BLOG – Het feminisme is terug. Wie kent het filmpje van Emma Watson dat viral ging niet? In Hollywood wordt er momenteel zelfs gesproken van een vrouwenrevolutie. Nu befaamde actrices zich bij hen aansluiten, raken feministen eindelijk een beetje af van de reputatie verstarde mannenhaters te zijn.

Deze moderne versie van feminisme lijkt echter (nog steeds) exclusief vrouwen, hun rechten en onderdrukking te betreffen. Zelfs wanneer publiekscampagnes zich op een mannelijk publiek richten, zoals “He for She” en “This is what a feminist looks like”, is het ultieme doel van feminisme het bevrijden van vrouwen. Met de gender-bril op is de hele wereld eenmaal doordrenkt van misogynie, zoals bijvoorbeeld in het maandelijks blog van VICE genaamd “Alles is seksime”.

Deze eenzijdige focus op vrouwen strookt eigenlijk niet met wat feminisme betekent. Feminisme is namelijk de overtuiging voor de sociale, politieke en economische gelijkheid van iedereen, ongeacht hun gender. Een feminist staat dus in essentie voor gelijkheid. Is het dan niet een interne contradictie om feminisme alleen een strijd voor en door vrouwen te maken?

Wie in de ontwikkelingssector werkt, zal waarschijnlijk herkennen dat gender overwegend wordt gebruikt als synoniem voor vrouwen. Aan de andere kant weten velen dat gender veel meer betekent. Voor de implementatie van de welbekende resolutie 1325 (waarin werd vastgelegd dat er rekening gehouden moest worden met gender in conflictsituaties) geeft de NAVO de volgende definitie:

Gender refers to the social attributes associated with being male and female learned through socialisation and determines a person’s position and value in a given context. This means also the relationships between women and men and girls and boys, as well as the relations between women and those between men. These attributes, opportunities and relationships are socially constructed and are learned through socialisation processes.

Notably, gender does not equate to woman.

Waar geslacht het biologische verschil tussen man en vrouw aangeeft, wordt gender gebruikt voor de sociale verwachtingen die geprojecteerd worden op deze verschillen. Daarbij, hoe iemand zijn of haar eigen gender ziet hoeft niet binair te zijn. Zo kunnen gebruikers van Facebook tegenwoordig uit een spectrum van 58 opties kiezen om hun genderidentiteit aan te geven (wat die allemaal precies inhouden wordt hier uitgelegd).

Interessant is dat in de definitie van de NAVO wordt benadrukt dat gender niet gelijk staat aan de eenzijdige gendercategorie ‘vrouw’. Waarom betreft het dan in de praktijk toch voornamelijk vrouwen wanneer er wordt gesproken over gender? Een specifieke focus op vrouwen is wellicht logisch. Universeel gezien zijn vrouwen de grootste gendercategorie die structureel beschikken over minder rechten en kansen. Daarbij is het afbeelden van vrouwen effectief in publiekscampagnes. Zo bleek bijvoorbeeld dat de UNHCR vluchtelingen disproportioneel vaak afbeeldt als vrouwen.

Dat er veel aandacht wordt besteed aan vrouwenrechten is in mijn optiek een goede zaak. Maar het gebruiken van gender als synoniem voor vrouwen is problematisch. Het versimpelt namelijk een term die veel meer betekent. Ten eerste maakt deze eentonige interpretatie gender ‘een vrouwenprobleem’. Bezig zijn met gender valt nu onder de sociale verwachting van vrouwen. Ten tweede worden vrouwen hiermee de problematische categorie en mannen de gender-loze standaard. Door gender als synoniem voor vrouw te gebruiken, zouden mannen geen problemen kunnen ervaren aan de hand van hun gender (wat overduidelijk niet waar is). Mannen zouden hierdoor ook weinig te maken hebben met een term als gendergelijkheid. Tenslotte negeert deze eenzijdige interpretatie juist de sociale (machts)verhoudingen tussen gendercategorieën. Het is onmogelijk om de waarden die worden toebedeeld aan mannen/ vrouwen (en daarmee hun kansen en rechten) los van elkaar te begrijpen. Gender is namelijk inherent relationeel. Deze kennis en nuance gaat verloren wanneer gender alleen wordt gebruikt als synoniem voor vrouw.

