Kennis is macht. Het is een uitspraak die iedereen kent, maar die afgelopen donderdag door het Koninklijke Instituut van de Tropen (KIT) en PARTOS in een nieuw jasje werd gegoten. Onder de titel ‘Toegang tot kennis en informatie in de ontwikkelingssector’ organiseerden zij een themamiddag. De zaal zat vol en de aanwezigen leken vastberaden om zich in het thema vast te bijten. Toch kwam het debat maar moeizaam op gang.

‘Innovatie vraagt om kennis en kennisontwikkeling,’ zo stelt dagvoorzitter en directeur van Cordaid, René Grotenhuis. In een periode waarin de sector grote veranderingen doormaakt en meer dan ooit haar meerwaarde lijkt te moeten bewijzen is innovatie, en daarmee kennis, een kernbegrip geworden.

Het gesprek richt zich vanmiddag niet op het vergaren van nieuwe kennis, maar op het delen en toegankelijk maken van reeds opgedane kennis. Joke Muylwijk, directeur van de Gender and Water Alliance (GWA) stelt: ‘Informatie is vaak wel beschikbaar, maar wordt niet toegepast en doorgevoerd naar beleidsmakers. Zo komt kennis niet ten goede aan de mensen om wie het gaat. De in ontwikkelingslanden verkregen informatie is meestal niet in lokale talen beschikbaar. Hierdoor wordt de informatie kloof steeds groter en is het ontzettend moeilijk om bestaande machtsverhoudingen te veranderen.’

Onderscheid en interactie

Om het gesprek beter te kunnen plaatsen maken de sprekers het onderscheid tussen kennis en informatie en benoemen zij het belang van beiden. Peter Hessels, Senior ICT Adviseur/Trainer bij het KIT, legt uit: ‘Kennisdeling en informatiedeling zijn twee verschillende processen. Kennisdeling hoeft niet gestructureerd te zijn, maar informatiedeling is wel een georganiseerd en geregisseerd proces. Er is sprake van kwaliteitsmanagement en het is weinig flexibel.’

‘Informatie en kennis leeft; kennisontwikkeling kan niet zonder informatie. Om kennis te kunnen accumuleren moet eerder opgedane kennis worden vastgelegd in de vorm van informatie,’ zo vertelt Tilly Minnée, hoofd van de KIT-Bibliotheek. ‘Internet is massaal en biedt gigantisch veel, ongecensureerde en ongefilterde informatie. Het is belangrijk dat er minder versnippering komt en meer focus.’ Hettie Walters, Coördinator Capaciteitsontwikkeling bij ICCO, gaat verder: Informatie dient de eigen kennisontwikkeling; dit betekent dat jij er mee aan de slag kunt en dat jouw handelen er door verandert.’ Met andere woorden participatieve kennis; het gebruik en de integratie van informatie in het handelen. ‘Want,’ zo stelt Muylwijk: ‘verkregen informatie moet tot actie aanzetten, bijvoorbeeld door de lokale machtsverhoudingen te veranderen. Lukt dit niet dan dient de verkregen kennis alsnog geen doel.’

Machtsverhoudingen

Kennis is macht, en machtsverhoudingen moeten veranderen. Het is een interessante destillatie van de woorden van de verschillende sprekers. Want, ondanks dat de sprekers zich om de zo veel tijd in stoffige vaktaal verliezen, worden er wel een paar interessante punten naar voren gebracht. Met name de Tanzaniaanse Africa Bwamkuu, ICT Adviseur en trainer in informatie bij het KIT, maakt een interessante opmerking: ‘Afrikanen zien zichzelf als actieve consumenten van kennis, maar passieve aanbieders van informatie. Daarom maken we in het veld steeds meer gebruik van toolkits, trainingsmodules, sharing platforms en het bouwen van online communities, zodat informatie beter geordend en toegankelijk wordt, zodat het beter kan worden gedeeld.’ Want, zoals de zaal concludeert: ‘Zuidelijke collega’s moeten niet alleen toegang tot kennis krijgen, maar ook tot de kennis infrastructuur zodat zij hun kennis kunnen delen door middel van kennisplatforms en portals.’

Het vergaren van kennis, het omzetten van kennis in informatie en het beschikbaar maken van informatie zijn processen die voornamelijk worden uitgevoerd door Noordelijke ngo’s en in veel minder maten door hun Zuidelijke collega’s. Willen ontwikkelingslanden sterker worden, dan zullen zij een groter aandeel moeten vormen in deze processen en meer verantwoordelijkheid dragen.Of, zoals in de zaal wordt opgemerkt: ‘If knowledge is power, then learning is empowerment.’

Binnen die context is de manier waarop Walters de rol van ICCO beschrijft interessant: ‘ICCO ziet zichzelf als kennisbemiddelaar. We delen informatie met kennishouders, partnerorganisaties, etcetera.’ Op diezelfde wijze benadert Harry Buikema, Coördinator Kennisplatforms bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken (BuZa), de rol van het ministerie: ‘Buza moet alleen kennisbemiddelaar zijn. We moeten kennis beschikbaar maken. De koppeling tussen onderzoek en praktijk is hierbij belangrijk en dat is dan ook de taak van kennisplatforms: zij brengen de verschillende partijen samen en maken een actieve participatie van zuidelijk ngo’s mogelijk.’

Samenbrengen en participatie, daar draait het om. Zoals ook uit de zaal klinkt: ‘Het gaat er niet alleen om dat kennis online verschijnt en voor iedereen beschikbaar is, het is juist belangrijk dat mensen weer die verbinding met elkaar zoeken en samenwerking faciliteren. Zoals Grotenhuis concludeert: ‘Daar waar nieuwe werelden elkaar ontmoeten wordt kennis en informatie op nieuwe manieren ingedeeld.’