BLOG – Geen krant, geen minister en geen Kamerlid: werkelijk niemand heeft gereageerd op het allereerste rapport over Nederland en de nieuwe Duurzame Werelddoelen. Buiten een handjevol retweets lijkt er bijna geen aandacht te zijn geweest voor de in januari 2016 uitgekomen publicatie van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Dat is opmerkelijk, want het rapport laat zien dat Nederland nog flink wat werk moet verzetten om de doelen op het gebied van natuur en milieu te halen.

De collectieve radiostilte na de publicatie van het rapport toont aan dat het belang van de Global Goals nog absoluut niet is doorgedrongen tot politici, journalisten en opiniemakers, laat staan tot het grote publiek. Nederland moet echter grondige maatregelen nemen om de doelen te behalen, volgens dit rapport onder meer op het gebied van luchtverontreiniging, duurzame energie en voedselverspilling. Reden genoeg dus om hier wél aandacht voor te hebben!

Nog even een kleine opfrisser: in september 2015 zijn in New York de nieuwe Sustainable Development Goals (SDG’s) vastgesteld, ook wel bekend als de Global Goals of de Duurzame Werelddoelen in het Nederlands. 17 doelen met 169 indicatoren zijn de ambitieuze, universele en brede opvolgers van de acht Millenniumdoelen. Niet alleen ontwikkelingslanden, maar de hele internationale gemeenschap dient zijn bijdrage te leveren aan het behalen van de doelen. In Nederland hebben de ministeries van Buitenlandse Zaken, Economische Zaken en Infrastructuur & Milieu daarom het PBL gevraagd uit te zoeken wat de Global Goals concreet betekenen voor het Nederlands beleid op het gebied van natuur en milieu. Het rapport richt zich vooral op het binnenlands beleid, maar het is een goed begin!

Werk aan de winkel

Een eerder PBL-rapport, de Balans van de Leefomgeving uit 2014, laat zien dat Nederland met het huidige leefomgevingsbeleid veel van zijn eigen doelstellingen voor 2020 niet gaat halen. Als de huidige lijn wordt voortgezet richting naar 2030, dan wordt het dus lastig om de SDG’s te halen. Het gaat bijvoorbeeld om het vergroten van het aandeel hernieuwbare energie (Global Goal 7.2), het halveren van de wereldwijde voedselverspilling (12.3) en de bescherming van bossen, (water-)ecosystemen en biodiversiteit (6.6, 15.1, 15.2 en 15.5). Volgens het PBL kunnen de huidige doelstellingen alleen gehaald worden als een ‘fundamentele beleidsherziening’ plaatsvindt, onder meer als het gaat om het Nederlandse energiebeleid. Daarnaast is het zorgelijk dat het tempo waarmee Nederland werkt aan een duurzame leefomgeving afneemt. De conclusie is duidelijk: om de Global Goals te halen kan Nederland op een aantal gebieden nog flink wat stappen zetten.

Coherent beleid voor ontwikkeling

Het realiseren van de doelen is geen exclusieve taak meer voor de Nederlandse ontwikkelingssector of het Ministerie van Buitenlandse Zaken, zoals het geval was bij de Millenniumdoelen, maar omvat veel meer beleidsterreinen, zoals veiligheid of klimaat. Zo is in Nederland de inzet van ministeries als Infrastructuur & Milieu en Economische Zaken onontbeerlijk om betekenisvolle resultaten te boeken op belangrijke SDG-thema’s als duurzame energie, landbouw en milieu. Maar het is net zo belangrijk om het beleid tussen de verschillende bestuurslagen af te stemmen, schrijft het PBL. Denk aan de samenhang tussen beleid op nationaal en Europees niveau, of aan samenwerking met decentrale overheden zoals provincies en waterschappen.

Naar een nationale SDG-monitor

Dan rijst natuurlijk de vraag hoe Nederland invulling moet geven aan de Global Goals in het nationale beleid, en hoe de voortgang gemeten kan worden. Met 17 doelen en 169 indicatoren is dat niet makkelijk, zeker omdat de doelen vaak niet concreter worden dan het realiseren van ‘substantiële’ of ‘significante’ verbeteringen. Daarnaast zijn de targets op mondiaal niveau geformuleerd, waardoor het onduidelijk is wat elk land afzonderlijk aan de doelen moet bijdragen. Welke bijdrage zou Nederland bijvoorbeeld moeten leveren aan het halveren van voedselverspilling of ‘het meer gebruiken van hernieuwbare energie’?

