Foto: EU/ ECHO and Save the Children

NIEUWS – Een wereldwijd financieringstekort, 125 miljoen ontheemden en een rits chronische conflicten. Het decor is somber, maar dit moet het Nederlandse jaar van de noodhulp worden. Het Kabinet maakt zich op voor de humanitaire wereldtop in Turkije en wil een hulp vernieuwende EU-voorzitter zijn. Is Minister Ploumen (Buitenlandse Handel & Ontwikkelingssamenwerking) klaar voor 2016? De Tweede Kamer oordeelde gisteren tijdens het AO Noodhulp.

Met het kersverse evaluatierapport van de Inspectie Ontwikkelingssamenwerking en Beleidsevaluatie (IOB) op zak, kwam de Tweede Kamercommissie Ontwikkelingssamenwerking gisteren bijeen voor het Algemeen Overleg Noodhulp. In de beleidsdoorlichting onderzocht de IOB de 1,6 miljard euro die Nederland in periode 2009 – 2014 uitgaf.

De evaluatie is lovend over het forse ongeoormerkte budget waarmee Nederland de Verenigde Naties (VN) steunt. De VN kan zo zelf bepalen waar en wanneer het geld het hardste nodig is. In haar budgettaire planning voor 2016 zet Ploumen deze lijn voort. Ook volgend jaar gaat het leeuwendeel van de in totaal 405 mln euro ongeoormerkt naar VN-organen zoals WFP en UNHCR.

Een keuze die vragen oproept in de Kamer, want de IOB uitte zich ook kritisch over de VN-steun. Grote sommen geld worden nu in “een grote mate van vertrouwen” gegeven, zei Paul Harvey, de Britse consultant die onderzoek deed voor het IOB, eerder tegen Vice Versa. Het kabinet zou te weinig capaciteit hebben om de vinger aan pols te houden. Geld voor grootschalige evaluaties is er niet en op het ministerie en ambassades schort aan expertise en mankracht. Harvery: “Het is opmerkelijk dat Nederland met een klein team van tien of elf mensen meer dan vijfhonderd miljoen euro weggeeft.”

Maar, zo verzekert Ploumen de Kamerleden, inmiddels is de capaciteit op haar ministerie zowel kwantitatief als kwalitatief verbeter “We zetten noodhulpspecialisten neer in het Midden-Oosten en het Groten Merengebied en hebben mensen die we a la minuut kunnen uitzenden.” Ook zal de minister internationale evaluatieresultaten over de VN-organisaties in de toekomst aan de Kamer rapporteren en gaat kijkt ze of de IOB meer kan samenwerken met andere evaluatieorganisaties.

Geen extra geld

Zorgen van Kamerleden over het wereldwijde financieringstekort kan de minister minder goed wegnemen. Volgens het onlangs verschenen rapport van het High Level Panel van de Verenigde Naties (pdf) is zo’n extra 15 miljard dollar nodig om de humanitaire noden tegemoet te komen.

In 2016 doet Ploumen daarom een fors beroep op het Relief Fund, de noodhulppot van 507 miljoen euro die het Kabinet in 2014 vrijmaakte voor de periode 2015-2017. De minister haalt daar dit jaar 200 miljoen euro uit, wat bovenop het regulier hulpbudget van 205 miljoen euro komt. Het is een kostenplaatje dat VVD-Kamerlid Taverne zorgen baart. Want deze ophoging put het Relief Fund flink uit: er is enkel 75 miljoen euro over voor 2017. “Noodhulp is niet te voorspellen, maar dit lijkt me aan lage kant, om niet te zeggen onrealistisch,” aldus Taverne. Toch verzekert Ploumen dat ze er ook in 2017 uitkomt zonder extra middelen aan te wenden. Haar verklaring: “Het is aan nieuw kabinet wat ze willen doen na maart 2017.”

Niet eens met IOB

Zorgelijk nieuws voor de Dutch Relief Alliance (DRA), de groep van 13 noodhulporganisaties die sinds 2015 een gezamenlijk subsidie ontvangt van het ministerie. De door hun zelf beheerde geldpot met 120 miljoen euro moet nog tot 2017 mee, maar de bodem is inmiddels in zicht. De ChristenUnie (CU) probeerde eerder geld uit het Dutch Good Growth Fund over te hevelen naar de DRA. Die poging strandde. Ook nu wijst Ploumen de kasschuif af. “We willen juist investeren in werkgelegenheid zodat mensen geen reden hebben om te vluchten,” aldus de minister. Ook sluit het revolverende karakter van het Dutch Good Growth Fund volgens haar niet aan bij noodhulp. CU laat het er niet bij zitten en dient een VAO in.

In navolging van de IOB-evaluatie opperen onder andere de PvdA en SP om ook niet-Nederlandse hulporganisaties te laten meedingen in noodhulpsubsidies. Iets wat bij de ‘Strategische Partnerschappen’, het subsidiekader voor ontwikkelingsorganisaties, al gebeurd. Maar erg gecharmeerd is Ploumen niet van deze suggestie. “Ik ben het gewoon niet eens met IOB. Natuurlijk zijn er internationaal ook hartstikke goede organisaties, maar de kwaliteit van organisaties in Nederland is heel goed.” Nederlanders organisaties hebben volgens haar een goed internationaal netwerk waardoor ze hun werk ter plekke goed kunnen uitvoeren. “En waarom zou ik 500 ngo’s gaan uitnodigen op een activiteit? Ik vind het juist niet efficiënt om elke keer zo veel mogelijk ngo’s te betrekken.”

Voortrekkersrol Nederland

Positiever gestemd is de minister over haar rol tijdens het EU-voorzitterschap en de aankomende humanitaire wereldtop in mei in Turkije. Ze wil Nederland internationaal neerzetten als hulpvernieuwer. Zo zal Nederland samen met de Verenigde Arabische Emiraten pleiten voor meer efficiënte hulp door bijvoorbeeld cash-vouchers te gebruiken. Op verzoek van de Kamerleden bevestigt ze ook dat preventie, inclusie, innovatie, vrouwenrechten en psychosociale hulp allen hoog op de Nederlandsen agenda voor de top staan. Ook zei de minister toe zich hard te maken voor een internationaal rapportagesysteem, zodat lokale organisaties niet voor elke donor extra werk hoeven te verzetten.

Verder kijkt de minister, in navolging van een idee van D66, naar nieuwe manieren van pledgen, oftewel financiële toezeggingen op internationaal niveau. Nederland mag toegezegde centen vaak tijdig overmaken, veel andere doneren doen dit niet. Toch wijst Ploumen de suggestie van de VDD af om hardere instrumenten te hanteren dan groepsdruk en ‘naming and shaming’.“Mensen van goede wil niet laten leiden door lamzakken en veel landen vinden het echt vervelend als ze publiekelijk op de vingers worden getikt.” Iets wat ze weer zal doen tijdens de Syrië donorconferentie die volgende week plaatsvindt in London. Nederland zal hier 50 miljoen euro toezeggen.

 Een brief over haar precieze inzet in Turkije volgt later dit jaar.

Meer weten over noodhulp? Lees de Vice Versa special over noodhulp. Neem nu een abonnement en krijg dit nummer thuisgestuurd!