BLOG – Zevenduizend bezorgde brieven aan PvdA fractieleider Samson waren de aanleiding om 22 juni in de prachtige Oude Vergaderzaal in de Tweede kamer een PvdA bijeenkomst te organiseren over ontwikkelingssamenwerking. Daar waar andere partijen er meestal voor kiezen niet te roeren in een natte vlek is het volgens Remco van der Veen, hoofd van het programma gezondheidszorg van Cordaid, lovenswaardig te zien dat de PvdA zich publiekelijk wil pijnigen om standpunten te verdedigen die niet passen bij de sociale wortels van de partij met de roos. Maar gerust is hij er na de bijeenkomst bepaald nog niet op.

De bijeenkomst werd gehouden in aanwezigheid van Lilianne Ploumen, minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en Roelof van Laar, Kamerlid voor Ontwikkelingssamenwerking en Internationale handel. De titels van beiden doen al iets vermoeden. Bij Ploumen staat Handel voorop. Het feit dat de bijeenkomst alleen als thema Ontwikkelingssamenwerking had, laat zien wat de solidariteitsworsteling is binnen de partij.

Ook in de zaal werd de minister aangesproken op haar prominente zichtbaarbaarheid op handel en noodhulp en onzichtbaarheid op structurele ontwikkeling. Overigens ter verdediging van de minister: binnen de Handel is te horen dat ze na een goed begin nu weer teveel terugvalt naar OS.  Minister van Hulp, Handel en Ontwikkeling was uiteindelijk een betere titel geweest, om uiting te geven wat de ambitie zou moeten zijn.

Goed nieuws

Gelukkig is er ook goed nieuws, gebracht door Van Laar. Als het aan de PvdA ligt en er ooit een begrotingsevenwicht komt, wil men gaan praten over een terugweg naar 0.8%. Om André van Duin aan the halen, ‘even wachten’ en wel op een begrotingevenwicht en een coallitie zonder VVD. Het andere als goed gebrachte nieuws betreft de winst dat 25% (21% in 2014) van de begroting voor ontwikkelingssamenwerking zal worden besteed via maatschappelijke organisaties, voor het versterken van het maatschappelijke middenveld. Schijn bedriegt bij dit mooie nieuws, want een iets hoger percentage van heel veel minder blijft minder.

Nederland als internationale gids op ontwikkelingssamenwerking is al een paar jaar de weg kwijt en we worden links ingehaald, zelf door de Engelsen. Van de 0.8% van bnp in 2010 is niet eens meer een schamele 0.6% over, terwijl dit laatste cijfer sindsdien extra ‘vervuild’ is met militaire missies en opvang van 1^e jaars asielzoekers. Het cynische hier is dat deze overigens nodige symptoombestrijding ten koste gaat van de middelen om structureel te werken aan het oplossen van de oorzaken van de pijn. Symptoom bestrijding verzacht tijdelijk de pijn maar lost het probleem niet op en meestal komt het proleem twee keer zo hard terug.

Ontelbare uitdagingen

De uitdagingen die minister Ploumen heeft om een solidair PvdA gezicht te kunnen laten zien zijn ontelbaar. De kosten voor de eerstejaarsopvang van asielzoekers, die worden gedekt uit het OS budget, lopen snel op. De minister geeft in de bijeenkomst aan dat ze nu al uitgeeft op budget en inkomsten gepland voor de komende jaren. Het is dus zeker geen Grieks privilege om geld uit te geven wat er nog niet is. Om bestedingsdruk aan het einde van het jaar te voorkomen heeft de minister gerekend op een begrotingsgat. De meevaller door het tijdelijk stoppen van de relatie met Burundi en Benin verkleint dit gat maar kan niet door maatschappelijke organisaties ingezet worden.

