Vandaag is het een belangrijke dag voor het ontwikkelingssamenwerkingbeleid: in de Tweede Kamer zal gedebatteerd worden over de Kamerbrief van Ben Knapen. Ook al heeft staatssecretaris Knapen vrijdag 26 november in deze brief zijn bezuinigingsvoorstellen voor ontwikkelingssamenwerking gepresenteerd, het is voor hem nog lang geen gelopen race. De oppositie is fel en ook de coalitiepartijen zijn kritisch. Amendementen, moties en kritische vragen zullen Knapen om de oren gaan vliegen. Vice Versa voorspelt een spannend debat en zal vanuit de Tweede Kamer de hele dag verslag doen.

Wat gebeurt er vandaag precies?

Vandaag, 6 december, zal er in de Tweede Kamer van tien uur ’s ochtends tot zes uur ’s avonds gedebatteerd worden over de begroting voor Ontwikkelingssamenwerking van de nieuwe regering. Het gaat hierbij om een debat over de bezuinigingsvoorstellen en contouren van het nieuwe ontwikkelingsbeleid van Ben Knapen, die hij 26 november in zijn Kamerbrief presenteerde. Ook zal over de begroting voor Ontwikkelingssamenwerking voor 2011 vergaderd worden. Ook de toekenning van de MFS-II subsidies staat op de agenda, evenals een handvol minder cruciale zaken zoals: ‘Antwoorden op vragen commissie over de politieke situatie in Rwanda’ of ‘Verslag MDG top 20-22 september jl. in New York alsmede opening van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties 2010’. Het belooft dus een drukke dag te worden.

Door wie zal er worden gedebatteerd?

De voortouwcommissie Buitenlandse Zaken en staatssecretaris Ben Knapen. In de commissie zitten alle woordvoerders ontwikkelingssamenwerking van de verschillende partijen, evenals een of twee andere Kamerleden per fractie die Buitenlandse Zaken in hun portefeuille hebben (zie hier voor een overzicht van alle commissieleden). Het betreft dus geen plenair debat.

Hoe kan de Tweede Kamer het beleid nog beïnvloeden?

In de eerste termijn stellen de Kamerleden vragen aan de staatssecretaris. In de tweede en derde termijn kunnen ze amendementen en moties indienen om het wetsvoorstel te wijzigen. Moties gaan daarbij over veranderingen zonder dat daar financiele consequenties aan verbonden zijn; amendementen betreffen wijzigingen met financiele tegenvoorstellen. Wil een partij bijvoorbeeld de bezuinigingen op aidsbestrijding ongedaan maken, dan moet de fractie ook aangeven waar het geld dan wel vandaag moet komen.

In aanloop naar het wetgevingsoverleg, is er achter de schermen al druk onderhandeld door de politieke fracties. De initiatiefnemer van een motie of amendement heeft steun nodig van een meerderheid van de Kamer om de wijzigingen door te voeren. Het is een spel van concessies, tegenvoorstellen en vlaggetjes planten. Over de moties en amendementen wordt pas in een later stadium (na het kerstreces) definitief beslist door de Kamer. Voorafgaand heeft de regering aangegeven of ze de moties en amendementen ontraadt, omarmt of beschouwt als staand beleid.

Wat staat er maandag op het spel?

Ontwikkelingssamenwerking is nog geen gelopen race. Oppositiepartijen ontvingen de Kamerbrief niet onverdeeld enthousiast en zelfs de coalitiepartijen staan niet achter alle voorgenomen bezuinigingen.  De Kamerleden zullen alles op alles zetten om te proberen de plannen geheel of gedeeltelijk te wijzigingen. Vooral de bezuinigingen op het maatschappelijk middenveld en HIV/AIDS zijn hete hangijzers. Vice Versa voorspelt dan ook een spannende dag met verhitte discussies. De echte beslissingen zullen, zoals gezegd, echter pas later vallen.

