Deze week heeft het Europees Parlement zich duidelijk uitgesproken over het behalen van de Millenniumdoelen. In de resolutie die dinsdag met een ruime meerderheid werd aangenomen, roept het Europees Parlement de Europese Commissie en de lidstaten op om zich aan de belofte te houden om in 2015 de acht Millenniumdoelen te halen. Vice Versa sprak met Nederlandse Europarlementariërs in Straatsburg.

De rapporten liegen niet. Geen enkel Millenniumdoel is nog gehaald, terwijl er toch al tien jaar verstreken zijn. Ondanks alle goede ontwikkelingen leven er nog steeds 1,4 miljard mensen in extreme armoede. Er is nog vijf jaar te gaan om de doelstellingen te halen, maar de economische, financiële, voedsel en klimaatcrisis zetten het nakomen van de belofte nog verder onder druk. Zo realistisch en haalbaar blijken deze doelen dus toch niet te zijn. Of wel? Als het aan het Europees Parlement ligt, neemt de Europese Unie een leidende rol op zich bij de VN bijeenkomst in september en zetten alle Europese lidstaten zich in om de Millenniumdoelen te halen in 2015. Dat betekent dus ook dat de lidstaten zich moeten houden aan de belofte om 0.7% van het BNP aan ontwikkelingshulp te besteden. Een duidelijk signaal. Toch wordt al snel duidelijk dat het waarschijnlijk bij een signaal blijft.

Plussen en minnen

Ondanks dat de resolutie met een ruime meerderheid is aangenomen, is er volgens Judith Sargentini, Europarlementariër namens GroenLinks (Groenen) behoorlijk ‘geplust en gemind’ in de oorspronkelijke resolutie. Zo konden de paragrafen over landbouw (‘zo snel mogelijk een einde maken aan de exportsubsidies voor landbouwproducten’), handel (‘voor de verwezenlijking van de MDG’s is in de eerste plaats een radicale beleidsverandering in de geïndustrialiseerde en ontwikkelingslanden nodig om billijke en eerlijke regels voor de wereldhandel in te voeren’) en schuldenkwijtschelding (‘schuldenkwijtschelding of andere financiële niet-ODA-stromen niet als hulp aanmerken’) stuiten op amendementen van de Europese Volkspartij (EVP, christendemocraten). ‘Stoppen met de manier waarop we het doen, daar houden de christendemocraten niet van. Ook een deel van de sociaaldemocraten (S&D) niet, die zijn er voor het beschermen van de Europese boer’, aldus Sargentini.

Ook de paragraaf over de reproductieve rechten van vrouwen stond ter discussie. Woorden als ‘veilige abortus’, ‘condooms’ en ‘rechten’ op het vlak van reproductieve gezondheidszorg zagen de christendemocraten er liever uit. Ria Oomen-Ruijten, Europarlementariër namens het CDA en lid van de EVP fractie, zegt hierover: ‘Ik ben voor reproductieve gezondheidszorg, maar ik zie abortus niet als een geboortebeperkende maatregel. Iedere keer gaat het debat daarover, maar daarmee vereng je het debat.’ Ze heeft overigens net als haar Nederlandse collega Lambert van Nistelrooij wel voor gestemd. ‘De Nederlanders hebben daar toch een andere positie in’, aldus Van Nistelrooij.

Kleine stap

In de definitieve versie van de resolutie ontbreekt de overweging waarin wordt vastgesteld dat de rijke landen met biljoenen dollars hun banken hebben gered en dat de financiële sector nog niet heeft geboet voor de ‘ongekende crisis die hij heeft veroorzaakt’. Ook de hierboven geciteerde zinnen over het einde maken aan exportsubsidies en het invoeren van eerlijke regels voor de wereldhandel zijn na de stemming niet meer terug te vinden.

Wat zegt dit over de kracht en de mogelijke gevolgen van deze resolutie? Volgens Thijs Berman, Europarlementariër namens de PvdA (S&D), moeten we niet vergeten dat dit geen wetgevende actie is, maar een initiatief. ‘Niet meer, maar ook niet minder dan de mening van de grote meerderheid van het Europees parlement. Dat zijn bijna 500 miljoen Europeanen. Het nut van deze uitspraken is dat de Europese Commissie nu in zijn debat met de ministerraad kan zeggen dat het parlement dit ook vindt en dus sterker staat. Een ontwikkelingsminister kan tegen zijn collega’s zeggen: “Jullie kunnen wel roepen dat het handelsbeleid moet voorgaan, maar het Europees Parlement heeft deze resolutie aangenomen.” Dan staat die ene minister niet meer zo geïsoleerd.’ Berman vindt dan ook dat we er geen wonder van moeten verwachten. ‘Dit is nog maar één stapje, het moet nog worden omgezet in beleid. Maar het is wel een noodzakelijk stap.’

