COLUMN – Tijdens het ‘Raising the Game’ debat in De Balie sprak Bart Romijn, directeur van Partos, een felle column uit tegen perverse subsidies. Zoals dat op fossiele brandstoffen, waar de armsten de rekening voor betalen. Weliswaar legaal, maar is het ook moreel? Lees zijn column hier terug.

Een van de interessantste boeken van dit jaar is dat van Joris Luijendijk, “Het kan niet waar zijn”. Hij beschrijft het bankwezen als een amoreel systeem.

Ik wil u graag een vraag voorleggen. Vandaag vallen de maandelijkse prijzen van de staatsloterij.  Stel er komt hier een duiveltje uit een doosje en dat stelt ons voor een dilemma: je mag kiezen, 20 miljoen uit de staatsloterij OF jij kan het mondiale financiële stelsel 1 % bijstellen richting grotere duurzaamheid. Wat zou je kiezen? Ik ga u nu niet vragen een antwoord te geven, want dan ben ik door mijn vijf minuten heen. Maar beantwoordt u deze vraag eens voor uzelf. Wat zegt dat over moraliteit?

Er is op deze site veel gediscussieerd over belasting en belastingontwijking. Belastingontwijking is legaal, maar immoreel. Het onthoudt landen belastinginkomsten, die in omvang en belang veel groter zijn dan ODA. Er zijn naast belastingontwijking meer illegale geldontrekkingen aan de ontwikkelingslanden. In feite komt er zo’n 90 miljard aan ODA binnen, maar ruim 10 keer zoveel, 1000 miljard, stroomt illegaal ontwikkelingslanden uit.

Ernstige gevolgen

Maar ik wil het over een andere geldstroom hebben, waarbij ik het aan u overlaat of u het immoreel, of amoreel vindt. Of juist van grote moraliteit vindt getuigen. Namelijk perverse subsidies.

Perverse subsidies, wat zijn dat? Wie denkt aan bijvoorbeeld subsidies voor de porno-industrie, heeft het mis. Want het gaat om iets nog veel perverser, grootschaliger en met veel ernstiger gevolgen.

Subsidies zijn er in allerlei soorten en maten. Direct, giften, investeringen met zachte voorwaarden, belastingaftrek, en nog indirecter, overheid die kosten op zich neemt. Denk aan de belastingbetaler die via de overheid opdraait voor de gevolgen van een bank die omvalt.

Perverse subsidies gaan over subsidies die ontwikkelingsdoelen, of duurzaamheid ondermijnen.

Ik geef u een voorbeeld. Bedrijven in de fossiele energiesector krijgen jaarlijks totaal een subsidie van 5,3 biljoen dollar. 10 miljoen per minuut. In 2015. Dat is meer dan wereldwijde bestedingen aan gezondheid. Het grootste bestanddeel bestaat uit kosten waar de overheid, belastingbetalers dus, voor opdraait als gevolg van de kosten van gebruik van fossiele brandstoffen. Het gaat om gevolgen luchtvervuiling en gevolgen van klimaatverandering, zoals overstromingen en droogtes. Ik praat hier geen kleine actiegroep na. Ik citeer uit een rapport van het IMF. Pas hoorden we de voorman van Shell ook weer zeggen dat zij voorlopig op fossiele brandstoffen blijven inzetten.

Mensen als collateral damage

Daar zijn goede redenen voor. Maar, het water staat tot inmiddels tot hier. En nog steeds hebben we goede redenen om met fossiele brandstoffen door te gaan. Het water komt hoger. En nog steeds hebben we goede redenen om door te gaan. En straks staat het water boven onze lippen, en zeggen we “blub blub” …. Wir haben es nicht gewusst. Een beladen uitdrukking. Maar niet overtrokken als je nadenkt over de ingrijpendheid van de gevolgen. Nu al de zwaarste klappen in ontwikkelingslanden, straks wereldwijd. Op de bovenliggende vraag van dit debat, wie betaalt ontwikkeling, is het antwoord: de have-nots. Kwetsbare mensen, mensen die zo vaak vergeten worden als we het over geld en systemen hebben. Mensen als collateral damage van zogenaamde ontwikkeling.

Overigens, fossiele brandstoffen zijn helemaal niet goedkoper dan duurzame energiebronnen. Ze zijn goedkoper omdat de echte kostprijs niet wordt doorberekend. Als dat wel zou gebeuren zou er zelfs geen subsidie meer nodig zijn voor alternatieve energie, want die zou in haar echte prijs goedkoper zijn. Dan hebben we het over fundamentally changing the game.

Coherentie voor duurzame financiering

Hoe we het wenden of keren, Nederland, zowel overheid, als de financiële sector en bedrijfsleven,  speelt nog steeds een rol bij zowel immorele financiering-stromen, zie belasting ontwijking, en bij perverse subsidies. Tegelijkertijd zien we ook tekenen die hoop geven. En ik hoop dat die een kantelpunt in zicht brengen richting verduurzaming van het financieringsstelsel, gericht op ecologische, sociale en economische duurzaamheid.

Ik zie vanuit de Ministers van BHOS en Financiën inzet op herziening van de belastingverdragen. We zien een inzet op beleidscoherentie. Ik kwam pas een fiscaal specialist tegen uit een van de grote vier die zich graag wil inzetten op fair tax. Ik zie mijn eigen voorzitter van Partos, Annemieke Nijhof, commissaris worden van de Nederlandse Bank, met als opdracht het gezag en vertrouwen van de bakensector te helpen versterken. Wij zien bedrijven die duurzaamheid serieus nemen, en niet volstaan met oppervlakkige mvo activiteiten, maar echt gaan voor meervoudige waarde creatie, van do-no-harm naar do-good.

Een van de onderscheidende krachten in Nederland wordt gevormd door de financiële sector, de banken, financiële en fiscale experts. We staan op een kruispunt. Zetten wij gezamenlijk deze onderscheidende kracht in voor een moreel financieringssysteem gericht op duurzaamheid, of zorgen we ervoor dat de kloof van rijkdom nu en de rijkdom van onze kinderen onoverbrugbaar groot wordt. Laten we gezamenlijk gaan voor een duurzaam financieringssyseem, Met Coherentie van financiering voor duurzame ontwikkeling als speerpunt kan Nederland mondiaal weer een positieve en zelfs doorslaggevende rol van betekenis spelen.