COLUMN – Elk jaar is het weer een heel spektakel: het Kamerdebat over de begroting Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Altijd worden er opmerkelijke voorstellen gedaan. De topper in het debat van vorige week was wel het voorstel van kamerlid Roelof van Laar om, gelet op een dreigende hongersnood in Ethiopië, aan de Ethiopische regering te vragen of zij bij ons om hulp wilden vragen. Evert-Jan Brouwer van Woord en Daad was benieuwd of er in het debat ook aandacht zou zijn voor de nieuwe Sustainable Development Goals (SDG’s) en beleidscoherentie.

Verwachtingen

De SDG’s zijn een veelomvattende agenda van zeventien doelen met 169 subdoelen. In veel opzichten zijn de SDG’s een vooruitgang ten opzichte van de Millenniumdoelen. De aandacht voor bijvoorbeeld duurzaamheid, consumptie en productie en eerlijk handel, ontbraken in de Millenniumdoelen. In sommige andere opzichten zijn de SDG’s wel overambitieus. Een doel als ‘Ensure healthy lives and promote well-being for all ages’ lijkt bij voorbaat onhaalbaar. Toch, alles bijeen genomen, is Agenda 2030 een stap vooruit, een zinvol kader voor de internationale gemeenschap om te werken aan duurzaamheid en armoedebestrijding.

Op 25 september tekende Nederland in New York voor Agenda 2030. Premier Rutte sprak bij die gelegenheid krachtig uit: ‘Ladies and gentlemen, the Netherlands is fully committed to making the next leap forward.’ Die uitspraak wekte de verwachting dat onze regering, na terugkeer in ons kikkerlandje, gelijk flink aan de slag zou gaan met de uitvoering van de doelen. Dat Rutte gelijk alle vakministers aan het werk zou zetten om ons Nederlandse beleid, in binnen- en buitenland, meer in lijn te brengen met de SDG’s.

Het liep ietsje anders. Minister Ploumen publiceerde op 28 september een brief met een aantal concrete acties naar aanleiding van de SDG’s. De brief gaat uitgebreid in op een paar aspecten van de Agenda 2030, namelijk extreme armoede en ongelijkheid. ‘Leave no one behind’, is een principe dat bij de Minister hoog in het vaandel staat. De brief loopt uit op tien maatregelen om werk voor vrouwen en jongeren te bevorderen, mede in het licht van de migratieproblematiek. En op tien actiepunten om de dialoog met partnerlanden over inclusieve economische groei te intensiveren.

Toch laat de ‘inclusiebrief’ van Ploumen zich nog niet lezen als een integrale analyse van alle SDG’s, en van de consequenties voor het Nederlandse beleid. Met belangstelling keek ik dus uit naar een uitgebreid verslag van ‘New York’ en de vervolgstappen.

Geen opwekkend begin

Aan het begin van vorige week was ik niet erg hoopvol gestemd. Dinsdag debatteerde de Kamer met premier Rutte over de inzet voor de klimaattop in Parijs. Mijn verwachting was dat verschillende Kamerleden zouden refereren aan de SDG’s, en wel heel expliciet aan SDG 13: ‘Take urgent action to combat climate change and its impacts.’ Maar tot mijn teleurstelling noemde niemand de nieuwe agenda. Wel refereerde onze premier er impliciet aan. Hij sprak uitgebreid over het Green Climate Fund, dat in 2020 gevuld moet zijn met honderd miljard dollar. Dat doel is gekoppeld aan SDG 13. Rutte bevestigde dat Nederland zijn best gaat doen om hier aan bij te dragen. Hoewel hij de rekening daarvoor presenteert aan de ontwikkelingslanden. Voor alle extra overheidsuitgaven wil hij namelijk, conform het regeerakkoord, minister Ploumen laten opdraaien.

Ik zocht naar een verklaring: waarom noemen de Kamerleden de SDG’s niet? Zouden ze zich onvoldoende bewust zijn van wat er in New York was afgesproken? Kwam het misschien omdat ze niet in New York geweest zijn? Ze hadden er deze zomer wel netjes om gevraagd erbij te mogen zijn, maar minister Ploumen had toen geantwoord dat er niet genoeg plek was…

Kattenbelletje van de minister

Op woensdag werd mijn stemming er niet beter op. Ik kreeg via de berichtenservice van Buitenlandse Zaken een kattenbelletje toegestuurd met daarin het verslag van New York. Twee pagina’s, niet meer. ‘Het kabinet is redelijk tevreden met het resultaat.’ Mwah. ‘De regering is voornemens een nationale rapportage op te stellen en zal de stand van zaken van de monitoring en rapportage verder toelichten in de brief die in juli 2016 naar de Tweede Kamer gestuurd zal worden.’ Oké, gaat over tot de orde van de dag.

