COLUMN- Sinds de Panama Papers uit zijn vindt er ook discussie plaats over de vraag of goede doelenorganisaties geheime financiële constructies mogen afsluiten als dit het algemeen belang dient. Ron van Huizen, oud-directeur van Greenpeace en Terre des Hommes, vindt van wel. In deze column schrijft hij hoe Greenpeace in zijn tijd door een vernuftige financiële constructie de Engelse justitie te snel af was.

Onlangs zag ik op TV de ontroerende en indrukwekkende documentaire ‘ How to Change The World’ over het ontstaan van Greenpeace in Canada in 1971. Hoe zeven jongens en een oude schuit naar het eilandje Amchitka aan de westkust van Alaska voeren om ter plekke te protesteren tegen de ondergrondse atoomproef die de VS onder president Nixon wilde houden. Het doel werd niet bereikt en de atoombom werd tot ontploffing gebracht, maar de media attentie was enorm en een machtige organisatie zag het licht.

In de jaren daarna volgden tot de verbeelding sprekende acties tegen Russische walvisvaarders en Canadese en Noorse jagers die op het ijs de jongen van zeehonden doodknuppelden voor de vacht. En ook was te zien hoe de moedige actievoerders vochten voor een plaatsje in de helikopter met Brigitte Bardot, want zo’n een vamp laat niemand koud.

Tenslotte eindigde het jongensboek in een grote onderlinge ruzie tussen de mannen van het eerste uur.  Er was ook een wildgroei aan rechtszaken ontstaan over het eigendom van de naam Greenpeace tussen de Canadezen en het inmiddels opgerichte Greenpeace USA. Kortom, oorlog tussen de idealisten.

Uiteindelijk werden de rechtszaken in 1979 afgekocht voor 75.000 dollars door Greenpeace Europe waar de in 1977 en 1978 ontstane Greenpeace kantoren in Frankrijk, Engeland en Nederland in waren verenigd. Het was de Canadees David McTaggart die de basis heeft gelegd voor de internationale samenwerking, Greenpeace International. De cirkel was rond en zo eindigde de documentaire en de pionierstijd van Greenpeace.

Antipool

Hans Guyt is momenteel een eigenzinnige en briljante campaigner bij Terre des Hommes. Met zijn Sweety campagne geeft hij kleur aan het dorre imago van ontwikkelingssamenwerking. Hij was ook één van de drie oprichters van Greenpeace Nederland in 1978 en ik ken hem vanaf december 1980 toen ik bij Greenpeace Nederland kwam.

Het klikte meteen tussen ons omdat wij elkaar de tent uitvochten en altijd weer gezellig in de kroeg eindigden. Hij was mijn antipool. Hij kende de zeestromen en ik de geldstromen, werd gezegd. Dat botste wel eens, maar niet met  de zeer geheime constructie die diende ter bescherming van de Greenpeace schepen tegen de grote boze multinationals.

Deze geheime constructie werd bedacht in 1985 nadat ons schip ‘de Sirius’ door de concerns Bayer en Dow Chemicals in Antwerpen aan de ketting was gelegd vanwege ‘onrechtmatige’ acties tegen het dumpen van chemisch afval in de Noordzee.

Greenpeace Nederland had vanaf het begin in haar beleid opgenomen om zoveel als mogelijk internationale campagnes en de aanschaf van schepen rechtstreeks te financieren. De Sirius was gekocht in 1981, vervolgens de MV Greenpeace, de Gondwana en tenslotte de Solo. Deze schepen waren eigendom van Greenpeace Nederland en voeren onder Nederlandse vlag.

Extra bescherming tegen beslagleggingen

Vooral de acties tegen het dumpen van radioactief materiaal in de Atlantische Oceaan door British Nuclear Fuels Limited en de lozing van radioactief afval in de Ierse Zee door de nucleaire opwerkingsfabriek Sellafield, eigendom van BNFL, noopten tot extra bescherming van de schepen tegen beslagleggingen. BNFL loerde op ons en wij wisten dat. De back to back constructies  waren het resultaat. Simpel en doeltreffend, zoals later bleek.