En de begrotingsbehandeling 14-16 december?

Het is uitzonderlijk dat er een speciaal debat aan Ontwikkelingssamenwerking is gewijd, omdat de begroting voor Ontwikkelingssamenwerking meestal wordt besproken als onderdeel van de algehele begrotingsvergadering van Buitenlandse Zaken. Maar aangezien er dit jaar zeer veel op het spel staat en er een flink bezuinigingspakket is gepresenteerd, achtte de Kamer een aparte commissievergadering noodzakelijk.

Tijdens de begrotingsbehandeling zal er over de gehele begroting van Buitenlandse Zaken gestemd worden. Ook hier kunnen moties en amendementen worden ingediend. Kamerleden krijgen als het ware een ‘tweede kans’ om alsnog beleidsvoorstellen te doen. De nadruk zal hierbij echter liggen op het brede buitenlands beleid en Europese Zaken. In tegenstelling tot de commissievergadering van 6 december, betreft het een plenair debat. Alle 150 Kamerleden kunnen dus aanwezig zijn.

Wat kunnen we precies verwachten?

Vice Versa peilde afgelopen week de meningen van de OS-woordvoerders van bijna alle partijen en kreeg daarmee al een aardig beeld van hun inzet tijdens het debat.

Amendementen en moties

Eén ding is in ieder geval duidelijk: De geplande bezuiniging op HIV/Aids wordt hard aangevallen. VVD, CDA, PvdA, SP, ChristenUnie geven expliciet aan de bezuinigingen te willen verminderen of zelfs helemaal terug te willen draaien. In ieder geval van SP en PvdA kunnen we hier een amendement voor verwachten. Het is zeer waarschijnlijk dat dit amendement er doorheen komt gezien de grote steun en de bezuinigingen op Aids teruggedraaid worden. Dijkhoff merkt daarbij wel op dat die bezuinigingen alleen plaats kunnen vinden als het geld ergens anders wordt weggehaald.

Waar moet het geld dan vandaan komen? PvdA en SP willen de korting op ontwikkelingssamenwerking in zijn geheel terugdringen en zullen daar ook een amendement over indienen. Tegelijkertijd gaf Irrgang zondag via Twitter aan dat hij een amendement heeft ingediend om de bezuinigingen op Aids ongedaan te maken door het geld van de Wereldbank, NCDO en SBOS vandaan te halen.

GroenLinks, D66 en ChristenUnie vallen vooral over de vervuiling van het ontwikkelingsbudget en vinden dat uitgaven voor defensie en klimaat niet onder de 0.7% geschoven mogen worden. Zij zullen zich inzetten om vervuiling van het budget tegen te gaan. VVD wil juist toe naar een bredere definitie van ODA.

Een ander heikel punt zijn de bezuinigingen op onderwijs. PvdA en SGP zullen erop wijzen dat onderwijs juist één van de grootste successen van het Nederlandse ontwikkelingsbeleid is geweest. Samen met de ChristenUnie zullen zij proberen bezuinigingen op dit gebied terug te draaien. SGP dient als financieel tegenvoorstel in om op Ontwikkelingsrelevante Infrastructuurontwikkeling (ORIO) te bezuinigen. De VVD zal het amendement over onderwijs niet steunen: zij vinden het prima dat hierop bezuinigd wordt.

CDA, ChristenUnie, SGP, GroenLinks zullen zich ook inzetten voor het maatschappelijk middenveld. SGP en ChristenUnie willen de extra korting op de MFS II van 50 miljoen ongedaan maken. SGP wil dat doen door dat bedrag weg te halen bij de subsidie voor het Europees Ontwikkelingsfonds (EOF). De VVD is er juist voor om ontwikkelingsorganisaties minder afhankelijk te laten worden van de overheid, dus zal deze motie waarschijnlijk niet steunen.

PvdA wil goed kunnen monitoren waar geld naartoe gaat en stelt een nieuw evaluatiesysteem voor.

