De strijd om stemmen onder geïnteresseerden in ontwikkelingssamenwerking en buitenlandpolitiek is in volle gang. Tijdens het Utrechtse SIB-debat van afgelopen woensdagavond krijgen OS-woordvoerders Wassila Hachchi (D66) en Arjan El Fassed (GroenLinks) bovendien de kans om te vechten voor een plek in de Kamer. Ook PvdA en de VVD proberen stemmen te winnen en doen hun best het publiek te overtuigen met hun tegengestelde ideeën over bezuinigen op OS en defensie.

‘Echt niet meer dan twee zinnen voor u heer Knops’, galmt door de volle zaal van het Utrechtse academisch gebouw.  Het voelt weer even als vroeger. Streng doch rechtvaardig leidt Frans Weisglas, voormalig Tweede Kamer voorzitter, het verkiezingsdebat van de studentenvereniging Internationale Betrekkingen  over het Nederlandse buitenlandbeleid. Hoewel de hamer ontbreekt, wordt hij meerdere malen aangesproken als ‘meneer de voorzitter’. De hoge statige zaal is gevuld met studenten en enkele vijftigers. De woordvoerders Buitenland van de zes grootste partijen zijn gestoeld achter een bordeauxrood bekleden tafel op het podium. Zij hopen in de laatste week voor de verkiezingen wellicht wat Utrechtse stemmen binnen te halen.

Hoewel de PVV afwezig is en het grote tv-debat in Carré plaats vindt,  blijkt de buitenlandavond het bezoeken waard. De discussies zijn scherp en de onderwerpen inhoudelijk sterk. Zo nu en dan wordt gespiekt naar het Amsterdamse debat op een telefoontje, maar dat neemt niet weg dat de woordvoerders uitvoerig ingaan op complexe kwesties zoals Syrië of de toekomst van de Europese politieke unie.

Vechten voor een zetel

Ook Wassila Hachchi (D66) is deze avond aanwezig. Torend op een frisdrankkratje om boven de witte lessenaar uit te komen, smeekt ze Weisglas of ze nog één reactie mag geven op die laatste opmerking van haar collega-politicus over Europa. Het is een spannende tijd voor de D66-OS woordvoerder.  Met haar nummer 12 op de lijst is Hachchi niet verzekerd van een plek in de Kamer. Gedreven is het D66-lid zeker. In 2007 werd ze gekozen tot Jonge Ambtenaar van het jaar, en sinds zomer 2010 zit ze in de Tweede Kamer voor D66. Een plek die de strijdbare Hachchi voorlopig niet wil opgeven. Met een stickeractie en facebook-pagina probeert ze voorkeurstemmen binnen te halen. ‘Het is erg spannend. Ik ben realistisch en ik besef dat het aantal  voorkeurstemmen dat ik nodig heb hoog is. Maar ik blijf hopen en elke stem die ik binnenhaal zie ik als een eer.’

Of ze op steun uit de OS- hoek kan rekenen op 12 september kan Hachchi niet inschatten. Terugblikkend op afgelopen Kamerperiode gelooft ze dat ze het D66 verhaal duidelijk heeft laten doorklinken in de sector. ‘SRGR en gender staan nu hoog op de OS-agenda. Zonder de inzet van D66 was dat niet gebeurd.’

Maar wat levert een stem op Hachchi voor de kiezer op? ‘In ieder geval een OS- woordvoerder die streeft naar Nederland in een leidende rol en sterke focus op internationale samenwerking,’ aldus het Kamerlid. Bovendien wil Hachchi zich inzetten voor de kennisagenda binnen OS: ‘Er is de afgelopen jaren te weinig gebeurd. Er is een kennisplatform opgericht, maar dat is zeker nog niet genoeg. Ik zou me hier graag strijdbaar voor willen maken.’

