Goede zaden kunnen boeren helpen een goede oogst te krijgen, zorgen voor meer voedselzekerheid en een diversiteit aan gewassen. Tegelijkertijd zijn zaden handelswaar en hebben grote zaadbedrijven veel macht. Vice Versa dook in de wereld van de zaden en maakte een special van 44 pagina’s rondom de vraag: hoe komen kleinschalige boeren in Afrika of Azië aan goede zaden, en wat voor problemen komen ze daarbij tegen.

Over hoe de boer aan beter zaad moet komen, en wie dat moet ontwikkelen, is verdeeldheid. De een wil boeren en boerinnen zaden laten uitwisselen en in staat stellen die te verbeteren, de ander denkt aan hightech veredeling. Er is fel debat over intellectueel eigendom op zaden tussen bedrijven, overheden, ngo’s en activisten. Dit debat belichten we van verschillende kanten in verschillende artikelen en reportages. Maar uit de special blijkt ook dat de tweedeling in het debat hierover voor boeren vaak niet zo van belang is. Ze halen hun zaden waar ze dat het beste uitkomt, of dat nu van een internationaal bedrijf is of van de lokale markt.

Er zijn veel projecten van overheden en ngo’s op het gebied van zaden, en ook sommige bedrijven, die hun zaden willen verkopen aan kleine boeren. De Nederlandse overheid steunt vanuit de hulp en handel agenda van Ploumen een aantal publiek-private zaadprojecten, vooral met Nederlandse groentezaadbedrijven. In een reportage in Indonesië ging Vice Versa kijken hoe dat in zijn werk gaat. In Kenia gingen we kijken hoe SNV samenwerkt met groentezaadbedrijven om boeren te helpen een goede tuinbouw op te zetten.

Dit soort projecten richt zich op de formele zaadsector, waarin bedrijven zaad verkopen en de overheid als het goed is de kwaliteit controleert. Maar uit onderzoek blijkt dat boeren in een aantal Afrikaanse landen maar 2,4% van hun zaden bij bedrijven kopen. De meerderheid krijgen of kopen ze in de informele sector. Veel ngo’s richten zich in hun projecten daarom op de manier waarop boeren zelf zaden selecteren, verzamelen, testen en vermeerderen. In de special doen we verslag van een bijeenkomst in Ethiopië, met Hivos, over hoe die uitwisseling veilig gesteld kan worden door vrije toegang tot zaden.

De voorstanders van de formele of juist de informele sector lijken in gescheiden werelden te leven. Maar voor boeren zijn beide zaaizaad systemen van belang, en lopen die ook door elkaar. Ze halen hun zaaigoed voor verschillende gewassen uit verschillende bronnen. We doen verslag van een conferentie in Nairobi over de Integrated Seed Sector Development benadering (ISSD), waarin het gaat om de ontwikkeling van de hele zaadsector, en het verbinden van de formele en de informele sector. In een reportage in Oeganda laten we zien hoe dat er in praktijk uitziet. Bij gebrek aan betrouwbare zaadbedrijven, die veel nepzaad verkopen, zijn boeren daar zelf zaden gaan produceren. In het programma is samenwerking opgezet met de overheid, om te zorgen dat deze zaden van goede kwaliteit zijn en gecertificeerd worden door de overheid.

Voor wie nieuw is in de wereld van de zaden leggen we in een artikel uit wat je moet weten over de techniek van de plantenveredeling. We kijken terug op de Access to seeds index, die vorig jaar zaadbedrijven aanzette om meer te doen voor kleinschalige boeren. We belichten de toegang van boeren tot zaden in post-conflict Burundi, en de vraag waarom er in West-Afrika zo weinig zadenbedrijven zijn.

Een pdf van de special is hier te vinden.
Abonnees ontvangen thuis de special in gedrukte versie, in het Engels.