BLOG – Waar zou u voor kiezen? Een maandelijks voordeeltje op uw salarisstrookje of het vullen van een enorm gat in het humanitaire systeem als gevolg van het vluchtelingenvraagstuk? Nederland is uit de crisis, maar dat geldt bepaald niet voor de miljoenen mensen die ontheemd zijn. Paul van den Berg, politiek adviseur van Cordaid, plaatst de Troonrede en de Miljoenennota in een ander perspectief. Een ‘feestbegroting’, maar voor wie?

Het zal u niet ontgaan zijn. Werkende Nederlanders gaan het in 2016 wat ruimer krijgen. De belasting op arbeid wordt verlaagd. Koning Willem Alexander formuleerde het in de Troonrede bij monde van het Kabinet als volgt: ‘Met de voorgenomen veranderingen in het belastingstelsel wil de regering een impuls geven aan banengroei en de koopkracht van mensen’. Voormalig premier Balkenende voorspelde het al: ‘na het zuur komt het zoet’. En dat gun ik u en mij van harte.

Dus we kunnen volgend jaar eindelijk doen wat premier Rutte ons in 2013 al opdroeg: een auto kopen. Of een wereldreis maken. 5 miljard euro wordt er voor de belastingverlaging uit getrokken. De Miljoenennota heette in politiek Den Haag daarom al gauw een ‘feestbegroting’. Het CPB hoeven we ook niet meer te verslaan, maar is onze medestander geworden. Hoera!

Maar de Koning temperde de feestvreugde door in de tweede helft van de Troonrede plotseling te beginnen over het vluchtelingenvraagstuk: ‘Het meest prangend is de situatie van de grote aantallen mensen die in vaak onveilige en overvolle boten en op andere manieren naar Europa gaan om hier asiel te vragen. De schrijnende beelden van mensen op drift die dagelijks tot ons komen vanuit onder meer Kos en Calais, leggen een scala aan problemen en persoonlijk leed bloot, waarvoor geen gemakkelijke en snelle oplossingen bestaan’. En dan sprak de Koning nog niet eens over de miljoenen mensen die in Libanon, Jordanië, Turkije, Irak en Egypte worden opgevangen onder erbarmelijke omstandigheden.

Belastingvoordeeltje tegenover waterrantsoen

Hmm. Daar sta je dan met je goede gedrag als hardwerkende Nederlander. Ben je net blij gemaakt met een belastingvoordeeltje, word je herinnerd aan het leed van mensen die huis en haard hebben verlaten en proberen een goed heenkomen te zoeken in fort Europa. Of die het moeten doen met een karig voedsel – en waterrantsoen in de talloze vluchtelingenkampen ‘in de regio’. Over ontnuchtering gesproken.

Maar ja, denk je dan, als je van je roze wolk bent gevallen: als we 5 miljard euro kunnen uittrekken voor een rianter loonstrookje, dan is er vast ook nog wel ruimte voor een bijdrage aan het lenigen van deze kolossale humanitaire ramp. Toch? Deze simpele vraag blijkt niet zo makkelijk te beantwoorden. Het Kabinet is blijkbaar zo druk geweest met de voorpret van de feestbegroting, dat het vergeten is om voor 2016 extra middelen te reserveren voor zowel opvang in de regio als voor asielzoekers die in Nederland worden toegelaten.

En dus kopte de Volkskrant vorige week: ‘Asielopvang gaat ten koste van budget ontwikkelingshulp’. Wat wil het geval? Het budget voor ontwikkelingssamenwerking – waar door twee Kabinetten Rutte al fors het mes in is gezet – is een grabbelton geworden. In 2015 is 835 miljoen euro uit het ontwikkelingsbudget gegaan naar eerstejaars opvang asielzoekers in Nederland. Dat is bijna 20% van de totale begroting. Aangezien geld maar één keer kan worden uitgegeven, gaat dit ten koste van activiteiten die een bijdrage leveren aan structurele oplossingen voor de gedwongen migratie van mensen. En ook van hulp aan mensen in nood.

De rek is eruit

De Tweede Kamer vond dat ook wel merkwaardig. Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen werd een motie aangenomen die paal en perk probeert te stellen aan het verder uithollen van het ontwikkelingsbudget. Mocht er in 2016 meer geld nodig zijn dan begroot voor de eerstejaars opvang van asielzoekers in Nederland – en die kans is vrij groot –  dan moeten daar volgens het parlement andere overheidspotjes voor gevonden worden. Maar het ministerie van Financiën lijkt hier geen genoegen me te willen nemen en heeft aan minister Ploumen verzocht of er écht geen ruimte meer is in haar begroting voor 2016. Als ik haar was, zou ik met een afgemeten ‘nee, de rek is eruit, zoekt u maar elders’ antwoorden. Maar ik ben de minister niet.

5 miljard was het belastingvoordeel dat u en ik in de schoot geworpen hebben gekregen van het Kabinet. 3,2 miljard is het tekort van de vluchtelingenorganisatie van de VN, UNHCR. Dat plaatst zo’n feestbegroting in een heel ander perspectief. We hebben het CPB aan onze zijde gekregen. Maar het humanitaire hulpsysteem dreigt te bezwijken onder een gebrek aan middelen. Morgen beginnen de Algemene Financiële Beschouwingen. Ik ben erg benieuwd of de financiële woordvoerders dit aan de orde stellen.