Maar Hachchi is niet de enige OS-woordvoerder die strijdt om voorkeursstemmen. Collega-Kamerlid El Fassed (39 jaar) probeert eveneens kiezers binnen te halen. Hij is sinds 2010 actief in de Tweede Kamer en was daarvoor acht jaar werkzaam bij Oxfam Novib.  Hij zet zich naast OS in voor Defensie, Europa en internetvrijheid. Tijdens het GroenLinks Congres lobbyde de Palestijns-Nederlandse politicus zich van nummer 9 naar 7 op de lijst. Of dat genoeg is om in Kamer te komen is echter nog onzeker. Hoewel El Fassed na het uitgelopen debat wegsnelt, wordt de strijd voor een zetel voortgezet op zijn populaire twitter-account. Als OS-woordvoerder profileerde hij zich in de afgelopen jaren met zijn coherentiebeleid. De commissie Landbouw kan rekenen op vragen over octrooien in Afrika, en zijn collega’s van financiën op een kwestie als belastingontwijking via Nederlandse postbusbedrijven in ontwikkelingslanden. Zit hij nu bovenop de peilingen? Als we zijn tweet ‘peilingen zijn palingen’ mogen geloven waarschijnlijk niet.

Krijgsmacht of OS?

Hachchi en El Fassed zijn overigens niet de enige die hopen op kiezers uit de OS-hoek. Tijdens het debat over het Nederlandse buitenlandbeleid, voert Frans Timmermans (PvdA) flink de strijd op tegen Han ten Broeke (VVD). De heren mogen beide hun visie op de 0,7-norm verdedigen en, zoals bekend, de partijen staan hierin lijnrecht tegenover elkaar. De VVD wil 3 miljard euro bezuinigen op OS, terwijl de PvdA, net als D66 en de ChristenUnie, vasthoudt aan de internationale ODA-afspraak. Hoewel de tijd beperkt is, krijgen de woordvoerders genoeg ruimte om deze partijstandpunten meer inhoud te geven dan tot nu toe op de grotere tv-debatten is gebeurd. Op het eerste gezicht is het een herhaling van wat bekend is. Ten Broeke beroept zich op het liberale ideaal (‘OS is geen overheidstaak’), en Timmermans verwijst juist naar de socialistische moraal (‘broederschap houdt niet op bij de grens’).

Des te interessanter wordt de discussie als beide heren hun tegengestelde visies aan het Nederlandse defensiebeleid koppelen. De PvdA kiest voor het korten op de krijgsmacht in plaats van OS. ‘De VVD brengt de Nederlandse veiligheid in gevaar door te bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking’, meent Timmermans. ‘OS is namelijk stabiliteit exporteren en importeren en doen we dus ook in ons eigen belang.’  Ten Broeke kaatst de bal terug en stelt dat juist de PvdA met de veiligheid speelt gezien het in haar programma één miljard bezuinigt op defensie.

Zijn uitspraak lijkt in overeenstemming met de analyse van het Haagse Centrum voor Strategische Studies (HCSS). De HCSS stelt dat een links kabinet leidt tot het ontslag van bijna 20.000 defensiemedewerkers. Sterker nog, het Centrum voorspelt een oninzetbare krijgsmacht die niet aan de nationale en internationale verplichtingen kan voldoen. Naast de huidige krijgsmachtmissies zoals Kunduz en piratenbestrijding,  is er geen ruimte voor conflictpreventie of het opvangen van toekomstige dreigingen.  Hoewel Ten Broeke een tegenstelling in het PvdA buitenlandbeleid bloot legt, kent ook het VVD-programma een contradictie. ‘Gebrek aan effectiviteit is reden voor de VVD om op OS te korten‘, stelt El Fassed, ‘maar dat geldt blijkbaar niet voor defensie. Krijgsmachtmissies zijn lang niet altijd doeltreffend, toch veranderd er aan jullie defensiebudget niets.’

De onderliggende vraag of defensie essentieel bijdraagt aan of zelfs onderdeel is van OS, blijft onbesproken. Al het is voor Timmermans budgettair gezien duidelijk. ‘We laten Defensie geen greep in OS doen’, meent het PvdA-Kamerlid. Of dit haalbaar is, en wat de koers van het buitenlandbeleid is, weten we pas ná 12 september. Dat OS ofwel de krijsmacht zal moeten inleveren is vrijwel zeker. Momenteel is de ChristenUnie de enige partij die noch op OS, noch op defensie bezuinigd.