INTERVIEW- Hoeveel rekening houdt de Europese politiek met de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s)? Om hierin meer inzicht te krijgen spraken we met Judith Sargentini, Europarlementariër voor GroenLinks / The Greens. Zij zit zowel in de commissie die over ontwikkelingssamenwerking gaat als in de commissie die migratiezaken behandelt.

 

Judith Sargentini heeft een achtergrond in de ontwikkelingssamenwerking. Ze werkte bij het Nederlands Instituut voor Zuidelijk Afrika (NIZA) en was actief in de strijd tegen conflictmineralen. Vanuit de gemeenteraad van Amsterdam maakte ze in 2009 de overstap naar Brussel.

‘De Millenniumdoelen hadden momentum’, legt Sargentini uit in het kolossale gebouw in Brussel waar alle 751 Europarlementariërs kantoor houden.  ‘Voorafgaand aan het nieuwe millennium had je Jubilee 2000, een groot samenwerkingsverband van ontwikkelingsorganisaties. En het was ook nog eens een katholiek Jubeljaar. Men ging echt voor die millenniumdoelen. Maar bij de SDG’s heb je dat gevoel totaal niet.’

Ziet u het opnemen van migratie in de SDG’s als een mijlpaal?  

Sargentini kijkt somber en zegt gelaten:  ‘Mij lijkt het erg belangrijk dat migratie genoemd wordt. Of dat nu als risico is of als voordeel, we moeten het erover hebben. Maar het Europese migratiebeleid wordt al zo op het scherpst van de snede besproken, dat er in het debat helemaal niet naar de SDG’s wordt verwezen. Terugkijkend naar de millenniumdoelen; ja, daar werd echt beleid op geschreven. Maar de SDG’s daarentegen leven veel minder; voor Europees migratiebeleid zijn die niet nodig. De link tussen ontwikkeling en migratie is bekend.’

Hoe legt u artikel 10.7 van de SDG’s uit?

Sargentini pakt de aangereikte tekst erbij en leest die langzaam voor. ‘Het faciliteren van gereguleerde, veilige en verantwoordelijke mobiliteit van mensen door middel van een goed gepland en uitgevoerd migratiebeleid.’ Ze denkt even na. ‘Ik vind het een oproep om irreguliere migratie in goede banen te leiden. Het is het erkennen van een fenomeen dat in goede banen geleid moet worden. Volgens mij wordt met name op arbeidsmigratie gedoeld. Dat leid ik af uit het gebruik van het woord mobiliteit. Hier in Europa wordt met mobiliteit meestal arbeidsmigratie binnen de EU bedoeld. En het woord ‘gepland’ is natuurlijk cruciaal. In mijn interpretatie zegt dit artikel: hou nu eens op met mensen op de bonnefooi in bootjes te laten komen, om in Spanje sinaasappelen te komen plukken. Maar erken dat die sinaasappels door iemand geplukt moeten worden, en regel dat.’

Wordt er in Brussel veel over dit artikel gesproken?

‘Nee, het is niet zo dat er vaak over dit artikel wordt gesproken.’

Zou dat moeten?

‘Ik vind dat ieder artikel dat wijst op het belang van betere arbeidsmigratie goed is. Maar daar hebben we niet per se het “bewijs” van de SDG’s voor nodig. SDG’s voegen niets toe aan de bewijsvoering voor het één of ander, en daarom doe je een debat over migratie niet met de SDG’s in  de hand.’

Wat is het alternatief?

‘Je hebt zoveel andere verdragen die wèl een rol spelen in debatten. Bijvoorbeeld de internationale conventie ter bescherming van de rechten van arbeidsmigranten uit 1990 het Europees verdrag voor migratie, wat nooit is geratificeerd maar wat telkens als discussiepunt terug komt. Of het VN-verdrag voor de rechten van migranten. Of het Dublin verdrag, of de EVRM, het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Ik herinner me een lange campagne van NGO’s om het Europees verdrag voor migratie te ratificeren, maar daar had niemand oren naar.’

Dus de SDG’s sterven een roemloze dood?  

‘Wel, ik serveer ze niet af, maar ik zeg alleen dat het in het kader van de migratiepolitiek niet leidt tot enig extra debat in de EU.’

Hoe ziet u de EU-Turkije deal in het licht van de ‘veilige’ routes?

‘De Turkije deal heeft niks te maken met een veilige route voor migratie. De deal is feitelijk de institutionalisering van een mensenrechtenschending. Dit is het terugsturen naar een land waar de mensen niet veilig zijn. Voorstanders zeggen dan: we moeten toch wat, om te zorgen dat ze niet op een bootje stappen. Maar ik denk: er is maar één manier om bootjes te stoppen, en dat is zorgen dat er een legale route is. Wat ze nu doen creëert alleen maar nieuwe irreguliere routes. Je ziet nu al een toename van bootjes naar Lampedusa, en de oversteek vanuit Egypte naar Italië wordt meer gemaakt. Ook al kunnen er nu even fysiek minder mensen naar Europa, er zijn daardoor niet opeens minder mensen op zoek naar een veilig heenkomen.’

