COLUMN – Wie aan Somalië denkt, denkt aan oorlog, honger en piraten. Maar de bruisende Somalische muziekscene die een belangrijke rol speelt in de Somalische cultuur is in het Westen nauwelijks bekend. Wat New Orleans was voor jazz in Amerika, was Mogadishu voor de Somalische muziek en cultuur, schrijft Ayaan Abukar in deze column.

Als klein meisje was ik gefascineerd door een Somalisch lied dat ging over een held die een einde had gemaakt aan een afschuwelijke tiran die de maagdelijkheid van jonge vrouwen uit het dorp opeiste voor hun huwelijk met hun geliefde. Het verhaal van de held werd op verschillende manieren verteld, waardoor het alleen maar boeiender en mysterieuzer werd.

Met deze verhalen en helden zijn veel Somalische kinderen opgegroeid. De melodieën en verhalen van de Somalische muziek zijn onlosmakelijk verbonden aan de identiteit van Somaliërs, zowel thuis als in de diaspora. Er wordt echter weinig aandacht besteed aan de rol van cultuur als een belangrijk element bij de ontwikkeling en integratie van nieuwe groepen in de Europese samenlevingen. Met de voorstelling Mogadishu Blues wordt een poging gedaan om dat te veranderen. Het is een ode aan de Somalische muziek en een prachtige manier om culturen te verbinden.

Wie aan Somalië denkt, denkt automatisch aan oorlog, uitgehongerde kinderen en piraten. Beelden die de realiteit van de afgelopen 25 jaar bevestigen. Somalië heeft echter ook een zeer rijke poëtische en muzikale traditie. Dit erfgoed van een van Afrika’s oudste landen is door de oorlog onderbelicht gebleven in de berichtgeving over Somalië. Poëzie en dans zijn belangrijke onderdelen van het nomadische bestaan en dagelijks leven van Somalische clans. Alles draait om de ritmes en boodschappen in de gedichten die gaan over de meest uiteenlopende onderwerpen, van conflictresolutie tot liefde. De liefde voor poëzie en muziek zit in het DNA van Somaliërs. Hun land wordt niet voor niets de natie van dichters genoemd.

Naast de nomadische poëtische traditie kent Somalië een rijke muzikale traditie die beïnvloed is door de geschiedenis van kuststeden als Mogadishu en Barawe. Mogadishu was het hart van de handelsroute tussen het verre oosten, India en Oost-Afrika. De invloed van Arabische en Indiase migrantengroepen die zich vestigden in de stad zijn nog steeds te horen in de hedendaagse Somalische muziek. Mogadishu bleef een belangrijke rol spelen in de koloniale en postkoloniale tijd en werd een trekpleister voor musici en kunstliefhebbers. De stad had vanaf begin jaren zestig een internationale en swingende muziekscene waar pop- en folkmuzikanten westerse funk, jazz en Arabische stijlen met elkaar vermengden. De combinatie van regionale stijlen en Afro-Amerikaanse invloeden leverde spectaculaire en swingende liederen op. Wat New Orleans was voor jazz in Amerika, was Mogadishu voor de Somalische muziek en cultuur, die werd beleefd door een generatie die hoopvol was over de toekomst. De verschillende bioscopen, theaters, restaurants en café’s aan de prachtige witte stranden van de Indische Oceaan werden druk bezocht. Er was veel vrijheid en tolerantie. Samen met de westerse invloeden in de muziek werden ook nieuwe kledingstijlen geïntroduceerd, een combinatie van traditionele kleding en Europese stijl.

Het uitbreken van de burgeroorlog betekende het einde van een tijdperk van vrijheid en verbroedering. Door de opkomst van islamitische terreurbewegingen als Al Shabaab, die muziek streng verbood, werd de samenleving steeds conservatiever. Miljoenen Somaliërs ontvluchtten de bloedige burgeroorlog en belandden op verschillende plekken wereldwijd. De culturele traditie, de muziek van de gouden tijden, werd voortgezet in de diaspora. De nieuwe generaties hebben geprobeerd om een eigen stijl te ontwikkelen en de oude traditie in ere te houden.

De heimwee naar een tijd die nooit meer zal terugkomen heeft trauma’s en diepe wonden achtergelaten bij veel Somaliërs die zagen hoe hun dromen in duigen vielen door conflict en geweld. Ze bleven hangen in nostalgie en hadden moeite met het opbouwen van een nieuw bestaan, duizenden kilometers verwijderd van huis of soms dichterbij, in een van de vele vluchtelingenkampen in de buurlanden. Ze bleven de verhalen van toen navertellen aan hun kinderen en de muziek van die tijd dag en nacht draaien. De tweede en derde generatie Somalische jongeren in de diaspora zijn met die verhalen en melodieën opgegroeid.

De meeste Somaliërs in Nederland hebben, zoals veel migranten in het Westen, een diepe liefde voor hun land van herkomst, maar ook een diep verdriet vanwege de situatie in hun moederland. Het verdriet, de nostalgie, maar ook de nieuwe ambitie is de blues. De Mogadishu Blues.

Ayaan Abukar is politicoloog en expert op het gebied van internationale veiligheid, migratie en ontwikkeling.

Voor tickets en informatie over de voorstellingen van Mogadishu Blues: www.breathing.nl