Op 24 mei reikt Oxfam Novib voor de allereerste keer de Simon Jelsma Award uit. Het publiek heeft uit de acht potentiële prijswinnaars vier kandidaten gekozen voor de laatste ronde. Om de jury te helpen in haar moeilijke taak de winnaar te bepalen, legt Vice Versa iedere dag één van de vier kandidaten langs de Simon Jelsma meetlat. Vandaag de beurt aan Tom van de Beek, oprichter van Butch & Sundance Media.

De Simon Jelsma Award is een aanmoedigingsprijs uitgereikt door Oxfam Novib aan jong Nederlands talent, die zich net als Simon Jelsma inzetten voor ‘een rechtvaardigere verdeling van macht en welvaart; wereldwijd’. De gelukkige winnaar mag zich prijzen met 3000 euro, een welverdiende dosis aan respect en eer en toetreding tot de jury van de 2^de award uitreiking.

Simon Jelsma (1918-2011), door Hans Beerends omschreven als de founding father van de derdewereldbeweging, streed zijn leven lang tegen mondiale onrecht en armoede. Hij was de oprichter van Oxfam Novib en de Nationale Postcode Loterij. Om samen de wereld een betere plek te maken, zou volgens Simon Jelsma een ieder trouw moeten blijven aan vijf woorden met de hoofdletter D: Dromen, Denken, Durven, Doen en Doorzetten.

Een ladder bestaande uit 5 D’s. Hoe omschrijven de vier kandidaten van de award zichzelf langs deze Simon Jelsma ladder? Vice Versa ging op onderzoek uit en sprak voor de tweede aflevering met Tom van de Beek.

Tom van de Beek in de strijd tegen onrecht

In de huidige tijdsgeest, waarin de smartphone bijna iedereen over de wereld verbindt, lijkt de verbondenheid op veel andere gebieden ontoereikend. De kloof tussen arm en rijk en de crises omtrent de economie, het klimaat en de voedselvoorziening vormen dreigende problemen. Om te strijden tegen dit onrecht, richtte Tom van de Beek Butch & Sundance Media op: een groep professionele nieuwe mediaspecialisten die zich inzetten voor een betere wereld. Zij organiseren een breed scala aan mediaprojecten, zoals het ontwikkelen van educatieve games over OS en het op aantrekkelijke wijze dichterbij brengen van complexe verhalen uit conflictgebieden en ontwikkelingslanden, in beeld en woord. Daarnaast zet hij zich met zijn stichting The Tipping Point in voor bijvoorbeeld het redden van de honingbij, het promoten van een vegetarische levenswijze, en het organiseren van duurzame filmfestivals.

In hoeverre zou je jezelf omschrijven als een Dromer?

‘Eigenlijk ben ik echt een dromer. Ik denk dat dromen heel erg belangrijk zijn voordat je überhaupt iets kan doen. Immers, om ergens te komen heb je een visie nodig. Ik ben continu bezig met wat mijn visie is, hoe mijn ideale droomwereld er uit ziet en hoe ik die zelf kan vormgeven.’

Wat is dan je droomwereld van Tom? ‘Ik droom van een wereld waar geen onrecht is, waar geen ongelijkheid is en een wereld zonder exploitatie van andere mensen en van de planeet. Ik droom van een wereld waarin mensen beseffen dat alles met elkaar samenhangt en waarin mensen ook zien wat hun acties voor invloed hebben. Dat mensen hier zien wat voor effecten hun acties hebben op de mensen in het Zuiden. Dat men weet waar hun voedsel vandaan komt, waar hun kleren vandaan komen, waar hun energie vandaan komt. Als men weet wat voor een impact dat heeft op anderen, dan zal dat hopelijk ook leiden tot een verandering in hun gedrag. Het ontstaan van dat besef, die bewustwording van ‘hé, alles hangt met elkaar samen en al onze acties hebben invloed op wat er elders in de wereld gebeurt’, dat zou al een hele mooie stap in de goede richting zijn.’

In hoeverre zou je jezelf omschrijven als een Denker?

‘Het begint met een droom en vervolgens wil je dat handen en voeten geven. Dan moet je er natuurlijk over nadenken’, vertelt Tom lachend. ‘Ook dat doe ik natuurlijk veel. Ik denk heel veel na over wat er nodig is, opdat we daadwerkelijk komen tot een rechtvaardige en eerlijke wereld waarin iedereen echt gelukkig is. Dat mensen beseffen dat er meer is dan het streven naar alleen maar rijkdom en een grote bankrekening voor zichzelf. Op een meer filosofisch vlak denk ik na over wat de dieperliggende oorzaken van oorlogen zijn, van onrecht en van armoede in de wereld? Waar komt dat nu eigenlijk vandaan? Onrecht, geweld en armoede is niet iets wat in de natuur voorkomt, maar alleen maar bij mensen. Ik vind het een heel intrigerend verschijnsel dat alleen mensen met elkaar oorlog kunnen voeren en uit egoïsme kunnen handelen.’

