Afgelopen vrijdag 9 oktober was de Dag van de Duurzaamheid. Door heel Nederland werden werden er activiteiten georganiseerd die in het teken stonden van de verduurzaming van de samenleving. Susanne van der Kooij ging voor Vice Versa naar een van de hoogtepunten: de bekendmaking van de Duurzame Top 100. Wie is degene die als geen ander mensen heeft weten te enthousiasmeren voor duurzame verandering? Wie is die duurzame doener van 2015?

Door heel Nederland vonden op de Dag van de Duurzaamheid, 9 oktober, duizenden duurzame activiteiten plaats, georganiseerd door particulieren, bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden. Deze dag is zeven jaar geleden door de stichting Urgenda in het leven geroepen om te laten zien hoe groot de duurzaamheidsbeweging in Nederland al is, en met als uiteindelijk doel de verduurzaming in Nederland te versnellen. Door het tonen van zoveel mogelijk duurzaamheidsinitiatieven hoopt Urgenda anderen aan te moedigen mee te doen in deze beweging.

Een van de hoogtepunten was de bekendmaking van de Duurzame Top 100, samengesteld door een onafhankelijke jury in opdracht van dagblad Trouw. Deze lijst, bestaande uit de meest duurzame koplopers van 2015, werd in samenwerking met Studium Generale Utrecht in het imposante academiegebouw op het Domplein te Utrecht gepresenteerd.  Het thema van de vanavond was dit keer de verduurzaming van de voedselketen, waarbij duurzame doeners het podium kregen om over de transitie naar een duurzamere voedselketen en hun eigen rol hierin te spreken. Letterlijk ‘food for thought’ dus deze avond.

De toekomst van ons voedsel

In de aula van het academiegebouw hangt een opgewonden sfeer en de zaal is goedgevuld. Op het podium staan de banners van Trouw en Studium Generale Utrecht die deze avond mogelijk hebben gemaakt. Om de spanning op te bouwen begint de avond met een lezing en vier pitches van duurzame initiatiefnemers, alvorens de nummer 1 van de duurzame lijst gepresenteerd wordt.

Bas Eickhout, Europarlementariër voor Groenlinks en winnaar van de lijst in 2014, bijt de spit af als key note speaker en schetst het politieke perspectief op de transitie naar een duurzame voedselketen. Hij legt twee mogelijke toekomstige modellen van de voedselsector naast elkaar. Aan de ene kant een grootschalig, technologisch en innovatief systeem. Het belangrijkste argument dat gebruikt wordt ter verdediging van dit systeem is het feit dat de hele wereld gevoed moet worden.

Aan de andere kant een kleinschalig systeem met een eerlijk productiemodel waarin de interactie tussen stad en platteland en de consument en producent centraal staat. Dit systeem moet  volgens hem niet in een hoekje worden gedrukt en als kneuterig bestempeld worden, maar juist als een innovatief en sexy model. Hij pleit: ‘De oplossing is een debat dat met het hart gevoerd wordt, niet met ratio. We moeten zowel de consument als de producent betrekken in dit maatschappelijk debat en het daarmee explicieter maken. De strijd is breder dan een paar milieu-gekkies.’

Ook draagt hij een oplossing aan waarbij dit kleinschalige model om kan gaan met honger in de wereld: ‘Exporteer niet voedsel maar kennis, waardoor de voedselproductiviteit in ontwikkelingslanden toe kan nemen en de wereldwijde productie van voedsel toe kan nemen.’

Food Pitches

Na deze informatieve uiteenzetting is het de beurt aan vier duurzame doeners uit de lijst, die ieder hun eigen initiatief mogen presenteren.

Joris Lohman, nummer 72 op de lijst, is bestuurslid van Slow Food International en voorzitter van Slow Food Youth Network. Lohman begint: ‘Het concept van Slow-food is ooit ontstaan als tegenbeweging op het Fast–food concept. Bij Slow Food staat de waarde van voedsel centraal, puur en eerlijk, wat op een duurzame manier geproduceerd wordt.’ Volgens hem gaat het om de bewustwording van de consument over wat ze eten, waar het vandaan komt en hoe hun voedselkeuzes de rest van de wereld beïnvloeden. Een voorbeeld van een campagne van Slow Food is ‘We Feed the Planet’, waarbij 2.500 jongeren actief in en om de voedselketen uit 120 landen bij elkaar gebracht zijn in Milaan om de toekomst van de voedselindustrie onder de loep te nemen.  Zo worden er verbindingen gelegd tussen ketenspelers en wordt de stem van een jonge  boer of handelaar ook gehoord in het voedseldebat.

Arjen Boekhold is de volgende pitcher. Als ketenregisseur van Tony’s Chocolonely staat hij dit jaar voor het eerst in de top 100, en wel op de negende plek. Voor hem gebeurt er iets merkwaardigs in de voedselindustrie: ‘Is het niet raar dat wij onze kinderen producten te eten geven die door andere kinderen gemaakt zijn? En dat we hier geen vraagtekens bij stellen?’

Tony’s Chocolonely heeft als doelstelling kinderarbeid en slavernij in de chocoladeketen tegen te gaan. Het is Tony’s duidelijk geworden dat certificering van een product zoals chocolade maar een deel van de oplossing vormt en gepaard moet gaan met traceerbaarheid en transparantie door de hele keten. Tony’s laat aan de conventionele markt zien dat het wel mogelijk is om dit proces van verduurzaming voor elkaar te krijgen en probeert  niet alleen hun eigen keten maar de gehele chocolade-industrie te veranderen met hun learning-by-doing aanpak.

