Week 3 van 2017 is een week waarop we later nog wel eens zullen terugkijken als een week waarin we als wereldbevolking onomkeerbaar een nieuwe fase ingaan, schrijft Kathleen Ferrier in deze opiniebijdrage. De inauguratie van Donald Trump, de speech van waarmee de Chinese President Xi Jinping het Wereld Economisch Forum in Davos opende. Het baart haar zorgen dat na week 3, 2017 de wereld een plek wordt waar waarheid en respect er niet meer toe doen en waar grofheid en beledigen de norm worden.

Soms is het zo, dat, als je met ‘de wijsheid van nu’ terugkijkt op  ‘toen’, je beseft dat er momenten zijn waarin we als wereldbevolking onomkeerbaar een nieuwe fase ingaan. Ik denk dat als we later terugkijken, deze week: week 3 van 2017, zo een moment zou kunnen blijken te zijn. Vanuit het perspectief waar ik nu zit, Azië, China, Hong Kong, zijn de markerende gebeurtenissen van deze week de inauguratie van Donald Trump als president van de Verenigde Staten en de speech waarmee de Chinese President Xi Jinping het Wereld Economisch Forum in Davos opende.

Geopolitieke aardverschuiving?

De wereldbevolking kijkt machteloos -of tevreden, dat hangt af vanuit welk perspectief men kijkt- toe hoe westerse meer-partijen democratieën instorten en aan gezag inboeten omdat de bevolking zich niet meer herkent in wat de ‘politieke elite’ is gaan heten. Europa zit opgescheept met een lastige Brexit en toont haar humanitaire failliet en politieke onmacht door niet in staat te blijken beleid voor menswaardige opvang en begeleiding van vluchtelingen en migranten te formuleren, laat staan uit te voeren. Burgers voelen zich niet meer vertegenwoordigd door hun volksvertegenwoordigers en herkennen zich niet meer in politieke partijen. In de VS is de nieuwgekozen president in de verkiezingscampagne gemakkelijk weggekomen met het verkondigen van onwaarheden en het doen van racistische en seksistische uitspraken. Dat doet er kennelijk niet toe.

Wat telt is dat hij ánders is. Anders dan die vermaledijde ‘politieke elite’ en zeker anders dan een vrouw die ‘Clinton’ heet. Politieke correctheid, respect voor culturele verschillen, hij  lapt het aan zijn laars. Sterker nog, hij vergroot ze ook nog eens flink uit, zodat scheidslijnen, angst, agressie en gevoelens van onbehagen aangewakkerd worden.

Deze onmacht van de westerse wereld om op fatsoen gebaseerd bindend politiek leiderschap te tonen biedt de Chinese President Xi Jinping een vacuum waarvan hij gemakkelijk gebruik kan maken. En dat deed hij in Davos. Daar stond hij, als het toonbeeld van moraliteit en stabiliteit, verdediger van globalisering en vrijhandel en voorvechter van het klimaatakkoord van Parijs.

Er is ontegenzeglijk een verschuiving van de macht van West naar Oost gaande. In het afgelopen decennium is China uitgegroeid tot een grote speler op het wereldtoneel, als internationale kapitaalverstrekker en investeerder. China is actiever geworden in internationale samenwerking en levert een aanzienlijke bijdrage en manschappen aan VN-vredesmissies. Laten we ook het groeiend aantal Chinese studenten dat aan buitenlandse universiteiten studeert niet vergeten, evenmin als het toerisme vanuit China. Alleen al in 2015 zorgden 120 miljoen Chinese toeristen voor banen en welvaart in tal van landen.

Economische of Politieke grootmacht?

Maar toch… of week 3, 2017 het begin inluidt van een nieuwe wereldorde met China als politieke grootmacht, waag ik te betwijfelen. Allereerst moet er een onderscheid gemaakt worden tussen economische en geopolitieke invloed. Als economische grootmacht is China zeer invloedrijk, zelfs meer dan sommigen in het westen willen erkennen. Bovendien zullen naar mijn overtuiging initiatieven als de AIIB, the Asian Infrastructure and Investment Bank en het One Belt One Road initiatief, de nieuwe zijderoute, de wereld sterk gaan veranderen.

Iets anders is de geopolitieke invloed. In een lezing in Hong Kong betoogde voormalig minister van Buitenlandse Zaken van Mexico Jorge Castañeda, dat een land waarin het maatschappelijk middenveld geen ruimte krijgt om zich te organiseren en een gezaghebbende tegenkracht voor de overheid te vormen, niet is staat zal blijken een wereldleider te worden. Ik denk dat Castañeda gelijk heeft: men is in China niet gewend aan checks and balances.

Juist op het vlak van economische macht, lijkt zakenman-president Trump China te willen uitdagen. Hij heeft gelijk als hij zegt dat China zelf vrijhandel niet in praktijk brengt, met hoge tarieven voor producten uit het buitenland, maar hij moet niet vergeten dat powerplay vanuit de VS tot aanzienlijke schade voor het eigen bedrijfsleven kan leiden. Amerikaanse bedrijven als Apple, Starbucks en McDonald’s maken maar wat graag gebruik van de goedkope arbeid en slechte arbeidscondities hier in China. Zij kunnen per onmiddellijk te maken krijgen met fors hogere belastingen en scherpere controles, als Trump moeilijk doet, ten koste van de banen en winst die China deze bedrijven oplevert.

Zuid-Chinese Zee en het ‘Een-Chinaprincipe

En dan heb ik het nog niet over de mondiale veiligheidsaspecten die ernstig onder druk komen te staan als Trump China bewegingsvrijheid verbiedt in de getroebleerde wateren van de Zuid Chinese Zee of gehakt maakt van het Een-China-principe, waarvan ook Taiwan deel uit maakt. …

In het verlengde daarvan is er nóg een gebeurtenis deze week, die zeker vanuit mijn perspectief, Hong Kong, markant is. Dat is een ontmoeting tussen leden van de prodemocratische beweging die autonomie van Hong Kong voorstaat en conservatieve republikeinen in de VS. Als die relatie gaat groeien kan dat leiden tot een clash tussen Beijing en Washington, die grote gevolgen kan hebben voor Hong Kong. Zoals het Afrikaanse spreekwoord zegt: waar olifanten vechten worden het gras vertrapt.

Grofheid de norm

Afgezien van al het eerder genoemde, baart het mij zorgen dat na week 3, 2017 de wereld een plek wordt waar waarheid en respect er niet meer toe doen en waar grofheid en beledigen de norm worden. Nog niet zo heel lang geleden werd een VVD Kamerlid publiekelijk berispt omdat hij Chinezen in een tweet “spleetogen” noemde, Trump twittert nu ongestoord veel grovere beledigingen.

Wat er na deze derde week van 2017 zal gaan gebeuren, weten we niet. Laten we, vanuit welk perspectief we de ontwikkelingen in de wereld ook beleven, in ieder geval de woorden van Martin Luther King jr in gedachten houden, dat “…de ongewapende waarheid en de onvoorwaardelijke liefde het laatste woord zullen hebben…”