Politieke wil

Ondanks dat enkele paragrafen het bij de stemming niet hebben gehaald, vindt nog steeds een ruime meerderheid in het parlement dat ‘alleen met vastberaden politieke wil’ in de komende vijf jaar het mogelijk is om de Millenniumdoelen te halen. Toch ziet de praktijk er anders uit. De Europese Unie loopt ongeveer 20 miljard euro achter op de door haar toegezegde uitgaven voor de Millenniumdoelen. Ondanks dat het budget van de Europese Commissie voor ontwikkelingssamenwerking is gestegen van 11,2 miljard dollar in 2005 naar 15,4 miljard dollar in 2009, is het bedrag dat wordt besteed aan de bestrijding van honger, het verbeteren van de gezondheidszorg, onderwijs, milieu en gender gelijkheid fors gedaald, concludeert Alliance2015, een samenwerkingsverband van zeven Europese ngo’s in een rapport. Terwijl juist deze sectoren onder de Millenniumdoelen vallen.

‘Name and shame’

Als er wordt gekeken naar de lidstaten zelf, dan zijn er slechts vier landen die de politieke wil ook echt laten zien: alleen Denemarken, Nederland, Luxemburg en Zweden halen de 0.7% van het BNP. Frankrijk en Duitsland komen niet boven de 0.46%. Bovendien is de 0.7% ook in Nederland geen heilig huisje meer, zeker niet nu er een nieuwe regering aan gaat treden en er bezuinigd moet gaan worden. Ria Oomen-Ruijten (EVP) stelt vast dat het Europees Parlement de lidstaten alleen ‘moreel’ kan binden. Het is niet haalbaar om lidstaten juridisch te binden aan de 0.7%. ‘We kunnen het alleen met name and shame doen. Dat kan ook door de lobby van ontwikkelingsorganisaties. Maar dan moeten we daar ook eens in Nederland naar kijken, omdat ontwikkelingssamenwerking ook daar het ondergeschoven kindje dreigt te worden. Organisaties zullen mij aan hun zijde vinden om die lobby mee aan te gaan.’

Kloof

Alle lobby ten spijt, de kloof tussen wat er in het Europees Parlement deze week is uitgesproken en wat de lidstaten in de praktijk laten zien, is dus niet erg bemoedigend. Lambert van Nistelrooij (EVP): ‘Wij hebben de lidstaten niet aan een touwtje, wij praten over het budget van de Europese Commissie. Europa gaat door de zwaarste crisis. Het enige haalbare is dat we het budget voor ontwikkelingssamenwerking overeind houden. Dat vind ik al heel knap.’ Ook als je weet dat er meer moet gebeuren om de Millenniumdoelen te halen? ‘Dat zij zo. Je kunt het ook niet in één keer rechttrekken. Een verhoging, ook vanuit onze delegatie en Nederland, zit er niet in.’

Pappen en nathouden

Wat er in de lidstaten gebeurt op het gebied van ontwikkelingssamenwerking, heeft gevolgen voor Europa, stelt Judith Sargentini. ‘Rutte moet gaan onderhandelen en wil het budget voor ontwikkelingssamenwerking halveren. Daar krijgen wij last van, want het deel van het bilaterale ontwikkelingsgeld wordt door de Europese Commissie uitgegeven. Het merendeel van het budget van het Europese Ontwikkelingsfonds komt van de lidstaten, daar kunnen wij helemaal niet aan schroeven. Dat vind ik ook niet het debat. Het debat is: zijn wij bereid om onze houding te veranderen? En eerlijk te gaan handelen? Als we dat niet doen, dan is de rest toch bull? Iedereen zegt dat alle kleine beetjes helpen, maar dat is niet waar. Dat is pappen en nathouden.’

Marietje Schaake, Europarlementariër namens D66 en samen met de VVD lid van de liberale fractie ALDE, denkt dat het echt een politieke kwestie is. ‘Ik denk dat sommige groepen en sommige mensen hier echt geloven dat ontwikkelingssamenwerking niet helpt. En die trend zie je ook op grotere schaal, zie het boek van Dambisa Moyo, Dead Aid en de kritische evaluatie op hoe effectief ontwikkelingssamenwerking eigenlijk is. Niemand zal zeggen: laat mensen maar barsten. Maar het gaat om de manier waarop dat dan bereikt moet worden. Er zijn steeds politieke strijdpunten die je tegenkomt als het over dit onderwerp gaat.’