Dan mag Vera Dalm het podium betreden. Dalm is directeur van Milieu Centraal en staat dit jaar op de 89^e plaats. ‘Milieu Centraal wil de consument bijstaan in het maken van duurzame keuzes. Ik geef jullie vandaag drie tips mee om duurzamer te leven en de CO2 uitstoot te verminderen: minder vlees eten, meer seizoensgebonden voedsel eten en vooral geen voedsel verspillen. Hiermee kan de CO2 uitstoot van een gemiddeld huishouden van twee personen al verminderd worden met 870 kg CO2 per jaar.’ Doen dus, is haar boodschap.

Als laatste zijn Willem Treep (plaats 34) en Drees Peter van den Bosch (plaats 12) aan de beurt. Zij hebben in 2009 Willem&Drees opgezet met als doel lokale groenten en fruit in de Nederlandse supermarkten te krijgen. Inmiddels verbinden ze ook online 160 boeren met consumenten in heel Nederland. Van den Bosch’s  drijfveer voor dit initiatief is het belang van de consequenties van de keuzes van de consument. ‘Er moet een overgang plaatsvinden naar lokaal voedsel. Het moet makkelijker beschikbaar worden gemaakt om zo inzicht in de keten te geven. Op deze manier wordt de mens teruggeplaatst in de keten.’

Volgens Van den Bosch zegt het eten wat op je bord ligt iets over wie je bent en over je houding ten opzichte van de omgeving. Willem beredeneert meer vanuit het versterken van lokaal vakmanschap. Volgens Treep moet eten uit de anonimiteit gehaald worden: ‘Lokaal eten is mooi. Je geeft lokale vakmensen de kans om hun vakmanschap uit te oefenen, wat door grootschaligheid en industrialisering langzaam verdwenen is.’

Aanjagers

De zaal is nog vol van de inspirerende praatjes van de duurzame doeners als er over wordt gegaan op de prijsuitreiking van twee aanmoedigingsprijzen. Deze prijzen worden voor het eerst uitgereikt en bestaan uit ‘Groentje’ voor duurzaam talent en ‘Lokaal Groen’ voor lokale duurzaamheid. In tegenstelling tot de duurzame top 100 lijst wordt deze prijs uitgereikt door dagblad Trouw als aanmoediging voor duurzaamheidsinitiatieven.

Het Groentje wordt dit jaar in ontvangst genomen door Studenten voor Morgen, een netwerk van studentenorganisaties, vanwege hun stimulatie van de bewustwording van studenten en onderwijsinstellingen en het aanjagen van de verduurzaming van het onderwijs. Specifiek wordt de Sustainabul genoemd, een ranglijst van Nederlandse onderwijsinstellingen op het gebied van duurzaamheid. De Lokaal Groen prijs valt dit jaar in de handen van Breda Duursaam, een coöperatie die projecten voor een duurzamer Breda opzet en zo verandering van onderop aanwakkert. Een van hun nieuwste initiatieven is het grootste door burgers gefinancierde zonnepark ter wereld.

Duurzaamste doener

De stemming zit er nu volledig in en de verwachting is te voelen als Cees van der Laan, hoofdredacteur van Trouw, het podium betreedt: ‘Zeven jaar geleden is Trouw met dit initiatief begonnen met als doel het aanjagen van het debat rondom verduurzaming in Nederland.’

Saskia Verbunt, senior consultant sustainability bij Phillips en voorzitter van de jury, neemt het woord over: ‘We hebben een lijst opgesteld van mensen die zich dit jaar hebben ingezet om verandering teweeg te brengen en de transitie naar een duurzame maatschappij te versnellen. Door boegbeelden neer te zetten wordt enerzijds waardering geuit naar degenen die zich al inzetten voor deze transitie en anderzijds worden anderen geïnspireerd om in actie te komen.’

Uit 518 aanmeldingen zijn er uiteindelijk 100 personen gekozen die als boegbeelden zullen functioneren. Er werd op drie criteria geselecteerd: impact, vernieuwing en een brede visie. Verbunt: ‘We zien twee belangrijke ontwikkelingen in de afgelopen jaren. Ten eerste een overgang van visionairs naar doeners. Ten tweede is te merken dat we vaart maken – van mooie initiatieven naar grote impact en schaalvergroting. Het is het jaar van de duurzame doener die vaart maakt!’

En dan breekt het moment aan waarop iedereen gewacht heeft, de bekendmaking van de nummer 1. Dit jaar is dit geworden: Maurits Groen, medeoprichter en CEO van WakaWaka. Groen staat al zes jaar in de top 100 en is al 40 jaar actief in het ‘groene wereldje’. Onder luid applaus betreedt Groen het podium en grapt: ‘Ik zal de wijsheid van de jury niet in twijfel trekken.’ Volgens Groen zijn we op een punt aanbeland dat er een grote versnelling moet gaan plaatsvinden. Met WakaWaka, een sociale onderneming die zich inzet om energie-armoede te bestrijden, werkt hij aan de transitie naar een betere wereld. WakaWaka, of ‘helder licht’ in Swahili, ontwikkelt, produceert en verkoopt ‘high-tech low-cost’ lampen en opladers die op zonne-energie werken.

Onder luid applaus eindigt zo deze inspirerende avond. Groen wordt in een duurzame Tesla naar Amsterdam gebracht voor een huldiging door Urgenda, en wij blijven achter met een positief en uitgelaten gevoel. We zijn gemotiveerd om samen de uitdaging van een overgang naar een duurzame samenleving aan te gaan! U ook?

Nieuwsgierig?

Meer informatie over de duurzame top 100 vind u op en de dag van de duurzaamheid op

Meer informatie over de genoemde initiatieven

–          Slow Food International:

–          Tony’s Chocolonely:

–          Milieu Centraal:

–          Willem&Drees:

–          Studenten voor Morgen:

–          Breda Duursaam:

–          WakaWaka: