BLOG – 12 december is het Universal Health Coverage day, de dag waarop wereldwijd wordt opgeroepen tot toegankelijke en betaalbare zorg voor iedereen. Zorg gaat niet alleen over de toegang tot medicijnen en artsen, maar ook het veilig naar een kliniek kunnen. Remco van der Veen (Cordaid) schetst het verhaal van Chanceline, een hoogzwangere vrouw die 27 kilometer moet lopen voor haar zwangerschapscontrole. 

Mijn vader vertelde me vaak hoe hij in de Tweede Wereldoorlog van de boerderij naar school liep, kilometers lang, langs de kampen van de bezetter. Het klonk groots en avontuurlijk, bijna romantisch. Steen en been klaagden mijn dochters, bij de overstap naar de middelbare school, over de lange afstand die ze moesten fietsen. Nog geen vijf kilometer. Ik las ze de les door met hen, in de auto, het traject te rijden dat ik indertijd dagelijks met de fiets moest afleggen: vijftien kilometer heen en vijftien kilometer terug door weer en wind. Ze waren onder de indruk.

Wat zouden mijn dochters denken als ze een dagje zouden meelopen met Chanceline in Oost-Congo? Zouden ze het kunnen? Zou ik het kunnen? Chanceline is een jonge moeder. Zwanger van haar derde kind. Voor een zwangerschapscontrole moet ze te voet naar het dichtstbijzijnde gezondheidscentrum. Ze loopt 27 kilometer heen en 27 terug. Ze is zeven maanden zwanger. Een motor-taxi is te duur. Buitengewoon en onmenselijk, vinden wij. Terwijl Chanceline op haar slippers maar aan één ding denkt: arriveren voor het centrum de deuren sluit.

12 december is het Universal Health Coverage day, dag waarop wereldwijd wordt opgeroepen tot betaalbare en toegankelijke gezondheidszorg voor iedereen. Op die dag toont Cordaid een video over die doodgewone tocht van Chanceline naar de dokter. Een video van bijna vijf uur. Elke stap, de paar pauzes, de stormen, de zon, de politiecontroles, de regen, de modder en de aankomst op de plek waar ze zal horen of moeder en kind het goed maken. Hoe zal Chanceline later aan haar kinderen en kleinkinderen vertellen over haar tochten naar de kliniek? Over die ene keer met die gekke Hollanders die haar filmden om aandacht te genereren voor Universal Health Care? Ik hoop met een soort weemoed maar ik vrees van niet.

Het aantal mensen dat leeft en woont in fragiele staten en conflictlanden neemt nog steeds toe. We vergeten in de discussies over hoeveel we er wel of niet willen toelaten dat de meesten van hen blijven waar ze zijn of in een buurland worden opgevangen. Ondanks het geweld en de armoede willen ze doorgaan met hun leven. Ze krijgen kinderen, ze willen voeden en opvoeden. Volgens de UNFPA sterven in fragiele staten elke dag – dag na dag – 507 vrouwen en meisjes aan zwangerschapscomplicaties. Ruim 53 procent van alle overleden kinderen onder de vijf jaar sterven in conflictlanden. Twee derde van de – makkelijk te voorkomen – moedersterfte vindt plaats in conflictlanden en in opvangkampen die het gevolg zijn van conflict of natuurlijk geweld.

Toegang tot goede gezondheidszorg is dus niet alleen een kwestie van artsen, pillen en infrastructuur. Mensen moeten veilig naar klinieken kunnen. Ze moeten niet uren en uren hoeven lopen, zwanger en onbeschermd, zoals Chanceline. Om dat voor elkaar te krijgen moeten mensen worden opgeleid, systemen op de schop, prioriteiten worden omgegooid, corruptie worden bestreden. En nog veel meer. Geen onbegonnen werk – we zijn er al jaren mee bezig en boeken resultaten. Maar ‘gezondheidszorg voor iedereen’ blijft één grootste uitdagingen voor de komende jaren.

In landen als DRC moeten we niet werken aan de wederopbouw van oude gezondheidszorgsystemen, maar aan het bouwen van nieuwe en betere systemen. Anders denken, anders doen. We moeten af van kleine, verspreide projecten waarmee politici en donoren hun eigen relevantie willen laten zien. Het is nu echt tijd om met alle partijen de handen in één te slaan. Wij, ontwikkelingswerkers, gezondheidsspecialisten, overheden en medische bedrijven, zijn te lang teveel bezig geweest met onze eigen stokpaardjes.

Over twintig jaar verdienen de kinderen van Chanceline het om één keer hetzelfde lange pad af te leggen, dat hun moeder aflegde toen ze zwanger was. Niet omdat het moet, maar om te zien hoe het was, ooit in die ‘goede’ oude tijd.

Laten we er samen aan werken. En kijk op 12 december naar Chanceline www.cordaid.org/healthforall en weet waarom we eraan moeten werken.