Schaake vermoedt dat deze resolutie over de Millenniumdoelen gaat over een onderwerp waar Europarlementariërs makkelijk ‘ja’ tegen zeggen. Maar zodra het op geld aan komt laten zij ander gedrag zien.‘Dan zegt het dus eigenlijk niks. Dat soort dingen gebeuren eigenlijk best wel vaak.’

Wishful thinking?

In de resolutie worden maatregelen voorgesteld om de Millenniumdoelen extra te financieren, zoals het instellen van een belasting op valutatransacties, het uitbannen van belastingparadijzen en illegale geldstromen en het goedkoper maken van overmakingen door migranten. Zijn deze maatregelen haalbaar? Ria Oomen-Ruijten (EVP) vindt de belasting, ook wel Tobin-tax genoemd, niet realistisch. ‘De grote G20 vinden de banken-tax al een groot probleem. Laten we deze discussie nu niet vervuilen met de Tobin-tax, die vervolgens nooit ingevoerd zal worden.’ Toch vindt Oomen-Ruijten dat Europa alles op alles moet zetten om het ontwikkelingsbeleid goed te doen. ‘Deze resolutie is een hoop wishful thinking, maar we moeten het ook gaan waarmaken in beleid. Kunnen we dat? Dat is mijn grote vraag.’

Thijs Berman (S&D) wil optimistisch blijven over de haalbaarheid van de voorgestelde maatregelen.‘Er is geprobeerd door rechts om de belasting op financiële transacties uit deze resolutie te schieten, maar dat is niet gelukt. Laten we daar optimistisch over zijn. Kijk, je kunt ook meteen met je pootjes omhoog gaan liggen, maar dan moet je niet de politiek in gaan. Eén van de grote ontwikkelingsorganisaties in Nederland heeft de leus: geloven dat het kan. Daar sta ik heel erg achter. Ik vind dat je de wil moet tonen. Niets is bestand tegen de wil van de mens, zo zei Mitterand. Ik denk dat het echt waar is.’

VN-bijeenkomst in september: ‘Er is geen buzz’

In september zullen alle wereldleiders zich verzamelen in New York om over de voortgang van de Millenniumdoelen te praten. Er zullen opnieuw beloften worden gedaan om de doelen te halen. Zoals is uitgesproken in de aangenomen resolutie wil het Europees Parlement dat de Europese Unie in september een leidende rol op zich zal nemen. De Europese Commissie zal deze week beslissen over een definitief standpunt voor de VN-bijeenkomst. Thijs Berman (S&D) is realistisch. ‘Hoogmissen van de VN leiden zelden tot doorbraken. Dat is met onze conferenties, resoluties en initiatiefrapporten net zo. Op zichzelf zijn dit soort bijeenkomsten niks, maar er komt iets uit voort. Het zijn net allemaal ijsschotsen. Maar als je doorspringt, kom je op een gegeven moment aan de andere kant van de rivier. En dan is er wel iets veranderd.’

Lambert van Nistelrooij (EVP) is graag optimistisch. ‘Ook over Kopenhagen waren er torenhoge verwachtingen. De insteek is om betrouwbaar te zijn en de gemaakte keuzes vast te houden. Je moet positief blijven denken, draai het eens om en kijk wat we wel kunnen doen.’ Sargentini (Groenen) vindt alle beloftes zo langzamerhand niet meer te verkopen. Ze merkt ook dat de VN-bijeenkomst niet leeft. ‘Er zijn nu wel wat ngo’s aan het kijken naar de top in New York, maar er is geen buzz. Er is geen gevoel van wij gaan de armoede de wereld uit sturen.’ Ze verwijst naar de slogan van Oxfam Novib, hoe groot is jouw wereld? ‘Voor veel mensen hier gaat die slogan natuurlijk niet verder dan de Europese Unie.’

De Europarlementariërs van de VVD en PVV waren helaas niet beschikbaar voor een interview. Het rapport van de Verenigde Naties ‘Rethinking Poverty’ met de meest recente cijfers is hier te vinden. Meer weten over het Europees Parlement? Kijk dan op deze site. De website van Eurostep houdt het nieuws over het Europese ontwikkelingsbeleid in de gaten.