In hoeverre zou je jezelf omschrijven als een Durver?

‘Als het op durven aankomt, heb ik op een gegeven moment een duidelijke keuze voor mezelf gemaakt: ik heb ontslag genomen bij mijn vorige baas. De dingen die ik wil doen moet ik echt op eigen kracht doen en niet langer bij een bedrijf en onder een baas. Ik ga zelf mijn eigen dingen doen en mijn eigen ideeën en dromen uitwerken en waarmaken. Voor mij was dat een belangrijke stap die ik een aantal jaren geleden heb gezet. Daar is durf voor nodig, omdat het betekent dat ik meer risico’s loop. Niet alleen financieel. Ik ben opeens ondernemer en daar horen ook bepaalde skills bij die ik wel waar moet kunnen maken.

Maar als je echt doet wat je leuk vindt, dan voelt het niet echt als werk, dan werk je vol passie en dan pakken andere mensen dat op. Op den duur gaat het dan vanzelf.  Niet alles hoor. Een mooie quote van Joseph Campbell is: ‘Where you stumble, there your treasure lies’. Waar men hard moet ploeteren, daar ligt de schat. In die zin zie ik een uitdaging ook meer als een mooie les: als de dingen niet meteen gaan zoals je wilt, dan is daar nog iets wat je kan leren.’

In hoeverre zou je jezelf omschrijven als een Doener?

Tom denkt even na, alvorens hij enthousiast van wal steekt over zijn initiatief. ‘Ik doe twee dingen. Enerzijds probeer ik verhalen te vertellen en mensen zelf dingen in te laten zien over hoe de wereld, en niet alleen het eigen kleine wereldje, in elkaar zit.

Ik vind het heel belangrijk dat een grote groep mensen in Nederland inziet hoe de eigen acties de rest van de wereld beïnvloeden. Dat zie ik als de nieuwe vorm van ontwikkelingssamenwerking. Daarvoor hoef je niet helemaal naar Afrika toe. Zo heb ik een serie games ontwikkelt, waarbij men er in die game op uit wordt gestuurd naar bijvoorbeeld Uganda om daar onderzoek te doen naar de gevolgen en oorzaken van de voedselcrisis. De games zijn speciaal ontwikkeld voor MBO leerlingen, omdat die doelgroep, zeker in de OS wereld, wat mij betreft ondervertegenwoordigd is en daar veel meer bij betrokken moet worden. De games sluiten aan bij hun belevingswereld. De leerlingen doen verslag van wat ze zien, gaan anderen interviewen en zo op zoek naar de oorzaken en gevolgen. Dat verpakken ze dan in een mooi radio item en gaan daarover discussiëren met hun medeleerlingen. Zodoende krijgen ze een beeld van de oorzaken en hun eigen rol daarin, en gaan ze zich afvragen hoe ze daar iets aan kunnen doen. Dat wordt allemaal in die game verwerkt. Op die manier zorgen wij dat mensen in hun eigen belevingswereld dat besef tot zich nemen en daar ook iets mee gaan doen. Dat is een voorbeeld van storytelling.

Anderzijds probeer ik met andere activiteiten een soort platform functie te creëren, waarop mensen met een boodschap zich kunnen uiten. Daarmee ben ik meer faciliterend bezig. Zo heb ik onlangs onder de noemer BEEING een bijenfestival georganiseerd. Want ‘without bees there is no being‘. Hoezo bijen? De bij staat aan het begin van de voedselketen. Zonder bijen geen bestuiving, zonder bestuiving geen voedsel, zo simpel is het. In die zin gaat het heel slecht met de bij en als het doorzet dus ook met de voedselproductie wereldwijd. Het begint bij een heel klein beestje, die een hele grote invloed heeft op de planeet. Dat laat ook weer zien dat alles met elkaar samenhangt.

Zodoende heb ik een festival opgezet rondom de bij, waarbij de burger op allerlei manieren met de bij bezig kan zijn: films kijken, een debat volgen of naar een diner gaan. Leuke dingen, want het moet vooral ook leuk zijn. Dat leidt hopelijk tot een soort tipping point, een punt waarop mensen beseffen dat het anders moet, anders gaat het grandioos fout. Dat is een tweede voorbeeld van wat ik doe.’ Tom lacht: ‘Ik kan nog wel een uur doorgaan’.

In hoeverre zou je jezelf omschrijven als een Doorzetter?

‘Zoals ik net al zei gaat niet altijd alles even goed. Men bereikt echt niet meteen wat men wilt. Het gaat soms langzaam. Maar ik ben wel iemand die het liefst voet bij stuk houdt. Misschien soms ook te lang volgens andere mensen. Maar ik blijf het wel gewoon proberen. Doorzetten: vallen en opstaan. En ik ben nog geen 93, de leeftijd van Simon Jelsma, dus ik heb gelukkig nog een paar jaartjes.’

Lees ook de eerste aflevering: Sanne Vroom langs de Simon Jelsma meetlat