In haar nieuwste weblog leert Janneke Juffermans van een oude Afrikaanse vriend hoe je anders tegen begrippen als recht en rechtvaardigheid kunt aankijken. ‘Ekue zag niet zichzelf maar de dader als het slachtoffer.’

Gisteravond was ik uit eten met Ekue, een oude vriend. Ekue is in 2001 gevlucht uit Togo. We leerden elkaar kennen toen we allebei in Archeon werkten, een archeologisch park in Alphen aan den Rijn. Ik liep rond in leer en linnen, als zijnde prehistorische boerin en Ekue in Romeinse Toga, waarin hij zich, zo zei hij, helemaal lekker voelde. Het deed hem denken aan de kleding die veel mannen in West-Afrika dragen. Sowiezo voelde hij zich thuis tussen de lemen huizen en de vuurtjes in Archeon, hoewel hij zelf in Togo in een stenen huis had gewoond. Hij hield het park schoon en was, net als veel andere asielzoekers, een goedkope arbeidskracht voor de directeur van het park.

Ekue is van goede komaf. Zijn vader was lokale koning en Ekue studeerde. Hij behoorde tot de Afrikaanse middenklasse. Omdat hij bij een studentengroep zat die zich verzette tegen het dictatoriale bewind in Togo moest hij vluchten. Een oom van hem werkte bij de regering, en dus mee aan dat bewind, maar hielp hem ook het land uit. Ekue werkte na zijn verblijfsvergunning bij een bedrijf in Limburg dat textiel verhandelt. Hij reisde voor deze baan naar verschillende gebieden in Afrika om gesprekken te voeren met mogelijke afnemers. Zijn talenkennis en zijn kennis van het continent kwamen hem goed van pas en hij kreeg veel verantwoordelijkheden.

We spraken elkaar enkele jaren niet. Vervolgens vertelde hij tijdens een wandeling in de Hollandse polders, dat er een probleem speelde op zijn werk. Er was een collega geweest die niet met hem wilde samenwerken, omdat hij uit Afrika kwam en een goede baan inpikte. De beste man, die al jaren voor het bedrijf werkte, riep algehele verontwaardiging op en werd ontslagen. Tot grote tevredenheid van alle andere collega’s van Ekue. Maar niet van Ekue zelf. Hij maakte zich zorgen. De man zou nooit meer een andere baan vinden op zijn leeftijd. Hij had een gezin te onderhouden. Hij was zijn werk, dat hij al veertig jaar deed, kwijt en daarmee zijn daginvulling, zijn collega’s, bijna alles waar hij ’s ochtends zijn bed voor uitkwam. Dat hij Ekue gediscrimineerd had was gewoon domheid, onwetendheid, een probleem van de man zelf, niet iets waar Ekue van wakker lag.  Dus op aandringen van Ekue werd de man weer aangenomen en op een andere afdeling aan het werk gezet.

Dit verhaal vond ik zeer interessant. Ik bedacht me dat ik ben opgroeid in en beïnvloed door een maatschappij waarin men het recht wil laten zegevieren, zo sterk dat ik mensen die onrecht wordt aangedaan als slachtoffers zie. Als mijzelf ‘onrecht’ wordt aangedaan, neem ik die slachtofferrol en de verontwaardiging die daarbij hoort bijna als vanzelfsprekend op me, en als dat voor een ander geldt ben ik eveneens zeer verontwaardigd. Maar Ekue zag niet zichzelf, maar de dader als het slachtoffer!

Gisteren vertelde hij dat hij een bedrijf begonnen is dat producten op de West-Afrikaanse markt goedkoper aan de man wil brengen. Veel spullen, zoals babymelkpoeder, luiers, maar ook rijst en vlees, zijn duurder in Togo dan in Europa. Dat komt omdat er veel tussenhandelaren zijn, die allemaal een zakcentje meeverdienen. Volgens Ekue komen bijna alle producten niet van de lokale boeren, maar via import naar West Afrika. Andersom worden er producten als koffie en katoen geexporteerd, maar ook daar zijn er weer allemaal tussenpersonen. Hierdoor krijgen de boeren een lagere prijs dan ze hadden kunnen krijgen, als ze een rechtstreeks lijntje hadden met de plek van bestemming.

Ekue wil dus boeren en handelaars directer met elkaar in contact brengen, evenals distributeurs en externe leveranciers. Dat wil hij nu nog doen door zélf als tussenpersoon te fungeren en minder winst te maken dan de anderen. En door tegelijkertijd de boeren en de distributeurs te informeren en de contacten die hij heeft over te dragen. Zo worden de tussenpersonen omzeild en kan de prijs van de producten omlaag. En kunnen mensen in Togo ook die zaken kopen die voor hen nu nog vaak te duur zijn. Ekue vindt dat hij zeer veel gekregen heeft van zijn land, hij heeft er kunnen studeren en zich ontwikkelen. Hij wil graag met de kennis die hij in Nederland heeft opgedaan, iets terugdoen.

Ekue zoekt naar wat hij kan bijdragen en niet naar waar hij recht op heeft, of naar wat rechtvaardig is. Dat is een uitgangspunt waar we hier in onze samenleving nog best wat van kunnen leren.

www.grenzeloosgedreven.nl