Eén van de meest bekeken en best geïnformeerde sites over de Arabische Lente in het Midden-Oosten is The Informed Comment, gemaakt door Juan Cole, Professor of History aan de Universiteit van Michigan.  In een zeer matig gevuld debatcentrum LUX deelt de professor zijn analyse over de complexe machtsverhoudingen met het publiek in Nijmegen. Hij spreekt niet alleen over de politieke situatie in deze Arabische landen, maar ook over de rol die de Verenigde Staten, Europa en buurlanden spelen in deze democratiseringsbewegingen.

Op zijn veelgelezen weblog informeert Cole zijn volgers over de situatie in de onrustige Arabische landen. Hij analyseert deze ontwikkelingen, plaatst ze in een bredere context en doet voorspellingen over hoe het conflict in de regio zal verlopen. Hiermee heeft hij zich in het verleden weinig geliefd gemaakt in het Witte Huis. Daar volgen ze zijn weblog al jaren met argusogen.

Cole was het weinig eens met Bush’ Midden Oosten beleid en kreeg steeds meer volgers met zijn publiek onderbouwde mening. De New York Times berichtte vorige week dat de CIA ten minste twee keer per week de opdracht kreeg om gevoelige informatie over Cole te verzamelen die hem in diskrediet kon brengen.

De regering Bush probeerde zijn reputatie ten gronde te richten door hem te onder andere te beschuldigen van drugsgebruik. Cole was een doorn in het oog met zijn impopulaire en kritische uitspraken. Cole reageert kort op de aantijgingen: ‘Wat een teleurstelling moet dit voor de CIA geweest zijn, ze zullen er alleen maar achter zijn gekomen wat een saai leven ik heb.’

Op uitnodiging van het ministerie van Buitenlandse Zaken is Cole op bezoek in Nederland en ook het Nijmeegse debatcentrum LUX heeft hem uitgenodigd. De organisator nodigt de gasten uit verder vooraan te komen zitten, want de de zaal is vrij leeg gebleven. Cole – een man met grijs pak, rond brilletje en broek ruim op de schoenen vallend – praat snel en monotoon met af en toe een grapje tussendoor.

Internationale inmenging

Cole begint de lezing met het plaatsen van de ontwikkelingen in het Midden Oosten in een historische context van de laatste twee eeuwen. Waarom zijn er zoveel dictaturen en is democratie niet de basis? Onder Europese bezetting ontwikkelde het Midden Oosten een grote klasse-ongelijkheid tussen landheren en boeren en groeide de afkeer onder de bevolking ten opzichte van parlementaire instituties, omschrijft Cole. De dictators hadden hiermee een troef in handen.

Na de koloniale periode werd het land herverdeeld waardoor de boeren loyaal waren naar de dictator, die ondertussen beloftes deed over vrije scholing en geletterdheid. Dit beeld bleek echter onrealistisch. Er waren niet genoeg banen om de geschoolde bevolking van werk te voorzien wat leidde tot een hoge werkloosheid. Corruptie en nepotisme vierden hoogtij onder de dictatoren. Ondanks de grote druk vanuit de internationale instituties om te privatiseren bleef dit uit; de landen hielden een grote publieke sector die veelal gekenmerkt was door inefficiënte instituties en lage salarissen.

De onvrede van de arbeidersklasse groeide. Tunesië zette leider Ben Ali af en Egypte nam haar voorbeeld: Mubarak moest weg. Met name de jongere generatie kreeg een hekel aan de hypocrisie en wendden zich tot sociale media om zich te verenigen. De rest is geschiedenis.

Wanneer zal de Lente eindigen?

Of de Arabische Lente echt tot democratiseringsprocessen in alle ‘deelnemende’ landen zal leiden is een analyse waar Cole zich nog niet aan waagt. Immers, de Arabische landen zijn zeker niet over een kam te scheren. De verschillen zijn eindeloos: de economie van Saoedi-Arabië wordt gespekt door olie en de regering kan daarmee tot zekere hoogte de tevredenheid van de bevolking afkopen met gratis onderwijs en zorg. Israël krijgt veel steun vanuit Europa en Amerika en hijgt daardoor met hete adem in de nek van de Arabische landen. Jordanië en Marokko kunnen als monarchie de schuld op de minister president afschuiven waardoor de loyaliteit naar de koning in tact blijft.

Waar Egypte met 10% christenen een homogene Islamitische maatschappij te noemen is, hebben Jemen en Syrië als heterogene maatschappij veel meer last van onrust tussen de verschillende groeperingen. Deze grillen kunnen heviger opspelen ten tijden van revoluties voorspelt Cole. Voor de geïnteresseerde: misschien dat zijn weblog hier binnenkort meer uiting aan zal geven.

Obama is geen volger

Na Cole’s presentatie gaat schrijver Abdelkader Benali met hem in gesprek. Het aanwezige publiek doet mee; naast de nodige ‘mee schrijvers’ en ‘ja knikkers’ stelt het publiek gerichte vragen. Hoe zal de revolutie verder gaan verlopen? Pakt Obama het beter aan? In een recente weblog stelde Cole een top tien van verwachte problemen voor de Obama regering samen. Op de vraag of Obama rekening houdt met zijn weblog  is Cole niet al te optimistisch.  Eerdere voorspellingen miste Obama ook: ‘Blijkbaar leest Obama mijn weblog niet want hij was verrast toen de Arabische Lente uitbrak.’