Dit eenzijdige gebruik van gender creëert zelfbevestigende invullingen van genderbeleidvorming. Doordat gender een vrouwenprobleem is geworden, worden er met name vrouwen betrokken bij of verantwoordelijk gemaakt voor genderissues. Zo zijn er sinds kort bij de Nederlandse Defensie genderadviseurs (GENADs) werkzaam, internationaal gezien een erg progressief beleid. Hoewel zeker een stap in de goede richting, valt de invulling van deze functies te betwijfelen. In plaats van specifiek opgeleide experts over gender zijn deze adviseurs namelijk soldaten die een tweeweekse training krijgen over het onderwerp. Opvallend vereiste is dat deze genderadviseurs verplicht vrouw zijn.

Dit soort beleid herbevestigt ten eerste de gedachte dat alleen vrouwen iets kunnenzeggen over gender. Het is dus waarschijnlijk dat dit advies wederom bijna exclusief zal gaan over vrouwen, hun rechten en onderdrukking. Even belangrijk, wanneer ze zichzelf niet actief hebben bijgeschoold, zullen adviseurs door de relatief korte training zich moeten baseren op hun eigen ervaringen en ideeën van vrouw-zijn in plaats van kennis over wat gender precies is. Een mogelijk resultaat hiervan is dat advies gevormd wordt op basis van stereotypen in plaats van gedegen begrip over een specifieke situatie.

Hoe moeten we het dan doen? Volgens Chimamanda Ngozi Adichie in haar TEDX talk is een feminist een persoon die toegeeft dat er een probleem is met gender zoals het vandaag bestaat en dat we dat moeten oplossen, dat we het beter moeten doen.

WHY WE SHOULD ALL BE FEMINISTS

Wellicht een van de grootste problemen met gender is hoe exclusief wij het momenteel interpreteren. De helft van de bevolking wordt namelijk momenteel grotendeels buitengesloten wanneer wij het hebben over gendergelijkheid. Gender gaat niet alleen over vrouwen.

Waar zou een mogelijk inclusief feminisme zich dan mee bezig houden? Een goed en belangrijk voorbeeld is vaderschapsverlof. Nederlandse mannen hebben momenteel slechts recht op twee dagen vaderschapsverlof. Dit is internationaal gezien helemaal geen hoge score:

Hoewel vrouwen inderdaad na een bevalling meer tijd nodig hebben om fysiek te herstellen, krijgen niet alleen vrouwen kinderen. Het huidige beleid ontzegt vaders de kans om vanaf het begin nauw betrokken te zijn bij hun kinderen. Tegelijkertijd geeft het vrouwen een achterstand op de arbeidsmarkt in vergelijking met mannen.

Terwijl langer vaderschapsverlof weinig te maken heeft met ‘vrouwenrechten’, is ook dit het bestrijden van genderongelijkheid. Inderdaad, emancipatie van de man. Tegelijkertijd zal dit de positie van vrouwen verbeteren.

Het feminisme is terug. Wie weet is het ook nooit weggeweest. Maar laten we hopen dat het ditmaal ook een inclusief feminisme kan betreffen, waarbij we ons realiseren dat gendergelijkheid niet alleen om vrouwen gaat.

Deze blog werd gemaakt in het kader van de Masterclass Vrouwen, Vrede en Veiligheid, georganiseerd door Vice Versa & Lokaal Mondiaal. In deze Masterclass leren jonge professionals campagne voeren op het thema Vrouwen, Vrede & Veiligheid. Lees de overige blogs hier.