25 November verschijnt Minder hypes, meer Hippocrates van Vice Versa-columniste Ellen Mangnus en hoofdredacteur Marc Broere. Het boek is bedoeld om de ontwikkelingssector een hart onder de riem steken en te inspireren het plezier in – én de zin van –  hun werk weer terug te vinden.  Het boek bevat een reeks uiteenlopende recepten om weer een gezonde en vitale sector te worden. Een voorproefje.

‘Ik zweer bij Apollo de genezer, bij Asclepius Hygiea en Panacea en neem alle goden en godinnen tot getuige, om naar mijn beste oordeel en vermogen de volgende eed te houden: Ik zal naar mijn beste oordeel en vermogen en om bestwil mijner zieken hun een leefregel voorschrijven en nooit iemand kwaad doen.’ Zo begon de eed van Hippocrates, die hij omstreeks 400 voor Christus door zijn leerlingen op het eiland Kos liet afleggen’, schrijft Bart de Steenhuijsen Piters in zijn voorwoord van ons boek. ‘De Griekse filosoof Hippocrates vond het belangrijk dat zijn leerlingen hun toewijding uitspraken aan het algemeen belang en dit boven het nastreven van eigenbelang plaatsten’, vervolgt De Steenhuijsen Piters. ‘Wij kennen deze eed beter als de artseneed die aspirant dokters afleggen bij de uitreiking van hun bul. Wat met de tijd niet is veranderd, is dat zij beloven het belang van de patiënt voorop te stellen. Wij rekenen daar ook op, want als wij kreunend en zuchtend in de wachtkamer zitten, hopen, nee, eisen wij de volledige toewijding van de behandelend arts. Al was het maar voor 12 minuten, zo lang als een gemiddeld huisartsbezoek duurt.’

Hoewel Nederlandse ontwikkelingswerkers een dergelijke publieke toewijding niet op een dergelijke manier uitspreken, zijn zij doorgaans zeer toegewijd aan hun vak; ook zij hebben een beroep waarbij niet eigenbelang, maar algemeen belang vooropstaat; en ook zij kunnen veel leren van Hippocrates, betogen we in ons boek.

Geen heilig huisje meer

De Nederlandse ontwikkelingswerker heeft het vandaag de dag niet makkelijk. Hij woonde jarenlang in een heilig huisje. Dat huis wordt nu flink verbouwd en steeds meer Nederlanders vinden dat hij wel eens wat kleiner mag gaan wonen. Het nut van zijn werk wordt in twijfel getrokken. Zowel politici, burgers en media stellen hardop de vraag: wat is het nut van ontwikkelingssamenwerking?

De ontwikkelingswerker vindt het moeilijk om een passend antwoord op de kritiek te bedenken en worstelt met zijn toon en boodschap. Laten we wel wezen: zijn positie is ook niet te benijden. Kom er nog maar eens tussen met een ander geluid als de negatieve toon over ontwikkelingssamenwerking zo dominant is en nagenoeg niemand het nog voor je opneemt. Ook al heeft de ontwikkelingswerker best voorbeelden paraat van succesvolle projecten en programma’s en kent hij de persoonlijke verhalen van mensen in ontwikkelingslanden die zich uit de armoede hebben ontworsteld – die verhalen lijken vandaag de dag aan dovemansoren gericht.

Ook zijn eigen overtuiging is niet langer meer onwankelbaar. De verhoudingen in de wereld zijn veranderd en de armoede is globaal verspreid. Afrika kent een groeiende middenklasse en Europa meer en meer armen. De wereld vraagt om nieuwe antwoorden en een nieuw paradigma.

De missie voorbij

Ondertussen wringt het ook intern bij ontwikkelingsorganisaties. Medewerkers kunnen hun idealisme en passie steeds minder kwijt in hun werk. Nu de subsidies van de overheid niet meer gegarandeerd zijn, moet er gezocht worden naar andere geldstromen. Mensen uit de sector zien met pijn in het hart dat hun organisaties in de drang om te overleven steeds verder afglijden van hun oorspronkelijke missie. De financiële stromen domineren de inhoud en er is minder ruimte voor een kritische stem.

Hetzelfde zien we terug op de werkvloer. Nieuwe werknemers worden door organisaties niet meer opgeleid als vakmensen, maar als snelle, bekwame consultants of adviseurs. In plaats van ‘projectmedewerker’ staat er op het visitekaartje nu business unit manager of social entrepeneur. Sommige directeuren uit de sector noemen zichzelf net als de topman van een multinational zelfs CEO (Chief Executive Officer),  terwijl het nog niet eens zo lang geleden is dat de term ‘directeur’ haar intrede deed in de sector als opvolger van het veelgebruikte ‘coördinator’ of ‘algemeen secretaris’. Praktische vaardigheden gaan steeds meer voor inhoud. Dat leidt tot verschraling en het verdwijnen van vakmanschap. Mee met de massa lijkt het nieuwe credo.

Het essentiële

Over het spanningsveld, of misschien wel discrepantie, tussen solidariteit en passie aan de ene kant, en de huidige praktijk binnen het werk aan de andere kant, gaat ons boek Minder hypes, meer Hippocrates –een positieve injectie voor de ontwikkelingswerker.

Op een beschouwende, filosoferende en observerende wijze proberen we de discussie uit de waan van de dag te halen en te plaatsen binnen bredere trends in de samenleving. We stellen dat het tijd is voor reflectie op onze kernwaarden en onze essentie. Zodra we weer helder hebben waarom we dit werk doen, kunnen we met creativiteit, empathie en inlevingsvermogen vorm gaan geven aan een daadkrachtige en geloofwaardige sector. In dit boek geven wij een reeks concrete en praktische tips om daar meteen mee te beginnen. We roepen u en uw organisatie op om in de geest van de eed van Hippocrates trouw te zweren aan onderliggende waarden als solidariteit en kwaliteit. Wij pretenderen daarbij geen wonderdokters te zijn, maar hopen u met simpele recepten een hart onder de riem te steken.

Tot slot willen we kwijt dat we ons buitengewoon gelukkig prijzen om binnen de ontwikkelingssector actief te zijn. Wij kennen geen andere sector met zo veel inspirerende, bevlogen en integere mensen. We hopen dat ons boek een positieve injectie geeft om er opnieuw of blijvend met frisse moed tegenaan te gaan. Het is niet voor niets dat we dit boek hebben opgedragen aan iedereen die binnen onze prachtige sector werkzaam is.

Marc Broere is hoofdredacteur van Vice Versa en Lokaalmondiaal, Ellen Mangus is werkzaam bij het KIT en doet promotie-onderzoek naar boerencoöperaties

Neem nu een abonnement op Vice Versa en krijg dit boek GRATIS!

Als u al abonnee bent, bestel dan dit boek deze maand nog via redactie[a]viceversaonline.nl en profiteer van de novemberkorting! Van 17,50 voor 15,00 euro (actiecode: 902-06689).