Irene de Vries maakt in haar weblog een uitstapje van Suriname naar Venezuela, het land waar haar geliefde vandaan komt en haar schoonouders wonen. Gisteren vonden er verkiezingen plaats. ‘De populariteit van Chavez is dalende, wegens zijn loze beloftes. Het is de vraag wie bepaalt hoe lang hij nog aan de macht is, het volk of hijzelf.’

Met de Venezolaanse parlementsverkiezingen van afgelopen zondag in aantocht, waren dagelijks berichten in onze kranten te lezen over Chavez en zijn socialisme in Venezuela. Het zijn berichten die door het gros van de Nederlanders genegeerd zullen worden. Ondanks de ophef die deze president-generaal op het Zuid-Amerikaanse continent veroorzaakt weten veel mensen nog maar weinig van zijn bestaan af. Voor mijzelf was dat tot ruim vijf jaar geleden ook het geval, tot ik mijn Venezolaanse geliefde leerde kennen. Vanaf die dag lees en volg ik gretig al het nieuws rondom Venezuela.

Destijds waren de berichten over Chavez in de Nederlandse pers nog gematigd positief. Er was een man in Zuid-Amerika die verandering bracht, opkwam voor armen en een weerwoord had tegen het Bush en zijn imperialistische Verenigde Staten. Ook ik was optimistisch gestemd, de tegenargumenten van mijn vriend, die het Chavisme inmiddels al de rug had toegekeerd, in de wind slaande. Dit is overigens iets typisch voor Nederlanders, met name linksgestemden. Als de politieke richting in een ontwikkelingsland verandert, zijn we ineens niet meer zo kritisch en komen we met loze argumenten als ‘hiervoor was het ook niks’.  Alsof de mensen die in dat land wonen genoegen moeten nemen met weinig, omdat er daarvoor nog minder was (als dat al mogelijk is). Dat zouden wij zelf volgens mij nooit doen. Maar dat terzijde. In de loop van de jaren veranderde, ongetwijfeld door invloed van mijn partner, ook mijn mening over Chavez. Evenals de gematigde toon in de Nederlandse pers overigens.

Bijzondere kennismaking

Driekwart jaar geleden bracht ik voor het eerst een bezoek aan Venezuela. Het was een reis die vooral in het teken stond van een bijzondere kennismaking voor mij met het land en de achtergrond van mijn geliefde en het weerzien met familie. Maar ook kreeg ik een beter inzicht in de huidige politieke en sociale situatie en kon ik niet om Chavez heen, die overal levensgroot met de vuisten gebald staat afgebeeld.

Waar ik mij aanvankelijk vooral over verbaasde was  de levensstandaard die veel Venezolanen er op na houden. Ze gaan uitgebreid uit winkelen in grote shoppingmalls met winkels van Armani, Converse en andere (Amerikaanse) merken, doen dat gemiddeld met enorme auto’s van het formaat landcruiser en zien er stuk voor stuk piekfijn verzorgd uit. Van de armoede in sloppenwijken of achtergelegen gebieden is in de stad weinig te merken. Na alle negatieve verhalen die ik heb gehoord, over hoe slecht het met dit land gaat sinds de afgelopen elf (!) jaar dat Chavez aan de macht is, brachten deze beelden mij in verwarring. Zou het socialisme van deze president, ondanks zijn clowneske & populistische optreden en ondanks zijn dictatoriale neigingen met  veranderingen in de grondwet die hem meer macht geven, dit land niet toch een beetje vooruithelpen? Iets wat ik, met mijn linkse achtergrond,  natuurlijk graag zou geloven.

Tot inkeer komen

De weken die volgden deden mij tot inkeer komen. Het begon met mijn geliefde die mij erop wees dat in de enorme winkelcentra bijna niemand met tassen rondloopt. Etalages kijken is kennelijk voldoende. En waarom de auto’s zo groot zijn begrijp ik nog steeds niet, maar het feit dat je in het olieland voor minder dan 1 euro een volle tank hebt, zal de populariteit van dit vervoermiddel doen stijgen. De olieprijzen zijn echter al in geen tien jaar gewijzigd. En dat terwijl de inflatie enorm is. Op het moment dat ik in Venezuela ben wordt het geld van de een op de andere dag twee keer minder waard ten opzichte van de dollar; ingreep van de overheid. Van economie begrijp ik niets, maar volgens kenners helpt Chavez de economie van dit land, rijk aan bronnen als olie en cacao, naar de knoppen. De middenklasse slinkt met de dag, en niet omdat ze rijker wordt.

