BLOG – In deze blog zal Nelline Boers, deelneemster van MP Watch van Woord en Daad in gaan op klimaatverandering en landbouw. Hoe ervaren boeren in bijvoorbeeld Uganda klimaatverandering aan den lijve? En is het Nederlandse beleid ter ondersteuning van Climate Smart Agriculture daarop een goed antwoord?

‘Anyone who believes exponential growth can go on forever in a finite world is either a madman or an economist’ sprak Kenneth Boulding, een bekende Amerikaanse econoom. Hoewel continue groei ons vertrouwd in de oren klinkt, zijn de wiskundige implicaties daarvan indrukwekkend! Professor Albert Barlett zei hierover dat ‘de grootste tekortkoming van het menselijke ras is dat wij niet in staat zijn de exponentiële functie te begrijpen.’Wat betekent het nu in de praktijk als de wereldbevolking jaarlijks met ongeveer 2% toeneemt?

Een handige manier om die jaarlijkse toename inzichtelijk te maken, is door te kijken naar hoe lang het duurt voordat iets verdubbelt.  Dit doen we door de ‘vuistregel van 70’ toe te passen. Zie het kader voor voorbeelden. Na elke verdubbeling is de toename van groei groter dan daarvoor.

De toename van de wereldbevolking…

Als de wereldbevolking dus jaarlijks met zo’n 2% toeneemt, betekent dit dat de wereldbevolking in 35 jaar tijd verdubbeld is. Dat is in 2050. Gelukkig neemt de jaarlijkse groei af tot 1,14 % op het moment. Maar dit betekent nog steeds dat er een toename van 70% in voedselproductie nodig is om een wereldbevolking bestaande uit 9 miljard mensen te voeden, volgens de Wereldbank.

…in combinatie met klimaatverandering…

De oppervlakte landbouwgrond zal de komende jaren niet noemenswaardig toenemen, maar onder invloed van klimaatverandering, erosie en slechte bebouwing mogelijk zelfs afnemen.

Klimaatverandering heeft verstrekkende gevolgen, zo zagen wij afgelopen februari tijdens ons MP Watch bezoek aan Uganda. We bezochten Shares!, een bedrijf dat zich inzet voor sociaal, economisch en milieuvriendelijk ondernemen. Zij kopen onder andere pepers tegen een hogere prijs van lokale boeren en exporteren deze naar Europa. De productie was toegenomen van 7 tot 300 ton, maar afgelopen seizoen produceerden zij niet meer dan 30 ton. Deze drastische afname kwam door aanhoudende en intense droogte, die in het ergste geval leidde tot plantsterfte. Het klimaat wordt steeds minder voorspelbaar, wat het lastig maakt om daarop te anticiperen.

…en de sterke afhankelijkheid van eindige hulpbronnen…

Er wordt geschat dat 20-25% van de olieproductie wordt gebruikt voor de productie van voedsel. Het beslag dat de voedselproductie legt op natuurlijke hulpbronnen is volgens Staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken te groot: dat moet minstens halveren. De voedselsector is in zijn huidige staat dus enorm energie-intensief. Daarnaast drijft de sterke afhankelijkheid van olie in de toekomst de voedselprijs omhoog, wanneer olie door schaarste duurder wordt. De tijd is aangebroken om alternatieven te beproeven.

…vraagt om duurzame ecologische landbouw…

Zo dacht ook Dean Carlson en hij ruilde Wall Street in voor Pennsylvania  om een duurzame boerderij te beginnen. Carlson ziet alleen maar voordelen van duurzame landbouw. Hoewel de directe kosten van duurzame landbouw hoger zijn dan van industriële landbouw, betaal je de kosten daarvan op de lange termijn. Carlson kijkt naar landbouwgrond als een investering en houdt daarbij rekening met de draagkracht van de aarde, wat resulteert in voedzamer, lekkerder en milieuvriendelijker voedsel. Volgens Carlson zijn een rijke bodem, nabijheid van grote bevolkingscentra en efficiënte transportnetwerken essentieel voor levensvatbare landbouwgrond in de toekomst.

…zoals Climate Smart Agriculture.

Iets wat hier nauw bij aansluit is de Nederlandse inzet voor Climate Smart Agriculture (CSA).
Nederland is als tweede agro-exporteur in de wereld niet de minste speler en zet zich samen met het bedrijfsleven en de Wageningen Universiteit in voor lange termijn-oplossingen. Deze klimaat-slimme benadering van landbouw is er op gericht meer voedsel te produceren, met minder grondstoffen en weerbaarder tegen klimaatveranderingen. Een zogenaamde triple-win situatie. Hoewel deze terminologie veelbelovend klinkt, vraag ik mij af of deze oplossing afdoende is om enerzijds op de korte termijn de voedselproductie te verhogen en anderzijds op de lange termijn de duurzaamheidsdoelen te behalen.

Afgelopen maart vond de Global Science Conference CSA 2015 plaats. In Montpellier kwam de Alliance for CSA bij elkaar, bestaande uit meer dan 750 stakeholders, waaronder onderzoekers en beleidsmakers uit meer dan 75 landen. Landbouw is een sector die erg kwetsbaar is voor de gevolgen van klimaatverandering, maar is tegelijkertijd zelf ook een van de grootste uitstoters van broeikasgassen. Landbouw, bodemerosie en ontbossing zorgen samen voor een derde van de totale uitstoot van broeikasgassen, aldus de Wereldbank.  Daarom snijdt het mes hier aan twee kanten. Daarnaast heeft investeren in duurzame landbouw nog een derde positief effect, zo blijkt uit onderzoek van de Wereldbank en de FAO. Elke dollar die in de landbouw wordt geïnvesteerd heeft twee tot drie keer zoveel effect op armoedebestrijding dan een dollar die wordt geïnvesteerd in andere sectoren.

Een van de belangrijkste doelen van CSA is de meest kwetsbare boeren weerbaarder te maken tegen gevolgen van klimaatverandering, bijvoorbeeld door early warning systems. Een ander doel is om voedselzekerheid op alle mogelijke manieren te vergroten, onderzoek daarop toe te spitsen en te assisteren in de implementatie van klimaat-slimme landbouw. Dit laatste is van groot belang, aangezien dat in veel Afrikaanse landen vaak te wensen over laat.

Op initiatief van Nederland is er een Access to Seeds Index gemaakt, die bedrijven langs de meetlat legt om te toetsen wat zij doen om kennis, technologie en zaad beschikbaar te stellen voor kleine boeren in ontwikkelende landen. Goed uitgangsmateriaal resulteert in gewassen die beter bestand zijn tegen de effecten van klimaatsverandering. Door middel van naming and faming worden bedrijven gemotiveerd hier actief aan deel te nemen.

Kortom, Nederland ziet voor zichzelf als tweede agro-exporteur een belangrijke positie weggelegd en zet daarom sterk in op CSA. Maar wil Nederland een passend en tijdig antwoord hebben, is blijvende en actieve inzet noodzakelijk. Het is een kwestie van prioriteiten. Een balans tussen wat we kunnen en wat we willen, tussen economie en ecologie. Ook voor het individu. Elke euro die je aan duurzaam voedsel uitgeeft, wat bijvoorbeeld lokaal is geproduceerd, is een stem vóór duurzaamheid. If anyone is not an economist and still believes exponential growth can go on forever in a finite world, he’s a madman.