In het kader van Smart Ideas doet Gerrit Jan van ’t Veen namens The Hague Open Data en Open for Change een persoonlijke interpretatie en aanvullende analyse van de backstage sessie op de Border Sessions. De sessie leverde een aantal praktische inzichten en vragen voor debat op. ‘Het risico bestaat dat IATI de checkbox wordt waarmee de sector een vinkje achter transparantie zet en daarmee klaar denkt te zijn.’

Afgelopen vrijdag werd op Border Sessions tijdens een korte backstage sessie door vertegenwoordigers van onder meer Open for Change, Cordaid, Oxfam Novib en IICD nagedacht over mogelijkheden van open data voor Smart Aid. Het doel was concreet te worden: welke toepassingen kunnen niet ontbreken bij het gebruik van open data voor Smart Aid? De uitnodiging kwam van het kersverse The Hague Open Data. Bij voorkeur liepen we de deur uit met een sympathieke lijst van 10 verleidelijke toepassingen. Dat bleek niet zo eenvoudig. De vraag was te breed en de tijd ervoor was te kort. Maar de bijeenkomst leverde wel een aantal praktische inzichten en vragen voor debat op.

Eigen vragen beantwoorden

‘Wat zouden mensen aan onze data hebben?’, is een prima vraag. Maar voor organisaties die zich aan een nieuwe werkelijkheid moeten aanpassen, is de vraag,  ‘wat kunnen wij met de open data van onszelf en anderen?, even legitiem. Zie je organisatie niet louter als producent van open data, maar ook als consument.

Je kunt om te beginnen je eigen vragen beantwoorden. Dat maakt de opgave een stuk eenvoudiger. Ga op zoek naar bronnen. Welke inzichten zouden je werk verbeteren? Sluit allianties om data te verbeteren. Ontwikkel de toepassingen die je helpen om data te interpreteren, te integreren in je processen, bijvoorbeeld alleen al door verhelderende visualisaties te maken.

Allerlei vormen

We gaan niet alles onderweg met een telefoon in de hand oplossen. Toepassingen van open data kunnen allerlei vormen hebben zoals rapporten, modules in managementsystemen, visualisaties op websites of machines die beter werk leveren.

Oplossingen volgen niet uit een investering van een dag of twee in een applicatie door een individuele ontwikkelaar. In plaats daarvan moeten we de behoeften binnen de organisatie analyseren en een duurzaam bedrijfsmodel voor alle betrokkenen organiseren.

Meer data dan de IATI-standaard

Sinds de introductie van het International Aid Transparency Initiative (IATI) in 2008 is er een groeiende aandacht voor de toepassing van deze standaard. Dat is goed, want open en vergelijkbare rapportages over wie, welke projecten, waar heeft ondernomen, leveren interessante inzichten op. Maar er zijn meer data dan de IATI-standaard omvat. Ngo’s, ministeries, universiteiten, ondernemingen en burgers produceren en verzamelen talloze datasets die van belang kunnen zijn voor een betere inzet van middelen. Het risico bestaat dat IATI de checkbox wordt waarmee de sector een vinkje achter transparantie zet en daarmee klaar denkt te zijn.

Het aardige van open data is juist dat je bij een toename van het aantal toepassingen binnen korte tijd de meeste interessante datasets buiten en niet langer in je organisatie vindt, en je ze tegen lagere kosten kunt benaderen en (laten) gebruiken.

Daarom moet een organisatie zich oriënteren op de databronnen die relevant zijn voor de regio’s en thema’s waar deze opereert. De toegankelijkheid en kwaliteit van deze bronnen kunnen cruciaal zijn voor de waarde van de nieuwe toepassingen.

Spotify van Smart Aid?

Het gaat om nieuwe modellen kunnen toepassen samen met nieuwe partners in andere ketens. Alleen denken in het veranderen van de bestaande werkwijze levert vast optimalisatie op, maar ook een onnodige beperking. Het vergt een zeker kannibalisme om nieuwe modellen te introduceren. Het is dan ook niet zo vreemd dat Spotify niet door Warner Music is ontwikkeld. Wat wordt de Spotify van Smart Aid? En speelt data daarbij een rol?

Het voordeel is dat het ontwikkelen van een nieuw model met behulp van prototyping, lean development en bootstrapping veel minder risico behelst dan tien jaar terug. Het wordt pas duur wanneer de marketing, de uitrol, de organisatorische implementatie en al die andere schaalvergrotingen een rol gaan spelen, maar dat is pas na het bewijs van succes.

Organiseer het eens als een lean startup, samen met professionals die affiniteit hebben met technologie en service design met lagere risico’s. Dat is minder belasting voor je organisatie en geeft meer kans op synergie tussen verschillende afnemers.

Best gedeeld mogen worden

Met de nadruk op ondernemerschap in de sector heeft ook het begrip concurrentie aan kracht gewonnen. Op zich prima, maar de vraag is of data en informatie in het geval van sociaal ondernemerschap onderdeel van het concurrentiemodel zouden mogen zijn, omdat je elkaar op die manier cruciale – eenvoudig schaalbare – waarde onthoudt.

Aangezien de organisaties sterk op elkaar lijken, zouden toepassingen op het gebied van datavergaring, -interpretatie en -toepassing best gedeeld mogen worden en zelfs gezamenlijk ontwikkeld. Maak eens een lijst met de top 10 gebruikerswensen om data beter te verzamelen, interpreteren en toe te passen en vergelijk die met vijf soortgelijke organisaties.

Het vergt een zorgvuldig beleid met stevige procedures om data die veelal in politiekcomplexe situaties worden verzameld te ontsluiten zonder risico’s Cordaid hanteert daarom bijvoorbeeld het uitgangspunt, ‘open with a cause’. Alleen ‘alles moet open’ doet geen recht aan de complexiteit van sociaal ondernemerschap en kan onnodige kosten of risico’s met zich meebrengen. Pak die top 10 er nog eens bij en probeer een kosten–batenanalyse te maken.

Leiderschap

De optelsom van toepassingen van open data binnen internationale samenwerking door Nederlandse organisaties levert nog lang geen top 100 op. Terwijl de toegevoegde waarde in theorie bijzonder gunstig is. Dat heeft waarschijnlijk te maken met het ontbreken van een logische trekker in de meeste organisaties. Directies kunnen hier vrij eenvoudig verandering in brengen door deze aan te wijzen, zodat er meer gebeurt op dit vlak en de potentie van nieuwe modellen echt wordt benut. Experimenteer met nieuwe tijdelijke functies en andere opdrachten en werkvormen in de organisatie.