Gisteren werd de nieuwste Vice Versa aan minister Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking overhandigd. Met de 72 pagina’s tellende special, vestigt Vice Versa de aandacht op het belang van landrechten – en daarmee ook op de levens van mensen die van dat land afhankelijk zijn voor voedsel, inkomsten en huisvesting.

De overhandiging vond plaats tijdens de Landdialoog in Den Haag, waar ngo’s, academici, het bedrijfsleven en overheid samenkwamen om concrete afspraken voor de toekomst te maken.

Tijdens de overhandiging werd Irak als een van de highlights van de special uitgelicht. Een Irakese ambtenaar wist daar, vlak voordat ISIS Sinjar kwam innemen, het lokale kadaster mee te grissen. Nu de vluchtelingen mondjesmaat terugkeren, vormen de twee grote, groene boeken met handgeschreven namen een belangrijk naslagwerk dat conflict kan voorkomen. Ook in postconflict Colombia zijn landrechten een hot topic, nu de ontheemden terugkeren na de vredesovereenkomst tussen de FARC en de regering – al zal het volgens de lokale Colombianen ‘twee eeuwen’ gaan duren met de huidige capaciteit om alle percelen te registeren. En zolang die niet formeel geregistreerd zijn, ligt landconflict voortdurend op de loer.

Daarnaast werd gisteren het belang van relaties met de gemeenschap onderstreept. Een verhaal uit Mozambique beschrijft een wegblokkade die gefrustreerde jonge werknemers opwierpen als protest tegen een bedrijf dat salarissen te laat uitbetaalde. Zonder goede consensus met de gemeenschap kom je dus als bedrijf letterlijk en figuurlijk niet vooruit.

De special laat onder meer in Indonesië, Oeganda en Mozambique de complexiteit van grootschalige landinvesteringen zien: die aan de ene kant vaak samen gaan met kenmerken van landroof, maar die volgens velen ook de potentie hebben gemeenschappen uit de armoede te halen – mits er aan voorwaarden wordt voldaan. De belangrijke rol van de staat en van regels worden meerdere keren onderstreept, onder meer in het redactioneel waar de socioloog Karl Polyani wordt aangehaald. ‘De markt toestaan als enige te beslissen over hoe land wordt gebruikt, zal resulteren in de vernietiging van de maatschappij’, aldus zijn voorspellende woorden van zeventig jaar geleden.

Een reportage uit Mongolië laat zien hoe het land worstelt met privé-bezit van land, en aan een keukentafel in Twente komen we erachter hoe landjepik in de polder werpt. Een kritische blik wordt geworpen op de Nederlandse beleidscoherentie op het gebied van hulp en handel. Tevens worden Nederlandse initiatieven wereldwijd op het gebied van landrechten uitgelicht, zoals de steun aan Mozambique voor een ambitieus plan om vijf miljoen individuele gebruikersrechten te registreren.

De special portretteert verschillende onderzoekers, waaronder Femke van Noorloos van LANDac. Zij doet bij de Universiteit Utrecht onderzoek over nieuwe steden in aanbouw in onder meer Ethiopië, Kenia en Nigeria. Modellen uit Dubai wil men al te graag kopieren, maar vaak wordt vergeten dat de lokale landrechtensituatie uitermate complex zijn.

We blijven nog even in de stad met een verhaal over Beira, de tweede grote stad van Mozambique, waar bewoners vanwege de vele overstromingen hun voeten niet droog houden. Hollandse bedrijven hebben er grootste plannen, maar ook voor stadsontwikkeling moeten mensen wijken – en dat heeft niet altijd gunstige gevolgen. Hoe zorg je ervoor dat de stad van de toekomst er ook is voor de allerarmsten?

Als laatste breekt Annelies Zoomers, hoogleraar Internationale Ontwikkeling aan de Universiteit Utrecht en voorzitter van LANDac een lans voor duurzaam ontwikkelingsdoel nummer één: laat niemand achter. Want er bestaat ook zoiets als het recht om te blijven: op het land waar je voorouders hebben gewoond, en waar zelfs de rivieren en stenen van spirituele en symbolische aard kunnen zijn.

De special kwam tot stand met medewerking en financiering van LANDac.

De special zal volgende week bij de abonnees op de deurmat vallen. Nog geen abonnement? Geef je dan snel op en ontvang deze unieke special nog net op tijd!