Laatste goede nieuws van de PvdA voor de maatschappelijke organisaties is dat we nu op meerdere thema’s kunnen reageren via thematische tenders. Het is goed te horen dat maatschappelijke organisaties en wat ze doen als belangrijk worden beschouwd, maar jammer dat de daad maar beperkt bij het woord gevoegd wordt. Om praktisch een beeld te schetsen bij wat de afgelopen jaren is gebeurd onze eigen cijfers. Bij het eerste medefinancieringskader kreeg Cordaid (alleen) na een aanvraag van 140 mln uiteindelijk 110 miljoen euro subsidie per jaar (exclusief noodhulp). We naderen nu het einde van MFS kader 2 waar we (samen met een aantal andere organisaties) 67 miljoen op jaarbasis krijgen om ons werk te doen. Na dit jaar zullen we afhankelijk van de thematisch toekenningen hopelijk tussen de 15 en 20 miljoen uitkomen. Een derde van het personeel moet weg bij organisaties als Cordaid, Hivos en Oxfam. De broekriem moet overal wat strakker en wat vet van de botten is niet erg maar dit is liposuctie met een stofzuiger.

Zorg over kwaliteit van programma’s

In Nederland is gelukkig ons sociaal vangnet sterk genoeg om de gedwongen ontslagen die komen op te vangen. Maar uiteindelijk is mijn grootste zorg de kwaliteit van de programma’s en het werk wat we doen om ontwikkeling daar te bewerkstelligen. Maatschappelijjke organisaties zijn cruciaal om overheden daar en hier te dwingen transparanter te worden. Te zorgen dat belasting geheven wordt, ook op grondstoffen. Deze inkomsten uit handel moet worden geinvesteerd in onderwijs en gezondheidszorg zodat iedereen daar een eerlijke kans krijgt en voor deze kans niet in gamele bootjes hoeft te stappen.

Er moet gewerkt worden aan werk met eerlijke beloningen. Ook voor de artsen en verplegers zodat ze voor kwaliteit beloond worden met een salaris wat past bij geleverde inspanningen.Er moet gewerkt worden aan verdraagzaamheid en dialoog tussen groepen die elkaar nu de kop in slaan voor toegang tot water, energie, grondstoffen land en andere rijkdommen.

Ontwikkeling is geen Magic-bullet of te verpakken standaardoplossing in thematische losse aanvragen  die we in Den Haag bedenken of uit de kast trekken om van A naar Beter te geraken. Het versterken van gezondheidssystemen zijn processen die soms dertien jaar duren met meerdere projecten en aaneengesloten inzet van vele mensen. Verandering en ontwikkeling is boksen tegen weerstand, duiken, vallen, opstaan, doorgaan, geduld, samen optrekken met lastige mensen en samen met al die mensen oplossingen bedenken, proberen en verbeteren. De grillige wereld van aanbestedingen maakt dat de aansluiting tussen de verschillende projecten alleen maar slechter wordt. Als wij de komende aanbesteding van het ministerie in het thematische kader Seksueel Reproductieve Gezondheid en Rechten verliezen is de kans groot dat een belangrijk deel van de investering uit ons huidige project zijn waarde verliest.

Bloed, zweet en tranen

Het is bloed, zweet en tranen in een wereld waar de flexibiliteit van financieringen alleen maar afneemt en maatschappelijke organisaties meer en meer verlengstukken worden van overheden en donoren hier en daar. Een praktisch voorbeeld is wat Cordaid deed in de Centraal Afrikaanse Republiek. Na het uitbreken van de laatste conflicten tussen de Seleka en Anti Balaka kon Cordaid mede dankzij de flexibele Medefinanciering doorgaan met het ondersteunen van gezondheidsinstellingen die door alle conflicten zijn blijven doorwerken omdat ze betaald werden. Voordat de EU (mede gefinancierd door Ploumen) het Fonds Bekou had opgericht en geregeld, waren we een half jaar verder. Het overbruggen van dergelijke periodes met flexibel geld is cruciaal.

Het laten verdampen van de hoeveelheid en flexibiliteit van de financiering voor maatschappelijke organisaties gaat niet alleen banen maar helaas uiteindelijk ook mensenlevens kosten.

Door: Remco van der Veen, werkt bij Cordaid als hoofd programma Gezondheidszorg