Chavez is dikke vriendjes met Castro, Ahmadinejad, Khadafi en Mugabe. Ook Idi Amin noemt hij een held die in ere hersteld zou moeten worden. En ondertussen draait zijn eigen propagandamachine op volle toeren. Overal wordt hij op patriottistische wijze afgebeeld. Het liefst naast een afbeelding van Simon Bolivar, de Venezolaan die in de 19^e eeuw een groot deel van Zuid-Amerika bevrijdde van het Spaanse kolonialisme en waar Chavez zichzelf graag mee vergelijkt. ‘Patria, Socialismo o Muerte’ valt overal langs de weg te lezen. Tijdens mijn verblijf zei hij in een van zijn urenlange toespraken (en als hij praat moet dat door alle publieke zenders per direct worden uitgezonden) dat het tijd wordt dat de in Venezuela mateloos populaire soapseries nu ook overgaan op het socialisme. Ondertussen vraag ik mij steeds meer af wat hij met socialisme bedoelt. Want ik zie nog niet zo goed welke daden er aan dit grote woord worden toegevoegd.  De armen zouden er op vooruitgaan, maar wonen nog steeds in dezelfde sloppen. En er zou betere toegang zijn tot gezondheidszorg, maar over de inzet van Cubaanse artsen die na een opleiding van drie jaar beweren het artsenberoep uit te kunnen voeren hoor ik niet veel goeds. 

Nauwelijks geïnvesteerd in publieke services

Wel hoor ik wat er allemaal achteruit is gegaan in de afgelopen tien jaar. In dat decennium heeft president Chavez nauwelijks geïnvesteerd in publieke services als water en elektriciteit. Zo kan het dus zomaar gebeuren dat van één van beide niet voldoende is en daarom wordt besloten de toevoer naar verschillende buurten te verminderen of stop te zetten, iets wat volgens de Venezolanen die ik ontmoet voorheen nooit gebeurde. Om die reden hadden ik en mijn schoonfamilie dagenlang geen stromend water. Later bevond ik mij in een gebied waar het water redelijk stroomt, maar de electriciteit twee keer per dag voor een paar uur uitvalt. Overdag liggen tijdens die uren kantoren en winkels plat; niet echt gunstig voor ‘de kleine man’ die geen generator heeft, lijkt me. Het verkeer is een chaos als de stoplichten uitvallen en ’s avonds word je kennelijk ook geacht om 9 uur al naar bed te gaan, want het is vroeg donker. Daarnaast is de veiligheid in Venezuela de afgelopen jaren achteruit gehold. Nog nooit waren er zoveel moorden en ontvoeringen, ’s avonds alleen over straat is er niet meer bij uit angst overvallen te worden.

Maar het meest sprekende zijn toch altijd wel de persoonlijke verhalen. De ingenieur die tegenwoordig in het weekend werkt en dagen van 13 uur maakt om dezelfde levensstandaard voor haar en haar familie (een huis, auto, eten en studiegeld voor de kinderen) vol te kunnen houden. Ik kom veel mensen tegen die om dezelfde reden twee banen hebben. De homoseksuele journalisten die voor de kritische media werken en daar, naast al genoeg problemen met hun homoseksualiteit in dit land te hebben, voortdurend moeten oppassen met wat ze schrijven. Het zal niet de eerste krant of televisiezender zijn wiens rechten worden ontnomen na kritische uitlatingen over het regime. De docente die van school geschorst wordt omdat zij openlijk voor haar politieke voorkeur uitkomt. De journalist die het liefst over ecologie zou schrijven, maar belast is met de onderwerpen criminaliteit en moord, simpelweg omdat dat aan de orde van de dag is, en ecologie niet. Jongeren die ’s avonds niet meer uitgaan omdat het gevaarlijk is weer thuis te komen en de kans lopen overvallen te worden.

Vreugdedans

Deze laatste persoonlijke voorbeelden, beperkingen in vrijheid, vrijheid van meningsuiting en in bewegingsruimte, lijken het meest te drukken op de mensen die ik tegenkom. Ze laten zich niet kennen hoor, liever gebruiken ze humor. Ze sturen elkaar sms’jes met grappen over ‘el presidente’. Als het licht weer aan gaat maken ze een vreugdedans en danken spottend ‘Chavez de grote’. De buschauffeur toont tijdens de reis een gemanipuleerd filmpje van Chavez dansend in minirok (daarmee riskeert hij overigens zijn baan te verliezen, mocht er een onwillige figuur in de bus zitten). Humor relativeert. Maar geen enkele overtuiging heeft volgens mij het recht de vrijheid van mensen in te perken op de manier waarop dat nu gebeurt. Nee, ik geloof toch niet dat dit is hoe socialisme bedoeld is.

De populariteit van Chavez is dalende, wegens zijn loze beloftes. Het is de vraag wie bepaalt hoe lang hij nog aan de macht is, het volk of hijzelf.