Hiervoor werden de schepen Sirius en MV Greenpeace verkocht aan op initiatief van Greenpeace Nederland opgerichte Stichtingen met een eigen bestuur. Deze papieren stichtingen hadden natuurlijk niet het geld om de schepen te kopen en leenden bij de bank. Greenpeace Nederland  stond borg voor de leningen en hield een termijn deposito aan bij de twee meewerkende banken. Op deze manier hadden we ook greep op de constructie.

De spread van 0,5% van het geleende geld, dat is de rente die we ontvingen op onze

termijn deposito minus 0,5%, werd beschouwd als de verzekeringspremie die wij voor de bescherming moesten betalen en waar een verzekeringsmaatschappij natuurlijk nooit een dekking voor wilde geven. Vervolgens werden de leningen opgenomen in het hypotheekregister. Een grappig staaltje trouwens van nu eens een keer twee goede bankiers, die wilden meehelpen zonder eigen gewin op de voorgrond.

Gedenkwaardige campagne

En toen begon in de zomer van 1987 de gedenkwaardige campagne tegen de opwerkingsfabriek Sellafield met de MV Greenpeace en Hans Guyt als actieleider aan boord. Een overvloed aan rechtszaken volgden in Nederland en in Engeland. De kapitein Willem Beekman en Hans Guyt moesten 3 maanden zitten in de Pentonville gevangenis in Londen voor belediging van het Engelse Hof omdat zij het opgelegde voorlopige verbod op actievoeren (injunction) negeerden. Maar de deurwaarder viste achter het net. De beslaglegging op het schip en diverse bankrekeningen ging mooi niet door, omdat de hypotheeknemer daar een stokje voor stak.

De gerechtelijke deurwaarder kon er allemaal wel om lachen en Hans Guyt en Willem Beekman werden wegens goed gedrag na 6 weken vrijgelaten na een landelijke handtekeningenactie onder aanvoering van milieuminister Ed Nijpels van de VVD.

Wij konden niet weten dat jaren later een gesjeesde PvdA’er, Herman van Wijk, in het bestuur kwam van Greenpeace Nederland en meteen zijn PvdA vriendjes van betaalde opdrachten voorzag.  Jan van Ingen Schenau en Dick Benschop van het consultancybureau Benschop Advies kregen van hem de opdracht om Greenpeace Nederland door te lichten. Daarmee kwamen de geheime back to back constructies in verkeerde handen.

Dick Benschop werd in 2011 President-Directeur van Shell Nederland.

Niet het eeuwige leven

Natuurlijk heeft een geheime constructie niet het eeuwige leven, soms door domheid en vaak doordat de tijden veranderen. Zo werd de Arctic Sunrise in september 2013 door de Russische kustwacht aan de ketting gelegd, omdat de Greenpeace-activisten in de wateren rondom Nova Zembla een olieplatform enterden. Maar Poetin noemde de activisten geen piraten en weldra werd het schip vrijgegeven en kwamen de gegijzelde actievoerders weer veilig thuis.

BNFL was andere koek. Dit bedrijf wilde wel degelijk de Greenpeace organisatie grote materiële en financiële schade toebrengen en de geheime constructie was daarop een gepast antwoord.

Maar de kampioen tot nu toe is zonder enige twijfel de Franse Geheime Dienst die op 10 juli 1985 het schip de Rainbow Warrior in de haven van Auckland, Nieuw Zeeland, opblies omdat Greenpeace wilde protesteren in de Pacific tegen de Franse ondergrondse atoomproeven bij het atol Mururoa. Greenpeace Nederland had hierbij een dode te betreuren. Tegen grof geweld is geen constructie opgewassen, geheim of niet geheim.

Ron van Huizen was bijna 17 jaar lang directeur van Terre des Hommes en tien jaar directeur van Greenpeace Nederland.