John Kinsman, medisch antropoloog aan de Universiteit van Amsterdam, kan zich wel vinden in de analyse van Lau Schulpen. In Oeganda, waar Kinsman zijn promotie-onderzoek doet naar aidsbestrijding, heeft Nederland heeft niet direct een toegevoegde waarde op het gebied van aidsbestrijding, en bovendien zijn er andere gezondheidsproblemen die de aandacht vragen. Bezuinigingen op de gezondheidssector als geheel vindt hij echter ‘absurd’.

John Kinsman ziet wel iets in de argumentatie van Lau Schulpen dat Nederland geen toegevoegde waarde heeft op het gebied van aidsbestrijding. Sprekend vanuit zijn ervaringen in Oeganda ziet hij niet direct de meerwaarde van de Nederlandse hulpgelden. Tachtig procent van het geld dat aan Aids wordt besteed, is afkomstig van de Verenigde Staten, die met hun UNAIDS al een heel effectieve aanpak hebben. ‘Ik denk niet dat Nederland met hun hulp echt verschil kan maken in Oeganda’, aldus Kinsman.

Moedersterfte ook belangrijk

Genuanceerd dat hij als wetenschapper is, waarschuwt hij wel voor het gevaar te afhankelijk te zijn van één donor. Als een donor besluit van het een op andere moment zich terug te trekken, dan heeft een land een serieus probleem. Aidspatiënten krijgen niet hun behandeling, worden ziek, sterven en zullen te veel druk leggen op het gezondheidssysteem van een land.

Kinsman noemt de aloude discussie over ‘aids exceptionalism’ (de filosofie dat Aids speciaal is en een speciale status vereist, red.). Het belang van aidsbestrijding wil Kinsman zeker niet onderschatten. Maar moedersterfte is ook belangrijk. En kindersterfte als gevolg van diarree eveneens. ‘Als we ons teveel op aids focussen, wenden we onze blik af van de dingen die ook belangrijk zijn.’

Volgens hem heeft aids tot op zekere hoogte ‘geluk’ gehad. De aandacht voor de ziekte begon met een homobeweging vanuit de VS, en is sindsdien uitgegroeid tot een wereldwijde campagne. Het ging op een gegeven moment zelfs zover, dat artsen in Oeganda niet meer op zoek waren naar voldoende medicatie, maar naar voldoende patiënten. Die luxe positie is inmiddels voorbij, maar het geeft wel aan dat de HIV/Aidsbestrijding ten opzichte van andere ziektes veel aandacht geniet.

Sectorbrede benadering

Kinsman onderstreept dat de discussie over bezuinigingen een politieke discussie is en dat belangen afgewogen moeten worden. Zonder zelf te willen pleiten vóór bezuinigingen, denkt hij wel dat er iets voor te zeggen valt om minder geld uit te geven aan aidsbestrijding. Vanwege de geringe toegevoegde waarde van Nederland op dit gebied en de aandacht die er al is voor Aids, denkt Kinsman  dat Nederland er beter aan zou doen om een sectorbrede benadering te kiezen en de gezondheidszorg als geheel te ondersteunen. Daarmee zou Nederland zich ook duidelijker van de Verenigde Staten kunnen onderscheiden. In de VS is namelijk wettelijk bepaald dat hulpgelden naar een specifiek doeleinde moeten gaan, terwijl Nederland geld kan geven aan een sector als geheel.

Lokaal kan dan beslist worden waar het geld precies naartoe gaat. Daarbij mag het geld best direct naar het ministerie van gezondheidszorg gaan, zo vindt Kinsman. ‘De belastingbetaler zal zeggen dat er corruptie heerst. Maar als je een systeem niet steunt, zal het nooit beter worden. Je zult toch met het systeem moeten werken dat er is om op den duur de hele gezondheidssector te kunnen versterken.’

Ook zou er iets gedaan moeten worden aan ‘brain drain’ die er gaande is: veel westerse landen leiden verpleegsters en doktoren op, die vervolgens in het Westen blijven hangen. ‘Als je op die manier iets aan de structurele problemen doet, dan pak je tegelijkertijd ook het aids probleem aan.’

Bezuinigingen op gezondheidszorg ‘aburd’

Misschien was dit een goede tip geweest voor Ben Knapen, ware het niet dat hij van plan is te bezuinigen op sociale sectoren als onderwijs en gezondheidszorg. Wat vindt Kinsman van deze ontwikkelingen? Kinsman tuimelt bijna over zijn woorden: hij vindt het absurd, bizar en bijna niet te geloven. ‘Onderwijs en gezondheid zijn de basis voor een goed functionerende samenleving. Als landen hier niet in investeren, zullen ze nooit rijk kunnen worden.’

De visie die Knapen in zijn Kamerbrief presenteert, dat gezondheidszorg en onderwijs vanzelf zullen volgen als eenmaal de economische bedrijvigheid op gang is gekomen, vindt Kinsman hopeloos ouderwets. ‘Die weg hebben we al lang geprobeerd te bewandelen en daarin hebben we gefaald. Het IMF en de Wereldbank hebben met hun structurele aanpassingprogramma’s geen succes gehad. Het neoliberalisme is niet meer van deze tijd. Nederland gaat weer terug naar de jaren negentig  met dit beleid.’

Bovendien zal het de reputatie van Nederland schaden. ‘De Nederlanders genieten veel goodwill door hun investeringen in sociale sectoren. Nederland wordt daarom erg gewaardeerd.’ Het zou jammer zijn als die reputatie schade wordt aangebracht, denkt Kinsman.

Foto: John Kinsman

Lees ook:

• De weg is helder als je oogkleppen op hebt – Lau Schulpen

• Het interview met de directeur van het Aids Fonds.
• Het interview met de directeur van Dance4life
• Kamerleden tegen bezuinigingen op HIV/AIDS
• Kopstukken uit bedrijfsleven tegen bezuinigingen op HIV/AIDS.