Om de nationale voortgang van het behalen van de Global Goals te meten, kunnen bestaande rapportages als startpunt worden genomen. Het onlangs uitgekomen rapport over de Global Goals is gedeeltelijk gebaseerd op de eerdergenoemde Balans van de Leefomgeving. Dit rapport kijkt in hoeverre nationale beleidsdoelen worden gehaald, maar niet naar de impact van Nederlands beleid op het buitenland, noch naar de Nederlandse prestaties op het gebied van sociale en economische ontwikkeling. De Monitor Duurzaam Nederland, die sinds 2009 wordt uitgebracht, onderzoekt aan de hand van 58 indicatoren de mate waarin Nederland zich duurzaam ontwikkelt en bestrijkt daarmee een breder scala aan thema’s, zoals de kwaliteit van leven, hulpbronnen en handel. De Monitor Duurzaam Nederland raakt daarmee aan flink wat SDG’s.

Dit soort rapportages vormen een eerste stap naar een nationale SDG-monitor. Zo zou het goed zijn om het PBL-onderzoek naar de SDG’s en het Nederlands leefomgevingsbeleid uit te breiden naar de sociale en economische dimensies van de Goals. Een belangrijk onderdeel van het onderzoek is dan de impact van het Nederlands beleid buiten de landsgrenzen, zoals in ontwikkelingslanden, en wat de Global Goals betekenen voor het Nederlands buitenlandbeleid. De vorige jaar gepubliceerde Coherentiemonitor laat zien dat het Nederlandse en Europese beleid een grote invloed hebben op wereldwijde ontwikkeling, bijvoorbeeld als het gaat om belastingontwijking of het beruchte TTIP.

In de Nederlandse bijdrage aan het behalen van de Global Goals, en in de monitoring daarvan, moet dan ook veel aandacht zijn voor de impact van het gevoerde beleid op duurzame ontwikkeling wereldwijd. In lijn met de geest van de SDG’s mag de inbreng van bedrijven, het maatschappelijk middenveld en andere belanghebbenden niet ontbreken bij het formuleren en monitoren van de kabinetsplannen om de SDG’s te halen.

Weet Den Haag al van het bestaan van de Global Goals?

Discussies over de SDG’s zijn in politiek Den Haag tot op heden in geen velden of wegen te bekennen. Kamerleden en kabinet lijken zich niet tot nauwelijks te interesseren voor de doelen, ook al raken die direct aan portefeuilles als energie, landbouw en handel. Een positieve noot is dat de Europese ministers van Ontwikkelingssamenwerking de waarde van de doelen beginnen in te zien. In een bijeenkomst onder leiding van EU-voorzitter Nederland benadrukten de ministers dat de doelen een belangrijke rol kunnen spelen bij, onder andere, het formuleren van de EU Global Strategy for Foreign and Security Policy en in de Post-Cotonou-partnerschappen met landen in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan. Zou het deze ministers lukken hun regeringscollega’s aan te sporen om zich in te zetten voor een ambitieuze en eerlijke uitvoering van deze nieuwe 2030-agenda?

Het PBL-rapport, dat in opdracht van maar liefst drie ministeries is geschreven, is een goed begin op weg naar een coherente implementatie van de SDG’s, waarbij de verantwoordelijkheid gedragen wordt door alle relevante ministeries. In Brussel kan de Europese Commissie nu ieder moment de Europese SDG-roadmap bekendmaken. Het kabinet heeft beloofd om aan de hand van deze roadmap, nog tijdens het Nederlandse EU-voorzitterschap, met een uitvoeringsagenda voor de Global Goals te komen.

Ready for Change kijkt reikhalzend uit naar deze uitvoeringsagenda, maar zit ondertussen niet stil. Op dit moment wordt met meer dan 30 organisaties gewerkt aan een publicatie waarin meegedacht wordt over hoe Nederland invulling kan geven aan de Global Goals. Binnenkort hierover meer!

– David Ollivier de Leth (Ready for Change)

Ready for Change is een project van Partos, Woord en Daad en de Foundation Max van der Stoel. Ready for Change probeert ontwikkelingsorganisaties, bedrijven, kennisinstellingen én de overheid te stimuleren om samen tot een ambitieuze en coherente uitvoeringsagenda van de Sustainable Development Goals te komen. Onderdeel van het project zijn onder meer de organisatie van een conferentie over de implementatie van de SDG’s en de publicatie van een rapport met beleidsaanbevelingen.

Foto: Gavin White