Foto: Star

 

 

 

 

 

 

 

Aanstaande donderdag is het zover. Op de Ready for Change conferentie in Amsterdam presenteren Partos, FMS en Woord en Daad een rapport over de Sustainable Development Goals. Samen met meer dan veertig andere organisaties, bedrijven en denktanks doen ze aanbevelingen aan de politiek. Die aanbevelingen gaan ook over klimaat. SDG 13 vraagt van de internationale gemeenschap ‘to take urgent action to combat climate change and its impacts’. Evert-Jan Brouwer was twee weken terug in Bangladesh en ervoer de noodzaak daarvan aan den lijve.

Het is zinderend heet als ik aankom in Bangladesh. De temperatuur schommelt tussen de 38 en 42 graden. Het is stoffig in dit zo waterrijke land. Al vier weken lang heeft de hitte het land in zijn greep. Ook buurland India zucht onder de hittegolf. In de grote steden is de watervoorziening telkens onderbroken. Schooltijden zijn aangepast. Zonnebloemen staan verlept op de velden van de telers. De inkomsten die ze normaal verkrijgen uit de gewonnen zonnebloemolie lopen sterk terug. Hetzelfde geldt voor de mangotelers. Vanwege de droogte vallen de mango’s van de bomen vóórdat ze goed rijp zijn, en brengen ze op de markt minder op. In de krant zie ik een foto van een verkoper die de te kleine vruchten sorteert.

De Bengaalse media discussiëren deze dagen volop over de klimaatverandering. Die discussie gaat niet over de vraag óf er een relatie is tussen de hitte en de klimaatverandering. Maar meer over de vraag wat je eraan kunt doen, dan wel hoe je je ertegen kunt wapenen.

Bjorns rekenmachine

In één van de kranten kom ik een groot opinieartikel tegen van de spraakmakende Bjorn Lomborg. Hij werkt bij het Copenhagen Consensus Center. Bjorn is een genadeloze rekenaar. Allerlei mooie oplossingen voor wereldproblemen ontmaskert hij met een? rekenmachine. Sommige oplossingen zijn onbetaalbaar, terwijl ze heel aantrekkelijk lijken. Aan andere zou je nooit gedacht hebben, maar die blijken ineens voor een prikje uitvoerbaar. Bjorn heeft ook voor Bangladesh de rekenmachine gepakt. Hij bespreekt drie maatregelen die duurzaam zijn, maar ook relatief duur: aanplanting van extra mangrovebossen aan de zuidkust, een vroegtijdig waarschuwingssysteem voor cyclonen en het aanleggen van bedijkte polders.

Echter, Bjorn zou eigenlijk aan Bangladesh een ander perspectief willen meegeven, meer in de sfeer van economische groei. Verdere automatisering en modernisering van de landbouw zou een mogelijkheid zijn. Het meeste brood ziet de Deen in het verplaatsen van arbeiders van het platteland naar de stad. Ze zouden van landbouwers fabrieksarbeiders kunnen worden in de middelgrote steden. Zijn redenatie: die extra training tot fabrieksarbeiders maakt hen productiever; daardoor wordt de economie van Bangladesh sterker; kunnen er meer maatregelen genomen worden tegen klimaatverandering; en neemt uiteindelijk de levenskwaliteit voor individuele burgers toe. OK.

Bengaals klimaatbewustzijn

In diezelfde week verschijnt er een minstens zo interessant opiniestuk in een van de landelijke dagbladen, geschreven door Adnan R. Amin, een Bengalees. Het stuk van Amin heeft een andere insteek. Hij legt de vinger bij een aantal fundamentele problemen in de Bengaalse samenleving en economie. De foute manier waarop er met grondwater wordt omgesprongen, onder andere door grote fabrieken. De rücksichtslose wijze waarop ontbossing voor allerlei doeleinden plaatsvindt. Het gebrek aan stedelijke planning, waardoor de leefbaarheid in grote steden als Dhaka sterk afneemt. (De bevolking van Dhaka, met dik 15 miljoen inwoners, groeit jaarlijks met 4,2%. 70% van de nieuwe stedelingen zijn binnenlandse klimaatmigranten, naar schatting van de International Organisation for Migration.)

Amin noemt een viertal factoren die een gebrek aan klimaatactie in Bangladesh verklaren. Menselijk: mensen reageren niet snel op sluimerende dreigingen, vaak te laat. Sociaal: een soort optimisme, het zal zo’n vaart met ons niet lopen. Ik rook lekker door, ik ben vast niet degene die longkanker krijgt. Cultureel-religieus: een fatalisme, natuurrampen zijn ‘Acts of God’ die je niet kunt tegenhouden. Economisch: Bangladesh hanteert een fout economisch model dat alleen op BNP groei is gestoeld, maar allerlei kosten, waaronder uitputting van natuurlijke hulpbronnen, niet meerekent.

Ik heb het gevoel dat Amin een aantal belangrijke binnenlandse oorzaken aansnijdt, die verklaren waarom er in Bangladesh zo weinig gedaan wordt tegen de klimaatverandering. Oorzaken die voor een belangrijk deel te maken hebben met de mentaliteit van mensen. Die mentaliteit werkt ook door in de politieke aanpak van het probleem. En andersom: als de politiek zich van zulke factoren bewust is, kan ze gerichter inzetten op gedragsbeïnvloeding van burgers, of dat nu consumenten of ondernemers zijn.

Een goede analyse van de oorzaken is nodig om effectieve oplossingen te kunnen voorstellen. De doorgerekende oplossingen van Bjorn uit Denemarken lijken niet allemaal aan te sluiten op die oorzaken.

Let’s act together! And let’s act now!

‘Let’s act together! And let’s act now!’ Dat zei premier Rutte op de COP 21 conferentie in Parijs in december 2015. Dat aspect, de rol die westerse landen moeten spelen in de aanpak van klimaatverandering, kwam tijdens mijn week in Bangladesh in de media niet zo aan de orde.

Klimaatverandering wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door landen als Nederland, die een disproportionele aanslag doen op de wereldwijd beschikbare natuurlijke hulpbronnen. Het vernieuwende aan de Sustainable Development Goals is dat ze niet alleen actie vragen van inwoners van Bangladesh, maar ook van inwoners van Nederland.

Als je in Bangladesh komt, dan denk je: hier gaat het pas echt fout. Vreselijk, die rook spuwende autobussen die door Dhaka scheuren, die bergen afval die zelfs de mooiste plekjes natuur ontsieren, die zwaar door kunstmest aangetaste akkers. Kom je weer terug in Nederland, dan lijkt alles voor het oog keurig schoon en groen. Weinig aan ’t handje. De Sustainable Development Goals geven ons de opdracht om door die eerste indrukken heen te prikken. Om te kijken naar de oorzaken van klimaatverandering. En dan blijkt dat een goede aanpak van klimaatverandering zowel thuis als in het buitenland vorm en inhoud moet krijgen.

Is Nederland ‘Ready for Change’ als het om klimaatverandering gaat? Komende donderdag doen we aanbevelingen over de aanpak van klimaatverandering ‘at home and abroad’. Wat ik er nu vast kan zeggen: er mag van ons nog wel een flinke schep urgentie en actie bij!