Stevige inbreng van de Kamer

Woensdagavond ging de Kamer in debat met minister Ploumen over haar begroting voor 2016. Tot mijn verrassing spraken een viertal Kamerleden, weliswaar allen leden van de oppositie, de minister aan op haar inzet voor de uitvoering van de SDG’s, en op beleidscoherentie als leidend principe daarbij: Eric Smaling (SP), Roelof Bisschop (SGP), Stientje van Veldhoven (D66) en Agnes Mulder (CDA).

Eveneens tot mijn verrassing, na het tamme klimaatdebat van dinsdag en het kattenbelletje van woensdag, gaf de minister op donderdag zowel schriftelijk als mondeling een paar heldere antwoorden. Daarbij legde zij ook een direct verband met het Nederlandse voorzitterschap van de EU voorjaar 2016: ‘Op aandringen van Nederland heeft de Europese Commissie toegezegd voorstellen te ontwikkelen om beleidscoherentie te integreren in de implementatie van de Global Goals. Het kabinet zal dit krachtig bevorderen tijdens het EU-voorzitterschap. Zo is een gezamenlijke bijeenkomst van Europese ministers voor ontwikkelingssamenwerking en ministers van handel voorzien, om coherentie tussen beide beleidsterreinen te bevorderen.’

We zijn er nog niet

Met het Kamerdebat is er een stapje vooruit gezet. De minister voelt, twee maanden na New York, vanuit de Kamer een duidelijke verwachting om met een krachtige uitvoeringsagenda te komen. Een agenda niet van haar alleen, maar ook van het hele kabinet.

We zijn er nog niet. Eén van de nieuwe aspecten van Agenda 2030 is dat de verantwoordelijkheid ervoor niet langer ligt bij een minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking alleen. Aangesproken door Kamerlid Van Veldhoven, gaf de minister aan dat zij vanuit Buitenlandse Zaken slechts een ‘licht coördinerende rol’ heeft om ook andere ministeries te betrekken bij Agenda 2030. En gevraagd naar financiële bijdragen van andere ministeries om de SDG’s mee te helpen uitvoeren, stuurde zij de geachte sociaalliberale afgevaardigde met een kluitje in het riet: ‘Als er nog bestedingen op andere begrotingen staan, ga ik ervan uit dat mijn collega’s medewerking zullen verlenen aan haar verzoek en dat ik dat kan opnemen.’ Zo komen we er natuurlijk niet.

Ready for Change? Global Goals at home and abroad

Wie alleen naar de overheid kijkt als het gaat om de uitvoering van de SDG’s, heeft het karakter van de nieuwe agenda nog niet begrepen. Een gezamenlijke inzet, mét maatschappelijke organisaties, bedrijven, kennisinstellingen en andere initiatieven, is nodig. Tegelijk is het wel nodig om de rol van de overheid scherp te krijgen. En om de kansen te pakken die zich politiek nu aandienen. De invloed die Nederland tijdens het EU voorzitterschap heeft, is er zo eentje. Op 10 december is er in Den Haag een enerverende kick-off bijeenkomst belegd. Onder de titel ‘Ready for Change?’ gaan toppers van de overheid, van ngo, bedrijven en onderzoeksinstellingen met elkaar het debat aan.

Hoe kan Nederland de kansen aangrijpen, juist nu ons land het komende half jaar EU voorzitter is? Hoe moeten we ons energiebeleid, ons migratiebeleid, belastingbeleid, handelsbeleid, zo inrichten dat het lage inkomenslanden niet schaadt, maar baat? Hopelijk draagt het project ‘Ready for Change?’ eraan bij dat de enthousiaste minister Ploumen haar collega’s van Economische Zaken, Infrastructuur & Milieu, Financiën en andere departementen overtuigd mee om te komen tot een meer samenhangend Nederlands beleid, buitenlands en binnenslands. Met duurzame ontwikkeling hoog in het vaandel.