De spanning stijgt. Nog een dikke week te gaan en dan gaan wij weer onze burgerplicht verstaan. Tijd voor een afwijkende verkiezingsblog, vindt Evert-Jan Brouwer van Woord en Daad. Niet zozeer omdat hij het dit keer anders aanpakt, maar omdat hij een unieke partij bespreekt: de SGP, de oudste partij van Nederland. Wat zouden deze mannenbroeders te melden hebben?

In trendy Volvo bolides, beschikbaar gesteld door een dealer uit de achterban, zoeft de SGP-top deze weken door het land. Van een Amsterdamse synagoge, naar boerenbedrijven in de Noord-Oostpolder (‘boer zoekt  minister’). De verkiezingsbijeenkomsten vinden plaats in de Bijbelgordel van Nederland, van linksonderin Zeeland tot rechtsbovenin Overijssel, met een uitschietertje naar Friesland.  Verder is de SGP inmiddels ook niet meer van de buis weg te slaan. Van der Staaij houdt zich dapper staande tegenover Prem of Eva Jinek. Of hij iedereen overtuigt is iets anders, maar toch staan ze al enkele weken op 4, 5 zetels in de peilingen. Op 15 maart méér dan 3 zetels voor deze partij zou historisch zijn.

Vanouds hecht de SGP sterk aan onze nationale identiteit en soevereiniteit. Was ze kritisch op Europa. Liep ze niet voorop als het om milieu ging. Wel was ze herkenbaar aan een sterk profiel op ontwikkelingssamenwerking. Wat heeft deze oranje stropdassenpartij in het nieuwste verkiezingsprogramma te melden?

Duurzaamheid is de achterliggende jaren belangrijker geworden voor de SGP. In de Kieswijzer Duurzame Economie komt de partij er dan ook redelijk goed uit. Ook op het Groen Kieskompas valt de partij net aan de goede kant van de as ‘behoud vervuilende economie/ omslag naar schone economie’. Nu is de keerzijde dat niet één van de verkiezingsprogramma’s, dus ook dat van de SGP, echt ‘Parijs-proof’ is. De SGP heeft onlangs wel ingestemd met ratificatie van het Verdrag van Parijs, maar net als alle andere partijen zijn de voorgestelde maatregelen niet vergaand genoeg om ervoor te zorgen dat we binnen 1,5 graden Celsius temperatuurstijging blijven.

Afgezien daarvan, staan er toch heel wat waardevolle maatregelen in het programma. ‘De vervuiler betaalt’ is de leidraad. Dat gaat van belastingen op verpakkingsmateriaal tot het belonen van vermindering van restafval. Gek genoeg kwam ik de aloude kilometerheffing voor auto’s, een idee waar de SGP jarenlang voor streed, niet meer tegen. Daartegenover wel een heffing op vliegverkeer. Als het gaat om energie, legt de SGP méér dan andere partijen – zelfs GroenLinks – het accent op energiebesparing. Immers, energie die je niet consumeert, hoeft ook niet te worden opgewekt. Ook geven de staatkundig-gereformeerden veel aandacht aan innovatie: investeer niet blind in bestaande vormen van duurzame energieopwekking, zoals wind, maar vooral in nieuwe, toekomstbestendige vormen én in besparing.

De Europese Unie wordt in het programma van de SGP bijna uitsluitend negatief bejegend. De partij ziet de EU als een elitair project, losgezongen van de burgers, geen rekening houdend met grote nationale verschillend, geen lessen trekkend uit crises, zelfs niet uit de Brexit. EU-regels moeten elke tien jaar ‘geëvalueerd en gevalideerd’ worden. Dat is gelijk een moment om overbodige regels te laten vervallen. Hetzelfde geldt voor de verdragen, de pijlers onder de EU. Nieuwe verdragen kunnen wat de SGP betreft alleen nog geratificeerd worden door een tweederde meerderheid in beide Kamers – een zinvol wetsvoorstel dat Kees van der Staaij al door de Tweede Kamer loodste, is door de Eerste Kamer in de wachtstand gezet. Jammer voor de SGP, maar daar kunnen ze dus niet meer mee scoren voor 15 maart.

Wat wel eventjes fijntjes mag worden opgemerkt is dat de SGP niet helder en duidelijk is over het concrete takenpakket van de EU. Het programma komt niet verder dan een voorzichtig zinnetje: ‘Wat nationaal kan, moet nationaal. Dit geldt in ieder geval voor zorg, onderwijs, sociale zekerheid- en belastingbeleid’. Als je dat zinnetje omdraait, mag er dus heel veel nog wél op EU niveau.  Her en der in het programma kom ik, soms indirect geformuleerd, vele zaken tegen: een gezamenlijk asielbeleid, EU geld voor opvang van asielzoekers in de regio, een beperkt monetair beleid gericht op prijsstabiliteit in de eurozone, kleinschalige buitenlandse missies ter bevordering van economische en politieke stabiliteit, een Europees landbouw- en visserijbeleid (wel stevig hervormd), regels voor transport, een hervormd Europees emissiehandelssysteem…. Kortom, náást stevige anti-EU teksten door lees ik een realistisch verhaal: waar de EU gezamenlijke knelpunten kan oplossen, gráág, maar wel  ‘lean and mean’.

Ten slotte proef ik de nieren van de SGP op het dossier ontwikkelingssamenwerking. Een paragraaf met een eigen karakter. Evenals de ChristenUnie geeft ze expliciete aandacht aan de meest armen en kwetsbaren op aarde, een groep die lang niet in elk verkiezingsprogramma benoemd wordt. Dat is barmhartigheid. De SGP verbindt de inzet voor ‘mensen in extreme armoede’ echter vooral met de kernwaarden gerechtigheid en rentmeesterschap. Méér dan in eerdere programma’s is er daarom aandacht voor beleidscoherentie voor ontwikkeling. Ook hier, net als bij PvdA, GroenLinks en ChristenUnie, het pleidooi om, op enigerlei wijze, nieuwe wetgeving en beleid te toetsen op ontwikkelingsimpact. En een duidelijke positiebepaling ten aanzien van internationale (handels)verdragen: zorg ervoor dat ze een positieve ontwikkelingsimpact hebben. Bedrijven dienen zich buitengaats te houden aan MVO afspraken. Belastingontwijking door multinationals wordt aangepakt.

Over het budget voor ontwikkelingssamenwerking laat het programma zich niet duidelijk uit: ‘Nederland moet niet bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking’. Ik zou bijna iets verklappen uit een recent lunchgesprek met Elbert Dijkgraaf, waarin hij precies zijn budgettaire inzet aangaf. Hoe dan ook, hij studeert op de mogelijkheid om buitenlandse investeringen met een duidelijke ontwikkelingsimpact fiscaal aantrekkelijk te maken. De SGP wil niet alles via de staat. Voor de insiders: je zult Dijkgraaf dus niet horen over ‘terug naar 0,7%’.

Afsluitend: ‘Soms zou je meer SGP willen.’ Eigenlijk wel een goede slogan van die Volvorijders. ‘Soms’ betekent ook ‘niet altijd’. Het mooie is dat er steeds meer groene vlekjes op het donkere SGP-pak komen; meer aandacht voor duurzaamheid dan ooit. De Europa paragraaf is me te negatief. Wees een vent, erken dat je de EU nodig hebt, en durf positiever te spreken over waar je Europa wél voor nodig hebt. De paragraaf over ontwikkelingssamenwerking is stevig, maar niet traditioneel. Geen terugkeer naar aloude royale overheidsbudgetten, wel een duidelijke inzet voor coherent beleid.