Kritische vragen

Verschillende partijen stellen kritische vragen over via welke kanalen geld wordt verspreid. VVD is kritisch op begrotingssteun en wil een concreter beleid op dat gebied. Van der Staaij (SGP) vindt dat bilaterale en multilaterale in het algemeen kritisch bejegend mag worden.

PvdA, SP en D66 zullen kritische vragen stellen bij de manier waarop de keuzes voor bezuinigingen tot stand zijn gekomen. De rekening ligt nu volledig bij de armen, vinden SP en PvdA. De regering hoeft niet te kiezen tussen een sociale of economische focus, vindt Irrgang. Ze moeten vooral kijken waar geld het beste besteed kan worden. D66 vindt dat keuze voor bepaalde thema’s teveel wordt ingegeven door de noodzaak tot bezuinigen. Op die manier strookt de visie van het kabinet niet met de keuzes die worden gemaakt, vindt D66.

Daarbij voelen de partijen aan de ‘linkerkant’ zich ongemakkelijk bij de focus op expertise en eigenbelang. Hulp moet volgens Dikkers (PvdA) gestuurd worden vanuit de vraag uit arme landen en niet vanuit onze expertise. El Fassed (GroenLinks) ziet een verschraling op buitenlands beleid door een sterk naar binnen gekeerde houding. De SP vraagt zich af of dit kabinet wel echt kiest voor effectiviteit, want de nadruk op eigenbelang kan daar nooit toe leiden, denkt Irrgang. Hachchi (D66) vindt de redenatie vanuit het bedrijfsleven ‘handelspolitiek’ die thuishoort bij het ministerie van Economische Zaken.

Ook het CDA wil Knapen meegeven dat OS bedoeld is voor armoedebestrijding en niet voor het eigenbelang.

Regeringspartij VVD is echter blij met de nieuwe koers die zich richt op economische groei en een grote rol geeft aan het bedrijfsleven. Dijkhoff denkt dat de focus op gelijkwaardige partnerschappen uiteindelijk zal leiden tot duurzame groei. Knapen maakt volgens de VVD goede keuzes door zich te richten op gebieden waar Nederland meerwaarde heeft.

SGP verwelkomt ook de aandacht voor economische ontwikkeling en de nauwe samenwerking met het bedrijfsleven.

Voor de insteek van eigenbelang en economische groei, heeft Knapen dus nog niet de gehele Kamer achter zich.

Steun voor…?

Beperking van het aantal landen kan over het algemeen op steun rekenen en de partijen VVD, D66 en GroenLinks zijn ook blij dat de kaasschaafmethode niet meer wordt gebruikt. GroenLinks wil voor de beperking van het aantal hulprelaties een Europese kopgroep aanstellen die het werk van verschillende donoren af zal stemmen. PvdA vindt de beperking van het aantal landen een goed idee, mits wel wordt uitgegaan van deskundigheid.

Waar is…..?

In bovengaande analyse ontbreekt één partij: de PVV. Deze partij was niet bereikbaar voor commentaar. De PVV-fractie weet het dus spannend te maken: voorspellingen over de uitslagen kunnen moeilijk worden gedaan zonder de PVV als de op twee na grootste partij.

Welke amendementen komen erdoor? Hoe verweert Ben Knapen zich tegen de kritische vragen? Wordt het een strijd tussen Aids en MFSII? Of tussen de Wereldbank en onderwijs? Of wie weet is de PvdA succesvol en zullen de gehele bezuinigingen worden teruggedraaid.  We zullen het allemaal gaan zien vandaag. Vice Versa doet gedurende het hele debat interactief verslag. Volg ons op Facebook, Twitter en bezoek onze site voor de eerste nieuwsberichten en analyses. We houden u op de hoogte!

Geschreven door Bente Meindertsma en Selma Zijlstra.

Met dank aan Paul van den Berg.