting op MFS staan NGO’s onder druk. Jan Lock gaf aan hier met Woord en Daad slechts een daling van 2% in het budget van op te merken. Dit komt omdat deze organisatie slechts voor 20% afhankelijk is van overheidsinkomsten. Een organisatie die ook vooroploopt in de ‘nieuwe trend’ van minder afhankelijk te zijn van overheidssubsidies en zich beweegt als de door Michel Groenenstijn beoogde ‘middleman’, is UTZcertified. De in het gezelschap relatief onbekende partij keert certificaten uit voor eerlijke, duurzame handel en zit om tafel met zowel Sara Lee als Afrikaanse boeren. Han de Groot, is blij te zien dat Knapen zich richt op het bedrijfsleven en het begeleiden daarvan. ‘Dit is niet nieuw, maar het gaat er om dat we uitgaan van de kracht van mensen. Daarnaast is het niet alleen filantropisch maar is het ook in ons eigen belang. Er moet worden gelet op het verduurzamen van productie. Zowel de producent, de boer als de consument heeft niets aan uitputting van grote oppervlakten land.’ Het advies wat De Groot aan de sector geeft: ‘Focus op de handelsstromen en beïnvloedt die. Kijk waar de actie is en sluit aan bij deze ontwikkeling. Op deze manier is er ook geen sprake meer van geldgebrek bij organisaties.’

Beluister hier nog fragmenten van ISlive 1