Nederland claimt een groot succes in het Europees beleid: er komen opeens nauwelijks meer vluchtelingen aan in Griekenland…

‘Natuurlijk is het wat rustiger nu, maar je weet niet wat de toekomst brengt. Mensen sparen weer, en herpakken zich. Hun aantal loopt op en de situatie in Turkije, Libanon en Jordanië wordt er niet beter op.’

Wat vindt u van de afspraken over terugkeer die minister Koenders namens Europa maakte met Mali, Ghana en Ivoorkust?

‘Bij een vluchtelingenbeleid hoort een terugkeerbeleid, want wie afgewezen wordt die moet terug. Het is lastig om Ghana als een onveilig land te claimen. Daar is geen oorlog of conflict dus een asielaanvraag zal niet snel gehonoreerd worden. Probleem is dat landen de afgewezen asielzoekers vaak niet terug willen nemen. Dus daarmee worden afspraken gemaakt. Wat ik wel heel zorgelijk vind is dat we opeens geld uit het ontwikkelingssamenwerkingsbudget gaan inzetten om migratie tegen te gaan. Dat geld moet gebruikt worden om landen te ontwikkelen, maar nu wordt het ingezet voor dingen als grensbewaking. En dat is absoluut niet hetzelfde als ontwikkeling brengen!’

Er is toch een ‘Afrika fonds’ door de EU opgezet?

‘Dat kwam voort uit de top in Valletta, Malta. Er werd veel geld uitgetrokken, 3.6 miljard euro in totaal. Maar dat is geen vers geld. Het zal geld zijn wat ze allang hadden willen besteden aan landen in Afrika.’

Wat willen de Afrikaanse landen die hun burgers terug gaan nemen als ‘vergoeding’ van Europa?  

‘Meestal dringen ze aan op visa liberalisatie, ofwel makkelijker visa voor eigen burgers. Ook Turkije had dat hoog op de lijst staan tijdens hun onderhandelingen met Europa, maar dat is nog steeds niet helemaal rond.’

Mensen uit West-Afrika smeken om legale visa. Maar wanneer Europa die visa telkens weigert laten we ze weinig keus en dwingen we ze als het ware de boot te nemen. Hoe ziet u dat?

‘Visa liberalisatie is daar niet geschikt voor, want toeristenvisa zijn maar geldig voor drie maanden en mogen bovendien niet gebruikt worden om te werken.  Maar ik geloof heilig dat je illegaal werk veel beter legaal kan laten gebeuren. Er is veel werk in de Spaanse Vuelta waar aardbeien geplukt moeten worden. Daar is een illegaal circuit ontstaan, terwijl het veel beter op een legale manier geregeld kan worden. Bijvoorbeeld door tijdelijke migranten.’

Europa heeft nu een afspraak met Turkije over terugkeer, verwacht u soortgelijke deals met Afrikaanse landen?

‘Ik zie eigenlijk geen link tussen die twee. Vanuit Turkije zijn het vooral vluchtelingen, West-Afrika betreft veelal economische migratie. Bovendien zie je altijd golven; een jaar of tien geleden kwamen veel Senegalezen via de Canarische eilanden, totdat Spanje dat stopte en de economie daar instortte, waardoor het minder aantrekkelijk werd.’

Worden wel echt de grondoorzaken van migratie aangepakt?

‘Er zijn dingen waar we het nog veel te weinig over hebben. Zoals eigen productie in Afrika. Zolang Europa cacaobonen goedkoop invoert, maar enorme importtarieven heft op chocoladerepen, zal er niet snel productie in Afrika ontstaan. Dat zie je ook bij andere grondstoffen waar de focus ligt op ruwe materialen.’

Is er politieke wil om lagere importtarieven te realiseren?

‘Totaal niet. Dat zou onze eigen chocolade industrie kunnen raken. Europa zegt: handel is handel en dat beleid staat los van ontwikkelingsbeleid. Toch is dat onterecht. Kijk maar naar het verdrag van Lissabon.’

Sargentini loopt naar de kast, haalt er een dik boek uit en slaat het open. ‘Hier is dat verdrag. Bij 21.2 Lid D. Daar staat het. We moeten ons inzetten voor het ondersteunen van ontwikkelingslanden, en zorgen dat armoede wordt uitgebannen. Een prachtig artikel. Maar dat doen we niet, toch?’

U pakt dit verdrag er wel bij, en de SDG’s niet?

Ze lacht. ‘Zo zijn we weer rond. Maar er is natuurlijk wel een verschil. Dit is de wettelijke basis van de Europese Unie; het verdrag van Lissabon! Wanneer je ontwikkelingsgeld inzet om migratie te stoppen, dan is het dit verdrag dat je daarmee schendt.’